Czasami traktujemy wszystko zbyt serio. Zapędzamy się w sprzeczkach, które przeradzają się w kłótnie. Krzykniemy na dziecko, po czym mamy wyrzuty sumienia. Atmosfera napięta. Stres wisi w powietrzu. Tak naprawdę nikomu w naszej rodzinie to nie służy. A gdyby zamiast tego użyć żartu, dowcipnego zdania, żeby emocje trochę z nas „zeszły”? Śmiech pozwala przecież wspaniale rozładować napięcie. Organizm wytwarza wówczas endorfiny – które nazywamy hormonami szczęścia – oraz inne związki, dzięki którym poprawi się nam samopoczucie, poczujemy się bardziej zadowoleni, doznamy uczucia przyjemności. Endorfiny łagodzą także ból, dzięki nim czujemy się bardziej zrelaksowani. Jak widać ludowe mądrości: „śmiech to zdrowie” mają swoje naukowe uzasadnienie.

Jeśli różne rzeczy zaczniemy w naszym domu traktować z humorem, atmosfera z pewnością się poprawi. Humor pokazuje wszystko we właściwej perspektywie, nie trzeba denerwować się drobiazgami. Czasami pokazuje nam, że wszystko o co toczymy boje, to tak naprawdę drobiazgi, ale zanim nie staniemy „obok” (bo, żeby zażartować musimy się najpierw nieco zdystansować) nie jesteśmy w stanie tego dostrzec. Dowcip pozwoli nam nie traktować siebie zbyt serio, uchroni przed ciągłym napięciem, stawianiem zbyt dużych wymagań, sztywnym stosowaniem zasad. Jeśli potrafimy śmiać się z naszych nie najmądrzejszych zachowań, z własnych błędów (bo któż ich nie popełnia), czy z niepowodzeń (które są nieodłączną częścią życia), to będziemy szczęśliwsi niż perfekcjoniści, których zadręczać będzie ciągłe poczucie winy.

Warto więc „przycisk przerwy”, o którym już pisałyśmy (czas między bodźcem a automatyczną i niekoniecznie  pozytywną reakcją), wykorzystać, aby spróbować znaleźć w trudnej dla nas sytuacji coś zabawnego i podzielić się tym z innymi członkami rodziny. Pamiętajmy, że kolejna mądrość ludowa „śmiech jest zaraźliwy”, także ma już swoje uzasadnienie naukowe (przeczytajcie Keep smiling). Jeśli więc zaczniemy się śmiać, inni z otoczenia powinni do nas dołączyć. I napięcie rozładowane.

Nie wiem, czy zauważyliście, że małe dzieci mają naturalną tendencję, aby próbować rozśmieszyć dorosłych w różnych sytuacjach, które wydają się im trudne, stresujące. Mówiąc lub robiąc zabawne rzeczy próbują przywrócić spokojną i radosną atmosferę, w której czują się bezpiecznie. Uczmy się od nich:-)
Wprowadźmy humor do naszej kultury rodzinnej, bo w takim radosnym optymistycznym klimacie, w którym żartuje się i opowiada ciekawe dowcipne historie – wszyscy będziemy chcieli przebywać. O co w rodzinie chodzi, jak nie o bycie razem i cieszenie się z tego?

​Uśmiech od ucha do ucha z pewnością nikomu nie zaszkodzi.

Czasami powiemy coś szybciej niż pomyślimy, zrobimy coś, czego potem długo żałujemy. Niektórzy z nas funkcjonują tak cały czas, stając się nieznośnymi dla otoczenia. Burkliwi, złośliwi, łatwo wpadają w gniew i złość, bywają agresywni. Bodziec i szybka reakcja, nawykowa, automatyczna – bez refleksji. Pamiętacie Waldka z tekstu „Chyba żartujesz”? Delikatnie mówiąc był niemiły dla swojej rodziny i - mimo zwracana mu uwagi - nie chciał tego zmienić. Nie chciał się nad tym zastanowić. A przecież mógłby stworzyć sobie „przycisk przerwy” - czas między bodźcem a jego nawykową „niemiłą” reakcją. Ale Waldek nie chciał.

