Dużo lepiej jest wzmacniać dziecko, gdy jest małe, niż potem próbować "naprawiać" dorosłego. Przekonania na swój temat zbudowane w dzieciństwie potrafią być bardzo silne i trudne do zmiany.
Dobre słowa są w stanie pomóc w budowaniu własnej wartości oraz samooceny dziecka. Musi tylko ono otrzymywać od otoczenia takie pozytywne informacje zwrotne. Im bardziej konkretne i związane z sytuacją tym lepiej. Przedstawione na ilustracji mogą być inspiracją, pierwszym słowem,  jakie możemy wypowiedzieć, a w dalszej cześci wypowiedzi - ukonkretnić, co nam się podoba, powiedzieć, co doceniamy.
Mówienie dziecku dobrych rzeczy przez mamę i tatę, ale także i nauczycieli może przypominać włączanie światła w pokoju. Tak jak pokój wypełnia się światłem, tak dziecko wypełnia się wiarą w siebie i swoje możliwości.

Już teraz zapraszamy na sobotę, kiedy w poście "A gdyby jego losy potoczyły się inaczej" zobaczymy, co dzieję się z naprawdę utalentowanymi dziećmi (może nieco innymi niż przeciętna), gdy nie są rozumiane i doceniane. Nie zapomnijcie :)

Jarek nie pracuje. Obstawia zakłady bukmacherskie, trochę pomaga mu finansowo mama. Wynajmuje mieszkanie i gdyby nie wizyty właściciela od czasu do czasu, pewnie panowałby tam okropny bałagan, jak kiedyś w jego pokoju, gdy był nastolatkiem. Książki na ziemi, brudne ubrania, kanapki sprzed tygodnia. Zajęte biurko, półki i dywan. Jak on przechodził, aby usiąść na krześle lub kanapie? To była ekwilibrystyka, do której tylko on był zdolny.

Gdy był mały, cały czas pomagała mu mama – pakowała mu plecak, wkładała tam drugie śniadanie (rano biegła po świeże bułki). Przypominała mu o wszystkich zajęciach, gdy czegoś zapomniał, przynosiła do szkoły, bo nie pracowała. Usprawiedliwiała wszelkie wagary, odrabiała za niego zadania domowe, żeby nie dostał jedynki. Miał same trójki, przechodził ledwie z klasy do klasy. Babcia sprzątając po nim zabawki a potem piorąc, mówiła, że „Jeszcze się w życiu napracuje”. Był przekonany, że adidasy to świetne buty, bo się nie brudzą. Dopiero po jakimś czasie przypadkiem dowiedział się, że babcia wrzucała je co tydzień do pralki i następnego dnia rano znajdował je na miejscu, gdzie je zostawił – czyste.

Jarek to pewnie ekstremalny przypadek, problemy zapewne nasilił jeszcze brak ojca na co dzień. Pracował na zagranicznych kontraktach, gdy wracał, chciał wynagrodzić swoją nieobecność – kupował najdroższe rzeczy, spełniał wszystkie zachcianki Jarka.

Ale dziś nie będziemy zajmować się rolą ojca w wychowaniu dzieci (to oddzielna bardzo ważna kwestia), skupimy się na okresach sensytywnych - okresach szczególnej wrażliwości. Według F.Corominasasą to „fazy w rozwoju dzieci, w których są one szczególnie zdolne do tego, by rozwinąć konkretną funkcję (dotyczącą ciała, umysłu lub woli)”. Fazy te w wychowaniu Jarka kompletnie przeoczono.  Gdy był czas, gdy kształtował się porządek (między 0,5 a 5 rokiem życia) Jarek obsługiwany przez dwie kobiety w domu i nie miał szans się tego nauczyć. W odpowiedzialności (między 7 a 13 rokiem życia) wyręczała go zawsze mama – nie ponosił żadnych negatywnych konsekwencji swojego zachowania. Nie musiał być odpowiedzialny - mama była. Podobnie z pracowitością (kształtuje się między 7 a 13 r.ż) – w domu nie musiał robić nic, w szkole podobnie, drogie prezenty „spadały z nieba”, gdy tata przyjeżdżał i tak Jarkowi już zostało. A dobiegał już trzydziestki. Zaniedbano pewnie jeszcze wiele innych cech. A wiadomo, że "czego Jaś się nie nauczył, tego Jan nie będzie umiał"... Wiele głębokiej prawdy w tym ludowym porzekadle.

