Wydarzenia streesogenne moga stanowić podstawę zaburzeń lękowych, ale także wstęp do innych zaburzeń psychicznych w dzieciństwie.

Wiadomo, że na wiele rzeczy nie mamy wpływu, ale warto, żebyśmy zdawali sobie sprawę jak bardzo pewne zdarzenia mogą poruszać nasze dzieci i wywoływać u nich reakcję stresową. Czasami coś, z czym my dorośli potrafimy sobie poradzić, dla dziecka będzie wielkim stresem.

Oto lista stersogennych wydarzeń z życia dziecka (być może Wasza córka lub syn  były one już udziałem Waszej córki lub syna)*:

1. śmierć któregoś z rodziców
2. śmierć brata lub siostry
3. śmierć babci lub dziadka
4. separacja lub rozwód rodziców
5. małżeństwo rodzica, z kimś innym
6. pobyt w szpitalu z powodu poważnej choroby lub wypadku
7. hospitalizacja rodzica lub rodzeństwa z powodu poważnej choroby lub wypadku
8. przeprowadzka do nowego domu
9. przeniesienie się do innej szkoły
10. wyprowadzka brata lub siostry z domu
11. zmiana pracy przez któregoś z rodziców, dłuższe przebywanie rodzica poza domem
12. odrzucenie przez rówieśników
13. powtarzanie klasy lub zawieszenie w szkole
14. odkrycie faktu własnej adopcji
15. narodziny brata lub siostry
16. wprowadzenie się do domu nowej osoby dorosłej - macochy, ojczyma, dziadka, babci lub innego dziecka (pasierba, przybranego dziecka, kuzyna)
17. śmierć bliskiego kolegi lub przyjaciela
18. rozstanie z rodziną na okres co najmniej dwóch tygodni, niezależnie od przyczyny
19. zmiana sytuacji finansowej rodziny
20. wszelkie wydarzenia traumatyczne (np. porwanie, kradzież z włamaniem, kataklizmy naturalne, atak terrorystyczny, itd.)

* C. G. Last "Jak pomóc dziecku, które się boi", Wyd. eSPe, Kraków 2012

Godzina 23.00. Ania znowu przyszła do domu spóźniona, tym razem o 2 godziny. Ania ma 15 lat, a jej mama załamuje ręce. Opowiada, że córka umawia się z chłopakiem, którego mama nie akceptuje, stała się arogancka, odpowiada niegrzecznie. Po szkole zamyka się w swoim pokoju, nie pomaga w domu. Dla mamy kryzysowa sytuacja.

​Patrząc wstecz: rodzice Ani rozwiedli się, gdy miała kilka lat. Mama była pielęgniarką, pracowała w szpitalu, miała dyżury. W czasie wolnym umawiała się na randki, prowadziła ożywione życie towarzyskie, często nie było jej w domu. Nie miała czasu dla Ani. To babcia, albo sąsiadka odprowadzały ją do szkoły, gdy była mała. Potem siedziała w domu sama. Gdy mama pojawiała się w domu albo rozmawiała godzinami przez telefon z koleżankami, albo zajęta była pracami domowymi. Rzadko miała czas dla Ani, żeby z nią porozmawiać, wysłuchać jej, skupić się na jej potrzebach. Żeby po prostu „być” z nią. Nieświadomie dawała przekaz córce; „Twoje potrzeby nie są dla mnie ważne”. Gdy Ania dorosła, zaczęła na ten komunikat odpowiadać poprzez swoje zachowanie, którym mówiła matce: „Teraz moi znajomi, moje sprawy i moje potrzeby są ważniejsze niż Ty!”
 
Wpływ rodziców na zachowania dzieci opisałyśmy w poście „Rób to, co Ci mówię!”. Rodzice swoim zachowaniem ciągle uczą swoje dzieci. We wczesnym dzieciństwie są nauczycielami swoich dzieci nawet wtedy, gdy ich fizycznie nie ma lub są rzadko (jak w przypadku mamy Ani). Przekazują im zarówno dobre, jak i złe rzeczy. Jeśli są otwarci, szanują potrzeby innych, są zaangażowani w relacje z innymi ludźmi, to ich dzieci będą postępowały podobnie. Jeśli współpracują z dzieckiem, są jego towarzyszem, to dziecko także będzie współdziałało z innymi. I oczywiście odwrotnie.

Jeśli będziemy słuchać naszych dzieci, a one będą miały poczucie, że uznajemy ich poglądy, to one również nas- rodziców chętniej później wysłuchają. Jeśli staraliśmy się do tej pory dawać im rozumienie, odpłacą nam potem tym samym. Jeśli nie mieliśmy czasu, nie słychaliśmy i nie chcieliśmy ich zrozumieć - odpłacą nam "pięknym za nadobne".
Ile więc w buncie nastolatka – dojrzewania, burzy hormonalnej, przekory, poszukiwania własnej tożsamości, negowania autorytetów i wartości, a ile wcześniejszego wpływu nas samych – rodziców? Świadomego lub nieświadomego.

Potworów, ciemności, Baby Jagi, burzy…  Lista jest długa. Dzieci boją się wielu rzeczy, ludzi i zjawisk, o czym pisałyśmy w poście „… ma wielkie oczy”.  Lęki zwykle u dzieci mają charakter rozwojowy  i przez psychologów dzielone są  na:

Lęki odtwórcze – przywołujące wspomnienia czegoś, co się wydarzyło. Czasami jakiś obraz, słowo przypominają o czymś, czego dziecko nie zapomniało i co budzi w nim lęk, np. czytaliśmy dziecku książkę o drapieżnych zwierzętach i dziecko po trzech miesiącach słysząc o wycieczce do zoo, robi wszystko, by tam nie iść.