Ale każdy z nas może, jeśli naprawdę chce. Nie jesteśmy skazani tylko dlatego, bo mieliśmy nie takie dzieciństwo jak sobie wymarzyliśmy. Nie musimy przekazywać kolejnym pokoleniom negatywnych wzorców. Możemy przerwać to "tu i teraz". Po pierwsze musi być decyzja: „Chcę to zmienić”, „Nie chcę tak dłużej reagować”. Możemy zahamować przekazywanie określonych skłonności z pokolenia na pokolenie. Nie musimy odpłacać pięknym za nadobne, zawsze mieć rację, nie do nas musi należeć ostatnie słowo. Nie zawsze musimy „wygrać”, bo potem okazuje się, że było to zwycięstwo chwilowe i pozorne. Pamiętajmy, że dzieci patrzą na nas i „nasiąkają” naszymi wzorcami zachowań jak gąbka. Potem jako dorośli odruchowo będą reagowali tak jak my – ich rodzice. Wprowadzając u siebie „przycisk przerwy” zmieniamy nie tylko siebie, ale także POWOLI naszą rodzinę. Dzieci, mąż, żona zaczną dzień po dniu także nabierać nawyku, by starać się robić przerwę i dopiero po chwili reagować mądrze, z namysłem.

​Gdy pierwszy krok – decyzja o zmianie - już za nami, możemy np. usiąść z kartką papieru i zapisać swój idealny sposób reagowania. Wystarczy przypomnieć sobie trzy sytuacje z ostatniego tygodnia, z przebiegu których nie byliśmy zadowoleni (np. upominanie dziećmi, sprzeczka z żoną, mężem) lub możemy przypomnieć sobie trzy rzeczy w naszej rodzinie, które zawsze i nieodmiennie wyprowadzają nas z równowagi. Jak wówczas zazwyczaj reagujemy? Czy jest to dobry sposób? (chyba nie do końca, skoro takie zdarzenia mają magiczną moc powtarzania się, prawda?:-) I wreszcie zapiszmy sobie, jak chcielibyśmy zareagować, jaki jest nasz ideał. 

Gdy zapisane przez nas sytuacje powtórzą się w życiu, gdy wciśniemy sobie wówczas „przycisk przerwy”, spróbujmy przypomnieć sobie, jaki „ideał” reakcji zapisaliśmy sobie i spróbujmy się tak zachować. Nie zrażajmy się, że uda się raz, a potem 10 razy - nie. Próbujmy! Jesteście Panami swojego losu! Z czasem będzie to wychodzić coraz lepiej.
 
To tylko jeden sposób na to, co można zrobić, gdy włączymy „przycisk przerwy”, o innych jeszcze napiszemy. Przecież nie każdy sposób jest dobry dla każdego z nas i nie każdy sposób sprawdzi się w każdej sytuacji:-)

POWIĄZANE POSTY:
​Chyba żartujesz?
Kłótnia doskonała

Dziś dzień wyjątkowy - 6 grudnia i Mikołajki. Przygotowaliśmy dla Was wspólnie z zaprzyjaźnioną z nami autorką Dorotą Kościukiewicz - Markowską wspaniały prezent. Bajka (nie-bajka?) o słowikach, ale może trochę i o nas samych, naszych rodzinach? Przeczytajcie i zdecydujcie sami.  
Jak wszystkie bajki z książki "Bajeczki... nie tylko dla Majeczki"*, także i ta - mimo, iż przeznaczona dla dzieci - może być także bajką terapeutyczną dla dorosłych. "Stworzona po to, aby poszerzyć punkt widzenia, aby odkryć w sobie mądrość." 

​Doczytajcie do końca. Tam czeka na Was kolejna niespodzianka:-)
​
​

Już od niepamiętnych czasów mama słowika chorowała. Nie znano lekarstwa na tę dziwną przypadłość. Z dnia na dzień Pani Dulce stawała się słabsza.
– Nigdy nie rezygnuj z życia, synku. – powiedziała pewnego dnia. – Ja swoje życie przeżyłam cały czas bojąc się, już nawet nie wiem o co. Straciłam czas, – dodała słabym głosem – straciłam bardzo, bardzo dużo czasu. I proszę cię o jedno – ty go nie trać, bo to jest najcenniejsze co możesz mieć i co komuś możesz dać, oprócz miłości oczywiście. Kochałam cię bardzo, kocham i będę kochać – wyszeptała zamykając po raz ostatni oczy.