Według F. Corominasa do 12 roku życia kończy się uczenie w ramach 80% obszarów rozwoju, a w wieku 20 lat, gdy zaczyna się dorosłość, wszystkie obszary rozwoju wymagają dużo większych nakładów pracy, aby je wypracować. Niektóre, jak np. mowa, poza okresem krytycznym, nigdy nie rozwinie się na takim poziomie jak u osób, które okres ten przechodziły naturalnie (o przypadku Genie -"dzikiego dziecka" z XX wieku pisałyśmy w poście "Wszystko ma swój czas").

​Koncepcję okresów sensytywnych miała również Maria Montessori, nazywała je także „fazami wrażliwymi”. Według niej np. w przypadku porządku nie chodzi jedynie o porządek w otoczeniu (pokoju, domu, klasie), ale również o porządek wykonywania różnych czynności (sekwencje) oraz o porządek w układzie dnia (tzw. rutynę) – pory wstawania, posiłków, kładzenia się spać.
To Maria Montessori zaobserwowała, że jeśli mydło leży obok mydelniczki, to najprawdopodobniej dwulatek, gdy to zauważy odłoży, je na miejsce. Chyba, że ubiegnie go np. babcia. Twierdziła także, że uporządkowane otoczenie we wczesnej fazie życia dziecka jest niezwykle ważne, ponieważ dziecko przechodzi wtedy proces porządkowania swojego umysłu. Okazuje się, więc że zwykłe porządkowanie zabawek przez dziecko ma daleko większy sens, niż to sobie uświadamiamy.

Poniżej prezentujemy wykres przedstawiający okresy sensytywne według F. Coromiasa. Zerknijcie, żeby nie zaniedbać niczego w rozwoju Waszych dzieci.

W niedzielę w poście "Średniak wygrywa" pisaliśmy o dzieciach, które nie osiągaj najwyższych ocen w szkole, są tzw. "średniakami" - raz na wozie, raz pod wozem - ale za to układa im się w życiu. Ich rodzice nie mają wygórowanych oczekiwań co do ocen szkolnych. A może znają biografię Alberta Einsteina, Steve'a Jobsa i Billa Gatesa, którzy wcale orłami w szkole nie byli?
Może to właśnie rodzice "średniaków" pamiętali, że nie presja sukcesu wywierana na dziecku powoduje że osiągnie ono cele życiowe, ale właśnie wiara w nie, traktowanie sprawiedliwie, przeproszenie, gdy samemu popełniło się błąd. Pamiętajmy o 9 rzeczach, które dziecko małe i duże  musi od nas słyszeć. Dopisujcie też swoje :)

W sobotę pisałyśmy o wygórowanych oczekiwaniach i ambicjach w stosunku do dzieci w poście "Bądź najlepszy". Absolutnie nie znaczy to, że uważamy, że od dzieci nie należy nic wymagać - wręcz przeciwnie. Ale wymagać trzeba rozsądnie i z miłością. Budując w dziecku wiarę w siebie, pozytywny obraz siebie, pozytywną samoocenę sprawimy, że wierząc w swoje umiejętności, znając obszary, w których jest naprawdę dobre będą miały wewnętrzną motywację i będą w stanie osiągnąć dużo. Pewnie więcej niż te dzieci, które presja sukcesu wywierana przez rodziców pchnęła w objawy nerwicowe.

Jakich słów używać - poza "dobrze/fajnie to zrobiłeś" - żeby budować poczucie wartości dziecka i motywować je do dalszej pracy? Oto 25 alternatywnych sposobów.


25 ALTERNATYW DO SŁÓW "DOBRZE TO ZROBIŁEŚ", MOTYWUJĄCYCH DZIECI:
 
Powiedz „Dziękuję”, jeśli jesteś wdzięczny – wyjaśnij dziecku, dlaczego jesteś mu wdzięczny:

• Dziękuję Ci za pomoc w…
• Dzięki temu, że Ty…. nasz ranek/kolacja/wyjście było łatwiejsze. Dziękuję!
• Naprawdę doceniam to, gdy Ty…
• Dziękuję, że to zrobiłeś… to oznacza/dzięki Tobie możemy…

 
Obserwuj wydarzenia – mów, co widzisz bez emocji i ocen:

• Zrobiliśmy to razem!
• Super! Zrobiłeś budowlę/rysunek itp.
• Zrobiłeś to zupełnie sam!
• Zrobiłeś X a potem Y i dałeś radę.
• Użyłeś dużo kolorów/klocków/taśmy itd.
• Zrobiłeś rzeczywiście duży/mały/kolorowy/skomplikowany itd.
• To zajęło Ci dużo czasu, ale zrobiłeś to!