 Leki wytwórcze – to efekt wyobraźni dziecka, dla którego ciężka do odróżnienia jest rzeczywistość realna od bajkowej czy fantastycznej. Tak samo maluch boi się listonosza, który przypomina mu złą postać z bajki, jak i potwora, którego sobie wyobraża.

W sytuacjach, gdy u dziecka pojawiają się reakcje lękowe, należy pamiętać, że niektóre lęki są rozwojowe i przeminą pod warunkiem, że nie będziemy ich utrwalać. Ważne natomiast, aby lęków dziecka nie bagatelizować i nie śmiać się z niego, a tym bardziej nie kompromitować go w oczach otoczenia. Przestraszonego malucha  należy uspokoić, przytulić, odwrócić uwagę, ale i okazać zrozumienie dla jego odczuć. Natomiast gdy opadną emocje,  porozmawiać, dopytać, wyjaśnić. Czasami przyczyna jest banalna, a nie znając jej, nie wiemy jak dziecku pomóc.

W sytuacji, gdy lękom towarzyszą reakcje somatyczne np. bezdech, drżenie, drgawki albo gdy lęk nie mija pomimo braku bodźca, który go wywoła bądź gdy całkowicie pochłania on uwagę dziecka, należy zgłosić się do specjalisty.

POWIĄZANE POSTY:

"... ma wielkie oczy."

„Cholela jasna” – dobiegło z pokoju dzieci, gdy Karolkowi lat 4 i pół, który jeszcze dobrze nie wymawiał „r”, nie udało się zbudować wieży z klocków. Mama zszokowana zajrzała przez drzwi i zobaczyła chłopca a przed nim leżącą wielką kupę klocków. Na początku nie bardzo wiedziała, jak ma zareagować. Ponieważ podobne sytuacje zaczęły się powtarzać, zaczęła zwracać synkowi uwagę, upominać, tłumaczyć, że tak nie wolno mówić, że powinien ładnie się odzywać, a brzydkie wyrazy i przekleństwa nie są dobrze odbierane przez innych. Efekty były jednak znikome.

Po kilku dobrych latach od tego zdarzenia rodzice praktycznie nie mogli wejść do pokoju Karola. Panował bałagan nie do opisania. Na dywanie klocki Lego mieszały się z kartkami i pisakami. Leżał szkolny plecak, a obok skarpetki i inne ubrania. Śrubokręt, który pożyczył od taty na zajęcia techniczne, a nawet wczorajsze drugie śniadanie, jakie dostał do szkoły. „Coś nieprawdopodobnego” myślała mama. „Sprzątnij pokój! Ile razy mam Ci to powtarzać! Jak możesz żyć w takim bałaganie!” - tylko że żadne prośby i groźby kierowane do Karola nie działały.

Gdy Karol stał się nastolatkiem, zaczął pyskować ojcu. „Zwracaj się do mnie z szacunkiem! Nie mów tak do mnie!” – mówił w takich sytuacjach ojciec. Zmian jednak wielkich w zachowaniu Karola nie było.

„Dlaczego on taki jest?” – zachodzili w głowę rodzice. Zdarzenia i sytuacje z życia Karola z pozoru wydają się bez związku. A przynajmniej rodzice nie widzieli w nich logiczności, choć może i specjalnie się ich nie doszukiwali. Zapomnieli w tym wszystkim o sobie i swoim życiu. O tym, że jedną z podstawowych i najskuteczniejszych metod wychowawczych jest bycie samemu wzorem dobrego zachowania. Zapomnieli, że tata Karola strasznie denerwuje się za kierownicą i zazwyczaj przeklinania w samochodzie, gdy stoi w korku lub gdy ktoś zajedzie mu drogę. Nie jest więc dziwne, że potem słyszeli dosadne słowa w ustach małego Karolka, gdy nie udawała mu się zabawa: układnie wieży, rysunek, czy cokolwiek innego.

Porządek – kolejny problem w życiu Karola. Ale pytanie jak wyglądał porządek w ich kuchni? Czy zawsze talerze od razu trafiały do zmywarki, czy stały przez cały dzień na blacie? A stosy ubrań przy pralce w łazience? Czy rodzice chowali swoje ubrania i buty do szafy, gdy wracali do domu? Wydaje się, że z pozoru małe i nieistotne rzeczy. No, właśnie…

​Tata Karola miał bardzo stresującą pracę. Wracał do domu wykończony, na granicy wytrzymałości, najdrobniejsza rzecz wyprowadzała go z równowagi i wówczas krzyczał na żonę. A po kilku latach zaczął się dziwić, co dzieje się z Karolem, że zaczął mu pyskować. Nic! Po prostu dostał „dobrą” szkołę zachowania i zaczął stosować ją w swoim życiu.

Rodzice są osobami znaczącymi w życiu dziecka i to od nich przejmowane są wzorce zachowania (zarówno dobre, jak i złe), ale nie dlatego, że dziecko uznało te zachowania za moralnie słuszne, tylko dlatego, że mama i tata to pierwszoplanowe osoby znaczące dla dziecka. To także zupełnie instynktowne zachowanie, bo gdy np. do pokoju, w którym jest mama z małym dzieckiem baraszkującym po podłodze, wejdzie ktoś nieznajomy - nieznany dziecku, to spojrzy ono najpierw na swoją mamę, jej reakcję i jej zachowanie wobec obcego i na podstawie reakcji mamy będzie się podobnie zachowywać.