Mały słowik zaniemówił. Chociaż od długiego czasu był przygotowany na najgorsze, nie wiedział, że w środku może istnieć taki ból. Siedzieli z tatą na czubku drzewa, tuż nad gniazdem. On słuchał w milczeniu jak tata żalił się światu. Słuchaczami jego niezwykle smutnego i pełnego cierpienia koncertu był wiatr i liście drzew, na których tańczyły ostatnie promienie słońca.
– Czasu nie zatrzymasz – szepnął w pewnym momencie wiatr. – tak to jest, że wszystko rodzi się i potem odchodzi… A czas „pomiędzy” jest na życie. Pełne. Cudowne. Kompletne…
 
Tata słowik nie mógł sobie wybaczyć. Wiecznie nie miał czasu na bycie z ukochaną żoną, zajęty budowaniem wciąż piękniejszego gniazda. W końcu wybudował je. A teraz ziało ono zimną pustką…
Śpiewał więc teraz w swej rozpaczy bezustannie. Nocami do gwiazd, a w dzień do starej wierzby. Bez przerwy. Zatracony w smutku, żalu i złości nad straconym czasem. Nie mógł go już jednak cofnąć, nie mógł wyrwać istnieniu ciepła i uśmiechu słodkiej Dulce. Z czasem jego smutek zmniejszył się. Wylał się.
 
Mały słowik o imieniu Fabian zaniemówił zaś. Nie potrafił wyrazić żalu, jaki skrywało jego małe serce. Żalu było aż tyle, że serce jego ucichło na dobre. Z czasem zamknęło się.
– Już nigdy nie będę kochał. – przyrzekł sobie mały ptaszek. – Bo to za bardzo boli…

Ona i on. Szukają się, by w chorym związku zaspakajać swoje potrzeby. Potrzeby będące wynikiem błędów wychowawczych swoich rodziców. Narcyz i Kopciuszek. Szukają się, by odnajdując siebie, nie zaznać prawdziwego szczęścia.

Narcyz, o którym pisałyśmy w poście „Uwaga, Narcyz!”, wychowywany był w domu, w którym na miłość musiał zasłużyć byciem idealnym. Zabrakło w nim bezwarunkowego uczucia. Rodzice oczekiwali, by był idealny i wciąż dawali mu odczuć, że nie zasługuje na ich miłość.

W dorosłym życiu  poszukuje kobiety, która będzie wzmacniała jego niskie poczucie wartości. I często trafia na osoby, które kochają za bardzo. Odnajduje kobiety, które z kolei w domu rodzinnym były zależne od innych. Od dzieciństwa uświadamiano im, że potrzebują wsparcia, bo same sobie w życiu nie poradzą. Ta potrzeba zależności wpłynęła na ich sposób myślenia i zachowania. Osoby te uważają, że nie zasługują na  szczęście. Są gotowe do niesienia pomocy, poświęcania się. To daje im poczucie bycia potrzebną. Wybaczają, dają się krzywdzić, bo przecież nie zasługują na miłość. Panicznie boją się  opuszczenia. Gdy trafią na Narcyza, zostaje zaspokojona ich potrzeba bycia dowartościowywaną i docenianą, ale do czasu. Narcyz w związku z Kopciuszkiem paradoksalnie im więcej dostaje, tym szybciej się oddala. Potrzebuje kobiet, które go wielbią, by przeglądać się w ich zakochanych oczach, ale nie wierząc w swoją wartość, ucieka i odtrąca Kopciuszka, obawiając  się, że zostanie zdemaskowany.

Ratunkiem dla takiego związku jest rozwój emocjonalny jednego z partnerów. Wówczas jest szansa na otwarcie drugiej osobie oczu. Terapia może pomóc w wyzwoleniu się z zaklętego kręgu, który miał swoje początki w domu rodzinnym.

„Chyba żartujesz?!” Waldek wysiadł z samochodu i trzasnął drzwiami. A Rafał – jego szwagier – chciał przecież dobrze, chciał ratować małżeństwo Waldka i swojej siostry. Wyciągnął go na chwilę z pracy, chciał podzielić się informacją, jaką usłyszał dzień wcześniej od znajomego psychologa „Trzeba być miłym dla żony!” – wydaje się, że to trywialne stwierdzenie. Reakcja Waldka wbiła go dosłownie w fotel. „Chyba żartujesz?! Mam być miły? Przy ołtarzu obiecywałem, że będę wierny, że będę z nią do śmierci, ale żeby być miłym? Co jeszcze?” – to właśnie po powiedzeniu tych słów Waldek wysiadł z samochodu.

Waldek ma rzeczywiście ciężką i bardzo stresującą pracę. Naprawdę. Styk z najgorszą stroną ludzkiej natury, dzień po dniu. Nie ma gdzie odreagować – odreagowuje w domu. Wieczne awantury z żoną, krytykowanie i poniżanie dzieci. Gniew wyładowywany na rodzinie, a potem poczucie winy z tego powodu. Błędne koło, z którego nie potrafi się wyrwać. Wyrastał w domu, w którym nie pamięta, czy kiedykolwiek rodzice spokojnie rozmawiali o problemach i dzielących ich różnicach. Albo się kłócili, albo się do siebie nie odzywali całymi dniami. Ich małżeństwo skończyło się rozwodem.