 
Wydłużaj i zachęcaj – wydłużaj naukę i zachęcaj poprzez zadanie pytań, o to, co widzisz, jednocześnie doceniając wysiłek:

• Jak to zrobiłeś?
• Zrobiłeś X, co chciałbyś teraz zrobić?
• Możesz mi o tym opowiedzieć?
• Jaki jest Twój ulubiony fragment/część?
• Jak o tym myślałeś?

 
Dodaj uczucia do słów – wyjaśnij, jakie uczucia coś w Tobie wzbudza, pomóż dziecku zauważyć, jak jego działanie powoduje różne uczucia i pomóż mu rozpoznawać jego własne uczucia:

• Naprawdę cieszę się, że to z Tobą robię.
• Uwielbiam patrzeć, jak tworzysz/pomagasz swojej siostrze/grasz w piłkę itd.
• Jestem tak dumna każdego dnia, że jestem Twoja mamą, niezależnie od wszystkiego.
• Zobacz jak Twój przyjaciel jest szczęśliwy, gdy dzielisz się z nim/pomagasz mu/uśmiechasz się itd.
• Kontynuowałeś pracę, nawet gdy była trudna.
• Wyglądasz na tak zadowolonego, że udało Ci się to zrobić.
• Zrobiłeś X i czułeś radość, gdy to robiłeś
• Poprawił Ci się nastrój, gdy robiłeś X.

 
Nic nie mów – nie musimy komentować każdego najmniejszego działania, czy wypełniać każdą chwilę ciszy. Wystarczy usiąść z tyłu i obserwować nasze dzieci, cieszące się swoimi osiągnięciami:

• Nic nie mów – po prostu się uśmiechaj.

Rozpoczęcie uważnej obserwacji dziecka, mądrego komentowania i stosowania powyższych zwrotów na początku może być trudne do wykonania. Wymaga od nas wysiłku, aby przed powiedzeniem do dziecka pomyśleć, czy to, co chcemy mu powiedzieć, będzie to dla niego budujące, motywujące. Może warto na początku wspierać się "ściągą" jak na poniżej?

​
​Jeśli chcesz stosować powyższe zwroty, ale obawiasz się, że możesz od razu wszystkich nie zapamiętać, możesz pobrać je w formacie A4 (jak powyżej) i wydrukować. Wówczas zawsze możesz je mieć pod ręką :-) Oczywiście w takim miejscu, do którego dzieci nie będą miały dostępu.

​
POBIERZ PLIK DO WYDRUKU "25 SPOSOBÓW MOTYWOWANIA DZIECI":

Każdy z nas wie, że sukcesy w życiu zwykle osiągają „średniacy”.  Co się dzieje w takim razie po drodze ze zmarnowanymi możliwościami tych, którzy w szkole byli najlepsi?

Otóż, okazuje się, że prymusi ze szkolnej ławy nie wytrzymują ciągłej presji ze strony otoczenia, a w efekcie nie wykorzystują swojego potencjału. Oczekiwania rodziców, nauczycieli powodują, iż dziecko stara się  temu sprostać.  Później oni sami oczekują od siebie, że zawsze i wszędzie muszą być „naj”. Nie mogą zawieść innych, ale i samego siebie. Tyle, że takie pasmo sukcesów i bycia zawsze najlepszym powoduje, że ludzie ci nie są zahartowani, nie są oswojeni z porażką.

Porażka traktowana jest przez dzieci osiągające sukcesy szkolne jako przekleństwo, boją się jej jak ognia. Nie widzą, iż  niesie ze sobą wartość, nie dostrzegają szansy, którą im daje.

W przeciwieństwie do prymusów uczeń przeciętny jest raz na górze, raz na dole i nie boi się ryzyka, nie boi się błędu. Wie, że każde potknięcie czegoś człowieka uczy, jest nowym i ubogacającym doświadczeniem, jest informacją zwrotną i zdrową lekcja pokory.