Nie możesz wymagać od dziecka czegoś, czego sam nie robisz! To nigdy nie zadziała. Przekaz „Rób, to co Ci mówię, a nie to, co sam robię!” nigdy nie będzie skuteczny. Ponieważ to, co robimy ma na dzieci o wiele większy wpływ niż to, co mówimy. „Wydaje się, że dzieci instynktownie wiedzą, że czyny więcej mówią o człowieku niż słowa”. *
Jeśli mówisz dziecku, żeby nie paliło papierosów, bo są szkodliwe, a na imprezie widzi Cię palącego, to otrzymuje dużo ważniejszą dla siebie informację. Jeśli oszukujesz w zeznaniach podatkowych, mówisz, że wyjeżdżasz, bo nie chcesz iść na spotkanie, to nie dziw się potem, że sam zostaniesz przez dziecko okłamany. Ale i gdy jesteś otwarty i ufny wobec ludzi, uprzejmy i wspaniałomyślny, to Twoje dziecko otrzyma od Ciebie dobrą lekcję tego, jaką wartość mają relacje z innymi ludźmi.

​We wczesnym okresie życia przejmowanie wzorców przez dziecko odbywa poprzez empatię, naśladowanie, modelowanie i identyfikację. Dzieci przejmują więc nie tylko proste zachowania,  ale też nasze tendencje emocjonalno – motywacyjne, czyli bardziej złożone sposoby przenoszenia doświadczenia, które wpływają na ich pozytywny lub negatywny stosunek do innych ludzi. Musimy więc ciągle uważać na informacje, jakie komunikują nasze własne czyny, a nie nasze słowa.
Przyjrzyjmy się uważnie naszym dzieciom, ile w nich jest z nas? I czy czasem nie denerwuje Was w nich to, czego najbardziej nie lubicie u siebie?

Gdy idąc wraz z dzieckiem, znajdziemy portfel na ulicy, to od nas zależy, co zrobimy i czego w ten sposób nauczymy naszą pociechę  :-)

Pomyślcie też, czy skutecznym jest szef, który tylko mówi Wam, co powinniście robić, ale sam tego nie robi? Czy ten, który jest dla Was wzorem pracowitości, inteligencji i dotrzymywania słowa?
 
*K. Steede ”10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców”, GWP, Gdańsk 2007
​

POWIĄZANE POSTY:
10 błędów dobrych rodziców
Złoty środek. Dekalog rodzica
​

Roztrzęsiona Jola zadzwoniła do męża:

 - Tomek, musimy koniecznie porozmawiać. Z Anią dzieje się coś niepokojącego, w tym przedszkolu jest coś nie tak. Trzeba ją stamtąd koniecznie zabrać. Znowu dzisiaj jak szłyśmy, nerwowo reagowała na przechodzące psy.

 Po obozie letnim nauczycielka próbowała przekonać rodziców Antka do wizyty z dzieckiem u specjalisty.

- Moczenie nocne w tym wieku jest sygnałem, że dzieje się coś niepokojącego. Im szybciej zareagujecie, tym lepiej.

Wojtuś od paru dni woła rodziców, gdyż wieczorami widzi na półce z książkami potwora.  Do tej pory był radosnym, spokojnym dzieckiem. Co w takim razie mogło się stać? Zaniepokojeni chcą szukać pomocy u psychologa.

Rodziców Anulki zaniepokoiły lęki dziewczynki. Zauważyli i skojarzyli, że od czasu, gdy poszła do przedszkola, zaczęła  reagować lękowo, szczególnie boi się psów. Zaczęli zastanawiać się, co tam musi się dziać. Przecież dziecko do tej pory było takie spokojne. Byli przekonani, że musi tam dziać się coś złego.

Rodzice Antka zbagatelizowali sugestię nauczyciela. Przecież to normalne, podobno chłopcy tak mają. Uspakajali się wzajemnie. Gdzieś ktoś coś opowiadał, czytali… Wyrośnie z tego.

Dzisiaj znowu przeraźliwy płacz przerwał rodzicom Wojtka oglądanie filmu. Chłopiec przerażony przekonywał, że na półce stoi i patrzy na niego potwór z wielkimi oczami.

Mówi się, że strach ma wielkie oczy i można powiedzieć, że rodzice Anulki zaczęli oczami wyobraźni widzieć to, co mogło dziać się  w przedszkolu, tak jak i oczami wyobraźni mała Anula zaczynała coraz bardziej przyglądać się światu, który odkrywany był przed nią miedzy innymi  w przedszkolu. Bajka o Czerwonym Kapturku zwróciła uwagę dziewczynki na wilki. Z ciekawością przeglądała kartki z pięknymi ilustracjami. Wilk tak bardzo przypominał jej niektóre psy. I dziewczynka zaczęła lękać się psów, które do tej pory nie wywoływały w niej reakcji lękowych.

Wyobraźnia Wojtusia, szczególnie w godzinach wieczornych, gdy zostawał sam w pokoju zaczynała „pracować”. To normalne.  Pojawiły się u niego tzw. lęki wytwórcze- irracjonalne i nierzeczywiste  wynikające po prostu z bujnej wyobraźni dziecka. 

Co w takich sytuacjach, gdy u dziecka pojawiają się reakcje lękowe, mogą zrobić rodzice?