Waldek nie chciał zmiany. Nie chciał zmieniać nawyków, które wyniósł z domu rodzinnego. Tak jakby uznał, że po prostu to on taki już jest: gwałtowny, porywczy, krzykliwy. Mamy bowiem tendencję do naśladowania reakcji tych, których kochamy i których szanujemy, tych, którzy są dla nas wzorem i punktem odniesienia, gdy jesteśmy dziećmi. To m.in. dlatego dwie zdenerwowane osoby zareaguję inaczej w tej samej sytuacji, jedna wpadnie w furię, a druga przeciwnie – zamilknie zupełnie. Jest duże prawdopodobieństwo, że odgrywa w ten sposób sceny, jakich była świadkiem w dzieciństwie. Waldek należał z pewnością do tych pierwszych - „gwałtowników”.

Honorata spoglądając jej głęboko w oczy, zapytała: czy Ty jesteś Kochana szczęśliwa? Nie wierzę, by odpowiadał Ci ten blichtr, szpan,  przecież to nie w Twoim stylu! Beata zaprzeczała. Nie rozumiała, dlaczego przyjaciołom nie odpowiada jej związek z Piotrem. Może przeszkadza im, że jest z innej bajki, z innego kręgu, nie z ich paczki.

Zdaniem Beaty, te błękitne oczy rozkochałyby każdą kobietą. Przystojny, wykształcony, nienagannie ubrany, szarmancki. Koleżanki, poza przyjaciółkami,  były nim zachwycone. Takiego faceta ze świecą szukać! Ty to masz szczęście! – słyszała.  Czuła się jak księżniczka, jak gwiazda, którą Piotr chwalił się całemu światu. Ona też była z niego dumna.  Wierzyła, że w końcu jej ukochany nagra płytę i będą podróżować po świecie.

Beata, obudź się! Takich jak on mogłabyś mieć na pęczki!!!   Dajesz temu pasożytowi wypijać z siebie wszystkie soki! Nie poznajemy Cię! Opamiętaj się póki jeszcze czas! Czy Ty nie widzisz, że pracujesz ponad ludzkie siły, by utrzymywać tego picusia - glancusia i pracować na jego luksusowe zachcianki?!

Musiało upłynąć nie mało czasu, by do Magdy powoli zaczęło docierać, w jaką pułapkę wpadła. Wcześniej nie potrafiła zauważyć tego, co widzieli jej przyjaciele, dla których stawała się osobą uzależnioną od Narcyza. Oni wiedzieli, że w tym związku nie jest sobą. Przecież znali ją od piaskownicy.

Basi niełatwo było wrócić do wspomnień. Zamknięta w sobie, cicha, spokojna. Szła przez życie tak, by być niezauważalną. Nie wierzyła w siebie pomimo, iż ludzie, na których drodze się pojawiała, dostrzegali jej wielki potencjał. Wycofywała się z zadań wymagających odwagi, nie podejmowała wyzwań. Czuła się zawsze gorsza. Usuwała się w cień. Dlaczego?

U podłoża takiego zachowania Basi kryły się emocje związane z lękiem wyniesionym z domu rodzinnego. Dom mający być twierdzą i schronieniem, był tylko zimnymi murami, gdzie nie chciało się wracać.

Pytając młodych ludzi o skojarzenie ze słowem dom, usłyszałam kiedyś, że przywołuje ono obraz  schroniska w górach i oazy na pustyni, czyli miejsc, gdzie można odpocząć, nabrać sił i zaspokoić swoje potrzeby. Dom według nich to miejsce, gdzie wraca się, gdy człowiekowi źle. To miejsce, gdzie ludzie bliscy pomimo różnic wieku, temperamentu stoją  za sobą murem.  Niestety nie wszyscy młodzi ludzie, z którymi rozmawiałam, mieli takie skojarzenia. Dla niektórych dom  kojarzył się podobnie jak Basi z awanturami, złością, zazdrością, zawiścią, żalem.

Dlaczego niektóre domy są chore? Ponieważ ludzie i relacje pomiędzy nimi są zaburzone. Rodzina mająca być dla siebie wsparciem, pomocą, niekiedy jest grupą ludzi, którzy żywią do siebie złość i nienawiść.  Dzieci dorastające w takich domach, podobnie jak Basia wychodzą z niego w dorosłe życie z niskim poczuciem wartości i bagażem emocji, które będą ciążyły niekiedy przez całe życie.

O blaskach i cieniach domów rodzinnych i relacjach w nich panujących będziemy pisały w grudniu, miesiącu, który kojarzy nam się z ciepłem domowego ogniska i najpiękniejszymi świętami.