Dzieci nieznające smaku porażki w efekcie wybierają kierunki studiów i pracę poniżej swoich możliwości, by mieć pewność, że będą tam najlepsi. „Średniak” mierzy wysoko i często udaje mu się dolecieć tam, gdzie poniosą go marzenia.  Warto zapoznać się z życiorysem Alberta Einsteina, Steve’a Jobsa, czy Billa Gatesa.

Wiele osób niestety nie wykorzysta swoich możliwości, zmarnuje swój potencjał, ale to i tak najniższa cena, jaką przyjdzie im zapłacić za zbyt dużą ambicję rodziców.

*Tekst ukazał się na blogu w 2015 roku.

Powiązane posty:
Bądź najlepszy
O sztuce latania

Czy pamiętasz swoje pierwsze ciasto jakie piekłaś z Babcią? Ten zapach unoszący się w kuchni i śmiechy, gdy zabrudziłaś nos mąką? A pamiętasz jak podawałaś Dziadkowi narzędzia, gdy naprawiał Twój ulubiony domek dla lalek? Czy pamiętasz jak w ciepły upalny dzień zbierałaś z Babcią truskawki w ogrodzie, a potem jadłyście je z domową bitą śmietaną? Czy pamiętasz, gdy Dziadek uczył Cię jeździć na rowerze, bo tata stracił już cierpliwość? Gdy pływałaś z nim łódką po jeziorze? A te wszystkie wakacje, które spędzałaś u nich i święta, które były magiczne i niezapomniane? Ten niepowtarzalny zapachy pierników i smak barszczu na Wigilię? A pamiętasz, że kiedyś wydawało Ci się, że nawet bardziej kochasz Babcię niż mamę, gdy mama nie chciała Cię puścić na imprezę? A gdy Dziadek tak barwnie opowiadał o swoim niełatwym dzieciństwie? A czy pamiętasz, że zawsze mieli czas, żeby wysłuchać i doradzić (nawet przez telefon)? Gdy pocieszali, gdy dostałaś pierwszą jedynkę, czy dwójkę, gdy zostawił Cię chłopak? Byli, gdy było dobrze i byli, gdy bywało gorzej. Czy pamiętasz jak bardzo Cię kochają, kochali?

Czy pamiętasz to wszystko?

Może Twoje wspomnienia są inne, ale czy pamiętasz, aby dziś i jutro podziękować za nie swojej Babci i swojemu Dziadkowi? Te wspomnienia zostaną przecież z Tobą na zawsze. A jeśli Babci, czy Dziadka nie ma już z Tobą, to czy pamiętasz, żeby pomyśleć o nich w tych dniach, ale tak bardzo bardzo ciepło? :)

​Jakie były najwspanialsze momenty w życiu z Twoją Babcią lub z Twoim Dziadkiem? Czy pamiętasz?

„Mamo boli mnie brzuch” – córka rano przychodzi do łóżka rodziców. Mama ją przytula, przygotowuje termofor z gorącą wodą, szuka kropli żołądkowych, choć myśli sobie: „Może lepsze byłyby „dobre” bakterie. Oby to tylko nie była grypa żołądkowa.” Córeczka zostaje w domu. Przy następnej podobnej sytuacji, mama zaczyna się niepokoić – bo mamy tak już mają. Gdy zdarza się to trzeci raz, zaczyna się zastanawiać: „Może pójść do lekarza? A gdzie Cię boli? To może najpierw zrobimy usg?”

 Oczywiście badanie nic nie wykazuje. I przy kolejnym bólu brzucha rano w poniedziałek przed szkołą, mama – bo jak każda kobieta ma w sobie coś z Sherlocka Holmesa – zaczyna kojarzyć fakty. „Dlaczego brzuch boli ją przed szkołą, a nigdy nie zdarza się to w weekendy, dlaczego gdy zostaje w domu, po dwóch godzinach po bólu nie ma śladu, dlaczego?” Ponieważ jest kobietą wykształconą, słyszała o nerwicy szkolnej. I tak oto wszystkie fakty zaczynają łączyć się w jej głowie i jedyny wniosek na wyjściu - ale na razie w postaci hipotezy - to: „Czy jest możliwe, aby moje dziecko miało nerwicę szkolną?”. I zaczyna się baczna obserwacja i „matczyne szpiegostwo”.