Po pierwsze, należy pamiętać, że niektóre lęki są rozwojowe, co przedstawiłyśmy na planszy "Rozwojowe lęki dziecięce" i przeminą pod warunkiem, że nie będziemy ich utrwalać. Lęk jest bowiem czymś naturalnym w rozwoju dziecka. Jest  informacją dla rodziców, iż rozwija się ono, zdobywa coraz więcej informacji  o świecie, a jego wyobraźnia jest coraz większa.  

Ważne natomiast, aby lęków dziecka nie bagatelizować i nie śmiać się z niego, a tym bardziej nie kompromitować go w oczach otoczenia. Przestraszone dziecko należy  uspokoić, przytulić, odwrócić uwagę, ale i okazać zrozumienie dla jego odczuć. Natomiast gdy opadną emocje, należy  porozmawiać i przedstawić daną sytuację  z naszego punktu widzenia. Warto też  dopytać,  czego dziecko się tak konkretnie boi. Bardzo często czujemy presję otoczenia, jest nam wstyd, że mamy dziecko – tchórza i wówczas na siłę chcemy  udowodnić sobie i światu, że to pokonamy. Jak? Poprzez np. konfrontowanie z tym, czego się boi. Boisz się wody? Wrzucę cię i zobaczysz, że się nie utopisz. Boisz się psa, pogłaszcz, zobacz, nic ci nie zrobi. Nic bardziej błędnego. Daj dziecku czas. Nie utrwalaj jego lęku.  Niech samo zadecyduje, czy jeszcze się boi.

Niekiedy rodziców niepokoi fakt, że coś, co nie budziło w dziecku niepokoju, nagle staje się przedmiotem lęku. Otóż, nie ma w tym nic dziwnego. To, że dziecko się czegoś nie boi, nie oznacza, że później będzie podobnie. Wraz z wiekiem dziecka i zdobywaniem wiedzy, zaczyna rozumieć, że pewne rzeczy mogą być niebezpieczne. Anula nie bała się psów, ale gdy poznała bajkę o Czerwonym Kapturku, zaczęła się ich lękać.  Nie zawsze reakcja jest natychmiastowa. Bywa, że coś może przywołać wspomnienie i pomimo, iż bezpośrednie zagrożenie nie istnieje,  dana sytuacja powoduje, iż dziecko wraca do czegoś, co kiedyś się wydarzyło – co przeżyło albo co widziało lub o czymś słyszało.  Jest to lęk odtwórczy, który przywołuje wspomnienie np. rozmowy - dziecko, które nie bało się wody, gdy usłyszało o tym, że dziewczynka utopiła się na basenie, w danym momencie tego nie komentowało, nie dopytywało, ale po jakimś czasie zaczęło się bać wejść na pływalnię.

Rodzice Antka zbagatelizowali sugestię nauczyciela. To był błąd. Są bowiem sytuacje, które powinny budzić nasz niepokój. Wówczas należy zasięgnąć pomocy specjalisty. Kiedy?  Wówczas, gdy dziecko obawia się coraz większej ilości sytuacji, wycofuje się z wielu aktywności, gdy lęk nie mija pomimo braku bodźca, który go wywołał, gdy unika różnych sytuacji, reaguje nerwowo –  często płacze, krzyczy, jest rozdrażnione, reaguje agresywnie. Również wtedy, gdy ma trudności ze snem, gdy pojawiają się reakcje somatyczne towarzyszące lękowi - ból głowy,  brzucha, gdy pojawia się moczenie nocne (nie spowodowane innymi czynnikami niż emocje) albo wymioty, biegunka, przyspieszona akcja serca, bezdech, nadmierne pocenie, drgawki, drżenie oraz wówczas gdy całkowicie lęk absorbuje uwagę dziecka.

POWIĄZANE POSTY:
Rozwojowe leki dziecięce

W dążeniu do postawionego celu najtrudniejszy jest, jak śpiewała Anna Jantar, pierwszy krok. O tym, czy go zrobimy, przekonać się możemy dokonując analizy pola sił, czyli konfrontując przeciwstawne siły: sprzyjające i ograniczające osiągnięcie zamierzonego efektu. Siłami sprzyjającymi na przykład dla osoby zaczynającej biegać będzie motywacja wewnętrzna, motywacja zewnętrzna w postaci osób, z którymi będzie razem uprawiała ten sport oraz nowe buty, które otrzymała pod choinką. Natomiast hamować ją może lenistwo, wstyd (co ludzie powiedzą, widząc biegającego „grubasa”), strach przed bólem i dyskomfortem.

Stojąc na linii startu, należy określić wartość sił pobudzających i hamujących, a następnie zdecydować, które należy zmienić. Będzie to zależne od wielu uwarunkowań. Zazwyczaj jednak przyjmuje się, że łatwiej jest zmienić to, co  nas zatrzymuje w blokach startowych. Jeżeli o to nie zadbamy i wartość tych sił będzie większa od sił sprzyjających, nasze cele w postaci na przykład noworocznych postanowień rozpłyną się we mgle, gdyż nie ruszymy z miejsca. Aby do takiej sytuacji nie doprowadzić i byśmy wraz z Nowym Rokiem mogli wkroczyć w drogę pozytywnych zmian, warto zastanowić się w miłej i bezpiecznej poświątecznej atmosferze, co może  nas zatrzymać. Czy są to czynniki od nas niezależne, czy tkwiące w nas samych? Czy przypadkiem nie jest tak, iż siłą blokującą jest nasze lenistwo, konformizm, wygoda, rutyna, przyzwyczajenia, brak wiary w siebie, czyli to wszystko, co możemy pokonać, o ile tylko będziemy chcieli? Jeżeli bowiem pokonamy te siły, nie tylko  ruszymy do przodu, ale otrzymamy bonus  w postaci satysfakcji z ich pokonania, która niewątpliwie doda nam sił na cały nachodzący rok.