W listopadzie na naszym blogu zajmowałyśmy się komunikacją. Pomimo, iż wiele się na ten temat mówi, popełniamy w naszym codziennym życiu wiele błędów w porozumiewaniu się. Nasze listopadowe posty miały być przypomnieniem tego, o czym zapominamy, a co ma niebagatelny wpływ na wiele naszych relacji. Dzisiaj małe przypomnienie.

1. Nie bójmy się konfliktów.  Szczególnie w związkach, gdzie dwie osoby mają swoje potrzeby i każdy jest inną osobowością,  konflikty mają prawo się zdarzać. Świat bowiem nie jest idealny. Pamiętać należy jedynie, by w sytuacjach, gdy mamy odmienne zdania, rozmawiać, stosując złote zasady komunikacji  „Jak przeżyć  50 lat i nadal być razem.”
2. Pamiętajmy, że komunikacja werbalna (słowna) stanowi  najmniejszą część komunikatu, zarówno, gdy my coś przekazujemy innym, jak i w sytuacji, gdy sami jesteśmy odbiorcami. Nie przez przypadek starochińskie przysłowie mówi, że "jeden obraz zastępuje tysiąc słów". To, co ma na nas największy wpływ, to mowa naszego ciała:  gesty, wygląd fizyczny, ruch ciała, wyraz twarzy, ruch oczu, dotyk, głos oraz sposób wykorzystywania czasu i miejsca w komunikowaniu się. W poście „Słowa czasem są niepotrzebne” pisałyśmy, że w momencie, gdy występuje sprzeczność między słowami a przekazem pozasłownym - odbiorcy komunikatów w większości wierzą przekazowi niewerbalnemu i brzmieniu głosu, a ignorują treść wypowiedzi.
3. Wyrażajmy emocje wprost, otwarcie i bezpośrednio.  Nie stwarzajmy sytuacji, w których nasi rozmówcy muszą domyślać się, o co nam chodzi. Często bowiem w naszym porozumiewaniu podobnie jak w historii „Za jakie grzechy” jest niespójność pomiędzy tym,  co mówimy a tym co komunikujemy mową naszego ciała i odbiorcy niewłaściwie interpretują nasz przekaz.
4. Nie wstydźmy się ważnych słów, by nie żałować pod koniec naszych dni, że nie powiedzieliśmy tego, co leżało głęboko w naszym sercu. W poście „20 rzeczy, których nie powiedzieliście, a będziecie żałować  przed śmiercią” znajdziecie wiele wzruszających i niezwykle głębokich słów.
5. Bądźmy dobrymi obserwatorami. Zwracajmy uwagę na mowę ciała, by nie dać się zmanipulować. Mamy nadzieję, że może dzięki informacjom zawartym w postach „Jak rozpoznać kłamcę” i "Kłamać jak z nut" nauczycie się analizować zachowanie ludzi, którzy będą chcieli was oszukać.
6. Słuchajmy tak, by ludzie, a szczególnie osoby nam bliskie chciały z nami rozmawiać. Zapewne pomoże Wam w tym post „Wysłuchaj mnie” i model komunikacji Friedemanna Schulza von Thuna (Jakiego modelu komunikacyjnego używasz?). Według niego do słuchania używamy aż czworga uszu. Każdy bowiem komunikat nadawany jest i odbierany na czterech płaszczyznach. Warto przeczytać, by zrozumieć  innych.
7. Dbajmy o relacje z innymi i rozwijajmy samoświadomość. Pomogą Wam w tym Okna Johari i post „Dlaczego mi to zrobiłeś?”
8. Bądźmy dla siebie wyrozumiali. Między komunikacją kobiet i mężczyzn jest duża różnica, o czym przeczytać mogliście w poście „Ty nic nie rozmuiesz". Pomimo, iż wydaje nam się, że wszystko o sobie wiemy… Przeczytajcie sami :)
9. Myślcie o konsekwencjach zdrady, zanim będzie za późno. A jeśli tak się stanie,  zastanówcie się: Czy  przyznać się do zdrady? Czy zdrada może umocnić związek ? Co przyznanie się do winy może dać? O tych dylematach poczytacie w poście. „Strzał w serce – czy mówić wszystko do końca.”
10. Parafrazujcie „Zrozum mnie”, chwalcie „Jak mądrze doceniać?", nie krytykujcie „Jedenaste: nie krytykuj” i stosujcie konstruktywną informację zwrotną "FUKO pomoże Ci zdziałać cuda".
 