Czasami sami tego nie zauważamy jak zupełnie mimochodem wtłaczamy własne dzieci w jakieś „tory”, w jakiś sposób myślenia o świecie. Niekoniecznie musi to wyglądać tak, że sadzamy dziecko na krześle i prosto w oczy mówimy mu „Zosiu, Kasiu, Franku – chcę żebyś był najlepszy!”. No nie, raczej tak to się nie odbywa. Częściej przekaz jest bardziej „zakamuflowany”. Po powrocie ze szkoły pytamy „Jak poszło na sprawdzianie? Jaką dostałeś(aś) ocenę?”. Przy „czwórce” unosimy ze zdziwienia brwi, przy „trójce” – pytamy: „A dlaczego? Co się stało?” I dalej: „A co dostali inny? A co dostał Heniek, Staś…?” Skutki naszej presji (choć może się nam wydawać, że przecież żadnej specjalnej presji nie stosujemy) bywają opłakane. Może się nam wydawać, że przecież dbamy w ten sposób o przyszłość naszych dzieci, one mogą to zaś odczytać jako konieczność wybicia się ponad rówieśników. Zaczynają uważać wszystkich wokół za rywali i potencjalne przeszkody do sukcesu. Skutki łatwo przewidzieć: alienacja i agresja, zawiść wobec zwycięzców i pogarda dla przegranych, oglądanie świata w kategoriach wygrana – przegrana, brak kształtowania umiejętności współpracy. W konsekwencji poczucie wartości staje się chwiejne, bo skoro  sukces potwierdza tylko zwycięstwo nad innymi, to wartość można czuć tylko od czasu do czasu.

Badanie przeprowadzone w latach osiemdziesiątych przez A. Norem-Hebeisena i D. Johnsona wśród uczniów szkół średnich pokazało, że ci, którzy przystępowali do rywalizacji „charakteryzowali się poczuciem własnej wartości bardziej uzależnionym od ocen i wyników”. Czyli tak naprawdę ich samopoczucie zależało od świata zewnętrznego, od ocen, jakie otrzymywali i o ile były one pozytywne, czuli się dobrze, a jeśli negatywne ich psychika cierpiała.

Motywowani byli lękiem. A lęk przed niepowodzeniem to zupełnie coś innego niż pragnienie sukcesu.  Radzenie sobie ze skutkami własnych niepowodzeń, zabiera nam tyle czasu, że brakuje nam już energii na zrobienie czegoś, co prowadzi do sukcesu. I gdy presja zewnętrzna znika, znika chęć też do robienia określonych rzeczy (np. uczenia się).

I tu dochodzimy do paradoksu. Nasze „przykręcanie śruby” wcale nie musi przynieść efektów! Im bowiem mocniej naciskamy na dziecko,  np. żeby odrobiło zadanie domowe, ono często chroni swoją autonomię poprzez jawny bunt albo jakiś rodzaj oporu: zapomina, odkłada na potem, znajduje coś innego do roboty, marudzi. Z drugiej strony nacisk na dobre stopnie, może spowodować, że faktycznie dziecko zacznie je „zdobywać", ale „koszty” mogą pojawić się po drodze, czy to psychiczne, czy somatyczne (z ciała).
 
Jeśli zdarzają się nam podobne sytuacje, zastanówmy się, czy „nie za mocno przykręcamy śrubę”. Bo będzie jak ze stalowym prętem. Możemy go zginać, on się poddaje, poddaje, ale tylko do pewnego momentu i … pęka. I wcale nie znaczy to, że wygraliśmy. Stres w dziecku rośnie, rośnie i zaczyna przejawiać się w różnych dziwnych formach, jak np. w objawach somatycznych, jak ów ból brzucha naszej ukochanej córeczki, dla której chcieliśmy przecież jak najlepiej

.*Tekst ukazał się na blogu w 2015 roku.

POWIĄZANE POSTY:

Co mogę zrobić? Dekalog rodzica.
Jesteś gruby i głupi

O przyczynach negatywnych zachowań dzieci i młodzieży pisałyśmy w poście „Dlaczego tak się zachowujesz?” Są nimi: reakcja na frustrację, chęć odniesienia korzyści materialnych, lepsza pozycja społeczna, obrona siebie i innych.