Każda zmiana związana jest z kosztem, który musimy za nią zapłacić, gdyż pomimo wizji zysku, w człowieku często pojawia się żal za tym, co musi za sobą zostawić. Obserwując ludzi sukcesu, widzimy zazwyczaj ich pozycję zawodową i społeczną, gruby portfel, radość i szczęście na mecie maratonu, dumę podczas odbierania statuetek, popularność, powodzenie, natomiast nie zastanawiamy się, co za tym się kryje. Z reguły dostrzegamy tylko wierzchołek góry lodowej, a  pod nim przecież  stoi człowiek, który każdego dnia musi prowadzić najcięższą walkę, walkę z samym sobą, z przezwyciężaniem tych wszystkich sił hamujących, które kuszą go do pozostania w tak wygodnej strefie komfortu. Mozolna praca, pot, poświęcenie, oddanie, cierpliwość, determinacja, ale również rozczarowania i porażki, które są nierozerwalnie wpisane w rozwój.

Aby poczuć wiatr w żaglach i oderwać swą łódź od brzegu przyzwyczajeń, rutyny, stagnacji, musimy przede wszystkim popatrzeć na siebie w sposób pozytywny. Spojrzeć przez pryzmat swoich mocnych stron, dzięki którym będziemy z odwagą stawiać każdego dnia kolejne kroki naprzód. Co prawda niejednokrotnie uświadomimy sobie, iż droga po której kroczymy jest długa i nie zawsze  dobrze oznakowana, jak napisał w książce „Jak zrobić karierę” Gunter Fritz, ale dzięki wytrwałości damy radę. Czujność i umiejętność chwytania każdej okazji pozwalającej przybliżać nas do celu, będą naszymi sprzymierzeńcami, a docierając do kresu naszej wędrówki, nie tylko osiągniemy zamierzony efekt na przykład w postaci zgrabnej sylwetki, zdanego egzaminu, czy ukończonego maratonu, ale dostając dodatkowy bonus, którym jest nieoceniona wartość satysfakcji i wzrostu poczucia własnej wartości. A dzięki nim postawienie kolejnego pierwszego kroku na nowej drodze rozwoju będzie o wiele łatwiejsze.

Początek roku to zwykle czas noworocznych postanowień. Obiecujemy sobie, że zaczniemy uczyć się języków obcych, uprawiać sport, rzucimy palenie, pozbędziemy się zbędnych kilogramów, zmienimy pracę. Często jednak w ciągu miesiąca nasze plany ponoszą fiasko. Dlaczego tak się dzieje?

Aby zaistniał proces zmiany, musi być on poprzedzony istnieniem trzech czynników. Richard Beckhard i David Gleicher są autorami równania porządkującego zależność między czynnikami mającymi wpływ na przeprowadzenie procesu zmiany. Według nich wyeliminowanie któregokolwiek spowoduje, iż będziemy stać w miejscu. To tak jakbyśmy wsiedli  do samochodu i chcieli ruszyć w drogę, a byłby zaciągnięty hamulec. Wówczas fakt, iż jest on sprawny i ma pełen bak paliwa, nie ma żadnego znaczenia. Po zwolnieniu „ręcznego”, ale przy pustym baku, pomimo tego, iż jest on sprawny, również nie ruszymy. Oczywiście zatankowanie paliwa i zwolnienie hamulca również nie będzie gwarancją sukcesu w przypadku na przykład awarii silnika.

Jakie to trzy czynniki warunkują zmianę? O czym musimy pamiętać, myśląc o noworocznych postanowieniach. Po pierwsze, musimy czuć dyssatysafakcję ze stanu obecnego. Dyssatysfakcję może powodować poczucie dyskomfortu na przykład z powodu niemożności studiowania francuskojęzycznej literatury, zadyszki pojawiającej się podczas wchodzenia po schodach, niemożności „wbicia się” się w  garderobę sprzed roku, niechęci związanej z wyjściem do pracy. O ile wszystkie nasze potrzeby są  zaspokojone albo nie zdajemy sobie sprawy z istnienia niektórych z nich (gdyż są „uśpione”), nie będzie w nas motywacji do zmiany. Pamiętam wywiad z  Markiem Niedźwieckim, który czytałam w „Twoim Stylu”.  Dziennikarz zapytał go o powód nieodbierania telefonów od nieznanych numerów. Przeprowadzający rozmowę zasugerował, iż taka postawa może być przeszkodą w otrzymaniu ciekawej pracy. Pamiętam, iż wówczas dziennikarz radiowej „Trójki” odpowiedział, iż nie jest zainteresowany żadną propozycją, gdyż jest zadowolony z tego, co robi. W tym przypadku zmiana nie byłaby możliwa.

Ale jest przecież wiele osób, które nie są zadowolone ze swojego wyglądu, pracy, kondycji, a jednak nie robią nic, aby tę sytuację zmienić. W tym wypadku brakuje wizji. Ludzie ci nie widzą przed oczami celu, który warunkuje wszelkie ich działania. Ten cel  jest punktem do którego pragniemy dotrzeć  w określonym czasie. Widzimy siebie rozpoczynające wakacje o pięć kilogramów lżejsze, wyobrażamy sobie, że stoimy na mecie Biegu Niepodległości po pokonaniu dziesięciu kilometrów, a może czujemy emocje, które będą towarzyszyły nam trzymając za dwa lata certyfikat  Delf, jako zwieńczenie dwuletniej nauki języka francuskiego.  Cel musi być konkretny, mierzalny, ambitny, realny i oczywiście terminowy.