​Pani Bogusiu, cały miesiąc poświęciłyśmy komunikowaniu się, ale to temat rzeka i wydaje się, że jedynie udało nam się zasygnalizować niektóre kwestie. Na pewno jest jeszcze o czym pisać!
Pyta Pani jak rozmawiać o sprawach niezałatwionych, które przynajmniej dla jednej ze stron są czymś istotnym, wywołują ból, o których chciałaby porozmawiać, jakoś je zamknąć. Każda sytuacja jest inna, skoro nie chce Pani zdradzić szczegółów, spróbujemy przedstawić "schemat"-propozycję możliwej rozmowy. O czym należy pamiętać, aby obie strony wyszły z niej zadowolone, a nie skończyło się kłótnią, gniewem, czy przysłowiowymi „cichymi dniami”:

1. Zastanówmy się na celem, co chcemy osiągnąć? Jeśli odczuwamy gniew, to nie rozpoczynajmy wówczas rozmowy. To nigdy nie kończy się dobrze.
2. Aby taka rozmowa miała sens, a w zasadzie, aby w ogóle się odbyła potrzebna jest zgoda obu stron. Małżonkowie muszą się na nią zgodzić, być na nią gotowi. Można wcześniej uzgodnić termin, godzinę i poprosić współmałżonka o taką rozmowę. Jeśli będziemy próbować robić to „z zaskoczenia” a temat będzie trudny – efekt z pewnością nie będzie zadowalający, o ile w ogóle uda się taką rozmowę rozpocząć.
3. Przygotujmy „scenografię”. Możne warto wyjść na spacer – oczywiście przy sprzyjającej pogodzie, ale można równie dobrze zostać w domu. Stwórzmy nastrój, może niech to będzie kolacja przy świecach? Na pewno wyłączmy wszystkie sprzęty elektroniczne (telewizor, radio, telefony, itd.)
4. Zadbajmy o intymność – chcemy czuć się swobodnie i otwarcie, nie pomogą w tym świadkowie, ani świadomość, że ktoś podsłuchuje pod drzwiami).
5. Zapewnijmy sobie wystarczająco dużo czasu (łatwiej o to, gdy rozmowa będzie z góry umówiona). Ważne, żeby się nigdzie nie spieszyć, aby nie rozmawiać pod presją czasu. Spokojnie, bez pośpiechu, czy limitu czasowego. I bez stresujących spraw na głowie (np. wyjazd następnego dnia, pilna sprawa do załatwienie itd.)
6. Używajmy formy JA – wypowiedź ma wówczas charakter poziomy, czyli między dwiema równymi sobie osobami. Gdy rozpoczynamy zdania od TY – wypowiedź ma charakter pionowy: jedna osoba uważa się za bardziej wartościową od drugiej. Mówmy o swoich uczuciach, unikajmy wydawania sądów o naszym partnerze i nie stosujemy uogólnień. Najlepiej pamiętać o wszystkich 6 zasadach rozmowy w związku.
7. Unikajmy ranienia emocjonalnego. Nie odnośmy się do spraw, na które nasz współmałżonek nie ma wpływu lub o których wiemy, że zawsze wspomnienie o nich go rani (np. cechy fizyczne, ułomności, rodzina, wydarzenia z przeszłości).
8. Mówmy zarówno o rzeczach pozytywnych, jak i negatywnych. Mówmy o rzeczach do zmiany, czy do naprawy, ale zawsze w kontekście tego wszystkiego co jest dobre i za co można być wdzięcznym. Nie zapominajmy o Kanapce motywacyjnej.
9. Bądźmy wrażliwi i otwarci. Starajmy się zrozumieć drugą stronę, jej potrzeby, uczucia, motywy postępowania, a nie starajmy się jej zmieniać. Wykazujmy dobrą wolę i cierpliwość.
10. Zróbmy postanowienia, zobowiązania na najbliższą przyszłość. Dążmy do wspólnych rozwiązań.

Nie jest to może na początku najprostsze, ale mamy nadzieję, że wszystko przyjdzie z czasem.

S.Covey "7 nawyków szczęśliwej rodziny", 2003
J.Pulikowski "Ewa czuje inaczej", 2001

Kanapka motywacyjna to jeden ze sposobów udzielania konstruktywnej informacji zwrotnej. W poście „Jedenaste: nie krytykuj” i „FUKO pozwoli Ci zdziałać cuda”, pisałyśmy o tym,  jak ważny jest sposób udzielania informacji dotyczącej niepożądanego zachowania.