Są też i tacy wśród nas, którzy odczuwają dyssatysfakcję ze stanu obecnego, wiedzą, gdzie chcą podążać, ale… nie zmieniają nic. Co w takim razie z tymi osobami, których postanowienia wraz z zerwaniem ostatniej kartki z kalendarza  pękają jak bańki mydlane. W tym przypadku w grę wchodzi kolejny czynnik, a w zasadzie  jego brak. Tym trzecim warunkiem zaistnienia zmiany jest postawienie pierwszego kroku, który jest zarówno najtrudniejszy, ale i najistotniejszy. Ten pierwszy krok będzie wstępną weryfikacją naszego planu. Dopiero stawiając go będziemy wiedzieli, czy jesteśmy na dobrej drodze prowadzącej do zmiany, czy należy ją zmodyfikować, pamiętając oczywiście o niezmieniającym się pomimo zmiany planu celu. Ten jest wciąż taki sam, natomiast dróg wiodących do niego może być wiele. Każdy z nas dobrze wie, że najtrudniej jest rozpocząć wprowadzanie zmiany, a postawienie tego  pierwszego, nawet najmniejszego kroku dla wielu z nas nieomal graniczy z cudem. O tym, co nas powstrzymuje napiszemy wkrótce.

I nasza „podróż” zaczyna się znowu i trwa w nieskończoność. Bo jest właśnie złudzeniem. Uważamy, że szczęście jest gdzie indziej, nie w miejscu, w którym aktualnie jesteśmy.
 
Pamiętajmy, że to z gruntu fałszywe myślenie, pułapka, którą przyszykował dla nas nasz umysł i czasami po prostu może nam zabraknąć czasu, aby w tym całym „biegu” być szczęśliwym. Ulegniemy "złudzeniu postępu hedonistycznego", będziemy „szczęście” gonić, a ono z każdym naszym krokiem będzie się oddalać. Może zabraknąć nam czasu, żeby być szczęśliwym tu i teraz. Bo właśnie teraz jest nasz "ciepły, słoneczny, szczęśliwy dzień"! ​ Nawet jeśli za oknem zima.
​
Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.

​

Dziś o atrakcyjności, jej blaskach i cieniach rozmawiamy z "doktorem gwiazd", chyba najpopularniejszym lekarzem medycyny estetycznej w Polsce. Krzysztof Gojdź, bo o nim mowa, jest certyfikowanym lekarzem i wykładowcą American Academy of Aesthetic Medicine. Oglądać go mogliśmy w programie Sekrety lekarzy, a teraz w Niezwykłych przypadkach medycznych w TVN Style i TVN.
Pan Doktor jest bardzo zajętą i zapracowaną osobą. Uchwycenie go w biegu było nie lada wyzwaniem. Przez ​dwa dni byliśmy w kontakcie telefonicznym, próbowaliśmy znaleźć choć chwilę na rozmowę dla Psychologii przy kawie. Martwiłyśmy się, bo wiedziałyśmy, że Pan Doktor wyjeżdża do Stanów i nie wiadomo, kiedy wróci, a przecież o atrakcyjności mówimy właśnie teraz. Ale udało się! Ciepły, inteligentny, empatyczny – zupełnie inna osoba niż ta wykreowana przez portale plotkarskie. Wywiad przeprowadziłyśmy w czasie spaceru Pana Doktora z psem. Dzięki niewidzącemu Cosmo, Pan Doktor znalazł czas, żeby szczerze opowiedzieć nam o swojej pracy, trudnych pacjentkach oraz o tym, czy uroda faktycznie pomaga w życiu.

Psychologia przy kawie: Dlaczego Pana zdaniem ludzie chcą teraz masowo poprawiać swoją urodę? Skąd ostatnio moda na zabiegi estetyczne?
Dr Krzysztof Gojdź: Psychologowie, socjologowie udowodnili, że osobom ładniejszym, piękniejszym, bardziej atrakcyjnym po prosu łatwiej żyć. Łatwiej im znaleźć męża, żonę, pracę. Chcemy przebywać z osobami atrakcyjnymi, bo wówczas też się takimi czujemy.  Po drugie kult młodości, który promują media - aby być młodym, i pięknym - też robi swoje. Każdy chce lepiej wyglądać.

​Ppk: Czy obserwuje Pan, że zmiana wyglądu może poprawiać samopoczucie, samoocenę?
DrKG: Jak najbardziej tak. Zmiana wyglądu, czy ubioru, nawet zakup szpilek, czy torebki powoduje u kobiety lepszy humor. Przychodzą do mnie panie „45+” po przejściach, które mąż zostawił dla młodszej sekretarki, które czują się brzydkie i nieatrakcyjne. Uwielbiam takie kobiety stawiać na nogi. I cokolwiek zrobią, nawet jakiś nieduży zabieg, to cieszą się, bo zrobiły coś dla siebie. Zrobiły pierwszy krok. Lepiej wyglądają i od razu są pewniejsze siebie. Mam mnóstwo przykładów takich metamorfoz psychologicznych.  Na kolejnej wizycie od razu ze mną inaczej rozmawia. Po prostu jest pewniejsza siebie.