Przekazywanie informacji negatywnych nie jest łatwe. Ludzie nie lubią przyznawać się do popełnionych błędów, nie mówiąc o wytykaniu ich przez innych. Szczególnie trudno jest poinformować o tym, co nam się nie podoba osobę, na której nam zależy (partnera, dziecko, pracownika). Informacja ta ma zmienić niepożądane zachowanie, a nie wprowadzić zamieszanie wewnętrzne u tej osoby, które spowoduje, że jedynie przestanie nas darzyć sympatią. Wówczas o zmianie zachowania nie mam mowy. W takiej sytuacji bowiem emocje przysłonią odbiór tego, co z naszej perspektywy było istotne.

Dlatego idealnym rozwiązaniem jest kanapka motywacyjna. Ponieważ z reguły zapamiętujemy informacje negatywne, stosując kanapkę podajemy dwie informacje pozytywne, które „przekładamy” informacją negatywną. Rozpoczynając rozmowę mówimy o tym co dobre, np.: Jesteś mądrą dziewczynką, która doskonale radzi sobie w wielu sytuacjach trudnych. Następnie informujemy o zachowaniu, które ma ulec zmianie, np.: Nie podobało mi się, że wraz z koleżankami obgadywałyście Marysię. Nie można tak traktować swoich  koleżanek. Następnie kończymy tym, co pozytywne, np.: Wierzę, że zrozumiesz, że to zachowanie było złe. Wiem, że jesteś osoba niezwykle empatyczną i zdałaś sobie sprawę,  co musiała czuć Marysia.

Kanapka motywacyjna jest świetnym sposobem motywującym ludzi do zmiany. Wprowadzając ich i zostawiając w pozytywnym nastroju, dodaje chęci do działania i naprawiania popełnionych błędów.

Grupa dwunastu kobiet. Spotkanie terapeutyczne. Piękne, inteligentne, wykształcone, ale mające problem w relacjach z powodu niskiej samooceny.  Gdy wracają do przeszłości, do lat dzieciństwa i momentów, gdy były karane, pojawiają się emocje. Ania – 31-letnia architekt, mówi o poczuciu wstydu, który czuła, gdy rodzice wymierzali jej kary. Beata – 28-letnia księgowa, ze łzami w oczach wspomina dzieciństwo, pamięta złość na matkę, która karała za wylane mleko, podarte rajstopy… Ksenia – 35-letnia prawniczka,  pamięta poczucie winy, które towarzyszyło jej przez kolejne dni po wymierzonej w domu karze. Dziewczyny wszystkie po kolei mówią o trudnych uczuciach i o poczuciu niesprawiedliwości, które tkwi w ich pamięci pomimo upływu lat. Za co były karane? Beata pamięta o mleku i rajstopkach, natomiast wiele z nich  nie potrafi odnaleźć w pamięci zachowań, za które spotkała je kara. Pozostały tylko te trudne uczucia… Czy w takim razie kary miały sens? Czy przyniosły zamierzony skutek?

Kara czy konstruktywna informacja zwrotna? Czy jest między nimi różnica? Oczywiście, i to zasadnicza. Kary są zazwyczaj wynikiem bezsilności rodziców i ich nieumiejętności wychowawczych. Powodują w dziecku poczucie krzywdy i wiele emocji doprowadzających do zamieszania wewnętrznego. Dziecko karane skupia się nie na zmianie zachowania, ale na tym, co czuje. Czyli rodzice nie uzyskują zamierzonego efektu.

Gdyby dekalog miał jedenaście przykazań z pewnością dopisałybyśmy: Nie krytykuj! Niszczy rozwijające się dopiero dzieci, ale potrafi niszczyć też związki.

Andrzej w dzieciństwie słyszał od rodziców mało pozytywnych słów na swój temat. Ciągle tylko jakieś narzekania, zwracanie uwagi: coś źle zrobił, czegoś nie dopełnił, zapomniał o czymś. Dzień zaczynał się napominaniem i kończył się negatywnymi informacjami. I tak od rana do wieczora i od wieczora do rana.
Anię krytykował chyba od początku znajomości. Najpierw tego nie dostrzegała. Po ślubie stało się to nagminne i okropnie uciążliwe. Żadnego dobrego słowa, ciągłe uwagi i pretensje. Krytykował ją na każdym kroku. A to źle sprzątnęła. Pieczeń zbyt wysuszyła. Kupiła niegustowne spodnie. Tak jak w jego domu rodzinnym i tak samo jak rodzice traktowali jego samego. Krytyka rodziła konflikty. Z czasem ich wspólne życie stało się nie do zniesienia.

Dziecko jest bezbronne i buduje sobie dopiero wizję świata i samego siebie. Nasiąka opiniami o sobie jak gąbka, chłonie wiedzę – jak inni mnie widzą, jak oceniają, jaki jestem? Poddane ciągłej krytyce, negatywnym komunikatom ze strony rodziców, kolegów, krewnych, nauczycieli rośnie w przekonaniu, że jest „do niczego”, beznadziejne, nieudane. Nie umie się przed tym obronić. Wierzy w opinie na swój temat. Cierpi na tym jego poczucie wartości i samooceny. Trudno mu potem uwierzyć w siebie i w swoje możliwości, dostrzec swój potencjał. Zaczyna myśleć o sobie tak samo, jak Ci, którzy go krytykują. Jest surowe w stosunku do siebie, krytyczne.

Pięknie powiedział o tym pewien nieznany autor*:

• Dziecko krytykowane uczy się potępiać.
• Dziecko otoczone agresją uczy się wrogości.
• Dziecko żyjące w strachu uczy się lękliwości.
• Dziecko doświadczające litości uczy się użalać nad sobą.
• Dziecko otoczone zazdrością uczy się zawiści.

I odwrotnie:

• Dziecko żyjące w poczuciu bezpieczeństwa uczy się wierzyć w siebie.
• Dziecko akceptowane uczy się kochać.
• Dziecko darzone uznaniem uczy się, że dobrze mieć cel.
• Dziecko otoczone aprobatą uczy się lubić siebie.
• Dziecko otoczone przyjaźnią uczy się radości życia.

Andrzej nie doświadczył w ogóle lub w niewystarczającym stopniu pozytywnych sytuacji: akceptacji, uznania, aprobaty. jedynie co znał bardzo dobrze, to krytykę.

​Gdy krytykowane nadmiernie dziecko dorasta to przejmuje tendencję do krytykowania i „rozszerza się” ją na innych ludzi wokoło. To właśnie u innych zaczyna ono dostrzegać jedynie wady, braki, bo przecież nikt nie nauczył go patrzeć i doceniać tego, co wspaniałe, co się udało, co jest osiągnięciem. Tak jakby miał klapki na oczach i widział tylko jedną część świata - tę złą. Z drugiej strony, gdy człowiek skupi się na niedoskonałościach innych, może nie myśleć o swoich własnych. Można odwrócić uwagę od tego, co dzieje się w nim samym. Na zasadzie kontrastu może dzięki temu mechanizmowi spostrzegać siebie jako lepszego. Czuć się lepiej niż w sytuacji, gdy sam był krytykowany.

Cały czas piszemy o źle udzielanej krytyce, która jest zwracaniem uwagi, napominaniem, karceniem, narzekaniem. To krytyka która:

• Opiera się na uogólnieniach
• Ocenia osobę (osobowość) a nie zachowanie
• Poniża partnera
• Ma na celu odegranie się i odreagowanie
• Jest ironiczna
• Udzielana jest podniesionym głosem
• Polega na pouczaniu, popędzaniu, przerywaniu
• Nie mówi o konkretnych błędach
• Nie pokazuje oczekiwań
• Nie daje możliwości poprawy, jej celem nie jest naprawienie relacji
• Zawiera groźby i kary.

Jeśli taka krytyka pojawia się w małżeństwie, to powoduje powstawanie negatywnych uczuć, oddalanie się zranionych współmałżonków od siebie. Spirala niechęci pogłębia się i jeśli nie ma szans na zmianę może nawet doprowadzić do rozpadu związku. Nikt przecież nie lubi się czuć poniżany i niedoceniany na dłuższą metę.

Nie chodzi o to, że w ogóle nie można krytykować innych, chodzi jednak o to, aby nie było to destrukcyjne a konstruktywne. Każdy z nas ma jakieś słabe strony, wady, ale ktoś, kto nas kocha powinien uświadomić je nam delikatnie i w sposób „przepełniony pozytywną energią i szacunkiem”*. Można nawet pokusić się o wykorzystanie odrobiny humoru, aby ułatwić drugiej stronie przyjęcie informacji. Chociaż humor to jednak zawsze nieco ryzykowna sprawa, bo jeśli mąż napisze na zakurzonym regale „Żono - kocham Cię” zamiast zrobić awanturę: „Cały dzień siedzisz w domu i głupich kurzy nie możesz zetrzeć?!”** to i tak część pań może poczuć się dotknięta. Pamiętajmy, że prawda powiedziana bez miłości – zabija.
 
*S.R.Covey „7 nawyków szczęśliwej rodziny”
**J.Pulikowski „Ewa czuje inaczej”

Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
 

Aby czytać więcej, możesz polubić nasz blog "Psychologia przy kawie" na Facebooku:.