Ppk: Odpowiedział już Pan na moje kolejne pytanie, które brzmiało: czy znał Pan doktor przypadki, że poprawa wyglądu faktycznie zmieniła komuś życie, zagwarantowała sukces?
DrKG: Tak! Oczywiście! Rola lekarza medycyny estetycznej polega też na tym, że czasami musimy „zabawić się” w psychologa. Siadam z kobietą i próbuję jej wytłumaczyć, że życie jest przed nią. Przykładów mam mnóstwo. Jeżeli przychodzi do mnie np. pani siedemdziesięcioletnia, której skóra jest już nie pierwszej młodości, to próbuję ją „zaktywizować”. Lubię powiedzieć: „Jedź do Ciechocinka, poznaj jakiegoś fajnego faceta – dziadka. Przed Tobą jeszcze co najmniej 20 lat życia.”

Ppk: Widzę, że Pan doktor zabiera nam pracę. Nam – psychologom (śmiech)
DrKG: Myślę, że poniekąd tak. Nie jestem psychologiem, natomiast, gdy przychodzi przygnębiona kobieta, która chwyta się różnych „kół ratunkowych”, chce poprawić swoje samopoczucie i swoje życie, i myśli, że dzięki zabiegom medycyny estetycznej będzie miała lepsze życie, odsyłam tę panią do psychologów, psychoterapeutów, a czasem nawet do psychiatrów. Średnio dwa razy w tygodniu przychodzą panie z jednostką chorobową nazywaną w psychiatrii dysmorfofobią. Jest to brak akceptacji własnego ciała, lęk przed własnym wyglądem. Są to pacjentki, które są już „poprzerabiane”, często są to bardzo ładne kobiety, ale mężczyźni również. Jednak cokolwiek się nie zrobi, nie będą akceptować siebie. Tego typu choroba musi być leczona przez specjalistę-psychiatrę. Najpierw więc namawiam na pójście do psychologa, a on już potem kieruje do psychiatry. Wczoraj miałem kobietę, która uroiła sobie, że ma krzywy nos. Od dzieciństwa miała ten kompleks. Przez pół godziny próbowałem ją przekonać, że nos ma normalny. To był przykład przerzucenia na ten nos wszystkich swoich problemów. Czasami ludzie szukają w swoich zmarszczkach, w defektach czegoś, co może uzasadnić ich porażki życiowe.

​Ppk: Czyli skupienie się na wyglądzie odwraca uwagę od naszego wnętrza?
DrKG: Szukamy dziury w całym, w swoim wyglądzie. Nie chcemy przyznać, że to przez nas charakter nie znaleźliśmy np. męża.  Wolimy powiedzieć, że to przez nos.

Ppk: Co najchętniej chcą w sobie poprawiać kobiety, a co mężczyźni? Jakie są według nas atrybuty atrakcyjności?
DrKG: Jako kobiety inaczej wyobrażacie sobie to, co my mężczyźni uważamy za piękne. Wy uważacie, że to np. wydęte usta są mega sexy i robicie to dla nas. A nam się to do końca nie podoba.

Ppk: Czyli poprawiamy sobie usta. Co jeszcze?
DrKG: Na pewno piersi, które są powiększane, wydęte policzki. Według amerykańskich socjologów mocne kości policzkowe (niektórzy myślą, że duże policzki) świadczą o kobiecości, o seksapilu kobiety.

Ppk: A co mężczyźni poprawiają?
DrKG: Mężczyźni chcą też młodo wyglądać, podobnie jak kobiety. Spójrzmy nawet na młodych chłopców, jak zaczynają dbać o siebie. Te wylakierowane grzywki, ile czasu to zajmuje. Starsi mężczyźni patrzą na nich, widzą, że oni mają powodzenie i też zaczynają dbać o siebie: o fryzurę, o wygląd, o mięśnie. A jeśli chodzi o zabiegi, to generalnie są to podobne zabiegi jak u kobiet: redukują zmarszczki, robią liposukcję brzucha.

Ppk: Czy gwiazdy, dla których uroda to narzędzie pracy, różnią się w oczekiwaniach od zwykłych kobiet ?
DrKG: Te osoby bez makijażu wyglądają tak jak inne kobiety. Wiadomo, że w mediach, w kinie, telewizji muszą być odpowiednio wymalowane. One mają większą presję.  Są wystawione na hejty. Mają więc drugi etat, czyli dbanie o siebie. Po to, by nie mieć hejtu i być przykładem dla fanów.

​Ppk: Czasami ludzie nie chcą się pogodzić z prawidłowością psychologiczną, że uroda w życiu pomaga.
DrKG: Jeżeli osoba nie jest ładna wewnętrznie, pogodzona ze sobą, ze swoim wiekiem, nie uśmiecha się, to nigdy nie będzie piękna. Czasami patrzymy na osobę, która może nie do końca ma ładne rysy, ale jest mega atrakcyjna, chcemy być z nią być, bo ma fajne wnętrze i to jest ważne. Znam wiele kobiet, które są ładnymi kobietami na zewnątrz, ale czegoś im brakuje, człowiek nie chce z takimi osobami przebywać, brakuje im tego wnętrza.

Ppk: Jeżeli pacjentki się zgłaszają, to wiedzą, czego chcą, czy zdają się na Pana?

DrKG: Bardzo dobre pytanie. W 70 procentach zmieniam decyzje pacjentek, które do mnie przychodzą.  Jeżeli kobieta patrzy kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt razy dziennie na siebie w lustro, wówczas totalnie inaczej siebie odbierają niż ja - jako facet, jako lekarz. Na początku rozmawiam z pacjentką, słucham, co chce poprawić. Okazuje się, że jej kompleksy są dla mnie atutem. Na przykład ma lekko krzywy nos.  Ja uważam, że każdy powinien mieć coś charakterystycznego, a dla kobiety jest to kompleksem. Bardzo często tłumaczę, pokazuję, że ten nos, te usta pasują do twarzy.

Ppk: Czy dają się przekonać?
DrKG: W 90 procentach tak. Jeżeli się nie dają, to odmawiam zabiegu, nie robię nic wbrew sobie, wbrew własnemu poczuciu estetyki. Odmawiam zabiegów kilkanaście razy w tygodniu. Np. gdy przychodzi młoda osoba, przekonuję ją, żeby korzystać z młodości, żeby nie oszukiwać się i nie przesadzać. Jeżeli nie zaakceptuje mojego podejścia, żegnamy się. Natomiast mam na koncie mnóstwo osób, które wychodzą ode mnie z gabinetu i na skutek psychologicznej rozmowy, przekonują się, że są piękne i że nie potrzebują jeszcze mojej ingerencji.

Ppk: Czy medycyna estetyczna uzależnia pacjentów? Przychodzą z jedną rzeczą, a za jakiś czas z następną, a potem z kolejną.
DrKG: Mówi się, że nie, ale ja uważam, że tak. Jeżeli dana korekta poprawiła nam wygląd, to chcemy jeszcze lepiej wyglądać. W pewnym momencie kobiety zaczynają „szaleć” i lekarz powinien w sposób psychologiczny przekonać je, że za chwilę przekroczą czerwoną linię i będą wyglądać groteskowo.

Ppk: Czy pacjenci przychodzą sami, czy są namawiani np. przez rodzinę?
DrKG: 90 procent przychodzi, bo chcą same. Jest też grupa, która przychodzi, bo mówi, że koleżanka się śmieje. Najgorsze jest to, jak kobiety mówią: mój mąż mi mówi, że się zestarzałam i nawet zapłaci za moją wizytę. Wówczas mówię, że należy pomyśleć o zmianie męża. Jak można usłyszeć coś takiego od męża? Jeżeli przychodzi kobieta załamana i mówi, że mąż rozgląda się za młodszymi, bo mówi, że „jej piersi wiszą, policzki wiszą i żebym coś zrobił, bo on znajdzie sobie młodszą” - jest mi wówczas ciężko jako lekarzowi bez psychologicznego przygotowania wyprowadzić pacjentkę z tego. Uważam, że taka pani powinna pójść do psychologa. Czasami jak kobiety przychodzą z mężami, to zapraszam męża do gabinetu i tłumaczę, że ma fajną babeczkę, łechcę jego ego i zwracam mu uwagę, aby tej kobiety nie wpędzał w kompleksy.Ppk: Jak Pan sobie radzi z niezadowoleniem pacjentów po zabiegu?
DrKG: Nie mam takich sytuacji. Zawsze zanim kobieta wyda pieniądze, tłumaczę, co w założonym budżecie możemy zrobić.  Mówię też, czego można się spodziewać po zabiegu. Aczkolwiek przychodzą panie, które myślą, że jak za sprawą czarodziejskiej różdżki będą piękne i o 20 lat młodsze. Wy kobiety kupujecie marzenia, lubicie wierzyć w marzenia. A lekarz medycyny estetycznej nie zrobi już z Was dwudziestolatki. Myślę nawet o tym, aby zrobić akcję medialną, która oswajałaby kobiety z dojrzewaniem (żeby nie powiedzieć starzeniem), ze zmianami, które są naturalne, żeby kobiety nie wariowały, żeby znalazły równowagę.

Ppk: Dlaczego wybrał Pan taki zawód - poprawianie urody?
DrKG: To jest bardziej moja pasja. Wróciłem do zawodu kilka lat temu dla pasji, a nie dla pieniędzy. Od młodzieńczych lat chciałem być artystą, chciałem grać na pianinie. Moich rodziców nie było stać, aby kupić instrument i płacić za lekcje. Marzyłem, aby być malarzem, ale albo nie miałem smykałki, albo nie miałem czasu, żeby się tym zająć.  Medycyna estetyczna to jest poniekąd wyżycie się artystyczne. Dobry lekarz medycyny estetycznej, a jest ich niewielu, widzi przestrzennie, tak jak rzeźbiarz. Rzeźbi, zmienia proporcje. Ale z drugiej strony nie przerabia twarzy. 
Natomiast z drugiej strony nie zapominajmy, że lekarz medycyny estetycznej niesie też pomoc ludziom po wypadkach, z bliznami, z oparzeniami, poszkodowanych przez życie i przez los.  Połowa moich pacjentów to właśnie ludzie poszkodowani, których bezpłatnie przyjmuję. Spełniam się jako doktor Judym, który bezinteresownie pomaga ludziom. Jeśli pomogę dziewczynie z blizną – zmniejszyć tę bliznę, dzięki czemu ona lepiej wygląda, to bardzo często przywracam ją społeczeństwu. Ona wcześniej nie chciała się wychodzić, chowała się w domu, unikała ludzi, a po zabiegu – zaczyna normalnie żyć.

Ppk: Panie Doktorze, dziękujemy za poświęcony czas i życzymy powodzenia we wszystkich kolejnych przedsięwzięciach.