Jak doskonale wszyscy o tym wiemy, w dzisiejszym świecie trwa pogoń za pieniędzmi, wiele rodziców jest bez pracy, propagowany jest konsumpcyjny tryb życia. Dzieciom często brakuje poczucia bezpieczeństwa  i akceptacji ze strony rodziców.  Nie ma autorytetów, którymi kiedyś był rodzic, nauczyciel, ksiądz. Dzieci nie odróżniają dobra i zła. Brak konsekwencji i kary za złe postepowanie powodują, że młodzi ludzie przekraczają dozwolone granice.

Wielu dorosłych nie zdaje sobie sprawy, że dzieci odbierają współczesny świat jako zagrożenie, przed którym muszą się bronić wszystkimi sposobami. Jedną z metod jest agresja skierowana przeciwko wszystkim i wszystkiemu. W związku z tym należy przede wszystkim umieć odnaleźć przyczynę, gdyż zachowanie agresywne jest tylko konsekwencją uczuć, które są w dziecku.

Ponieważ po lekturze postów „Diametralnie inne zakończenie” i „Jesteś gruby i głupi” pytaliście, co w takim razie należy zrobić, aby pomóc dzieciom, postanowiłyśmy zaproponować dekalog wychowawcy, który  nie tylko dotyczy nauczycieli, ale może być świetną wskazówką dla wielu rodziców. Najłatwiej bowiem szukać winnych, natomiast warto rozpocząć od samego siebie. Co my, jako rodzice możemy zrobić? Co ja, o ile jestem nauczycielem, wychowawcą mogę zrobić, aby nie było tylu zachowań agresywnych?

Zarówno rodzice, jak i nauczyciele muszą pamiętać, że rozmowa, spokojna rozmowa, w której przede wszystkim chcemy wysłuchać młodego człowieka, może być pierwszym krokiem w zrozumieniu jego problemów, a ostatecznie w przerwaniu łańcucha niepożądanych zachowań. Ale także warto zastanowić się nad dekalogiem,  którym się z Wami dzisiaj dzielimy.
 
Dekalog nauczyciela i wychowawcy na podstawie Małego Księcia
(za Jerzym Wójcikiem)
Według nas także dekalog rodzica:

1. Oswoić, znaczy stworzyć więzy. Jeżeli mnie oswoisz, będziemy się nawzajem potrzebować.
2. Należy wymagać tego, co można otrzymać.
3. Mam prawo żądać posłuszeństwa, jeśli moje polecenia są rozsądne.
4. Oczy są często ślepe, należy szukać sercem.
5. Śmiech jest dla życia, jak studnia na pustyni.
6. Zamiast tępić zło, lepiej szerzyć dobro.
7. Bądź silniejszy, a będziesz miał rację.
8. Kto poniża, sam jest niski.
9. Powinieneś sądzić według czynów, a nie słów.
10. Znacznie trudniej jest sądzić siebie, niż bliźniego. Jeśli potrafisz siebie dobrze osądzić, będziesz naprawdę mądry.
    

Dzieci nie zawsze chętnie mówią o tym, co złego spotyka je w szkole. Powyższy wykres pokazuje jasno, jakich form  agresji mogą doświadczać. Nawet jeśli nie powiedzą, a widzimy zmianę w ich zachowaniu, warto samemu podpytać. Często nie zdajemy sobie sprawy jak bardzo rozpowszechnione są to zachowania. Nie warto zakładać, to dotyczy innych dzieci – nie mojego.

Prawie połowa polskich uczniów od klasy IV szkoły podstawowej do kl. III szkoły ponadgimnazjalnej (bo tego dotyczyło badanie prezentowane na wykresie powyżej*) doświadczyło agresji słownej. Nie jest więc to mały problem. Dotyczy co drugiego dziecka. Nie każde z nich będzie umiało się obronić, każde inaczej będzie reagować. Po jednym spłynie to jak po przysłowiowej „kaczce”, dla innego będzie to problem czasem na całe życie, gdy np. będzie wyśmiane na forum całej klasy.

Druga popularna forma agresji to wszelkiego rodzaju pomówienia, szkodliwe kłamstwa rozgłaszane na temat dziecka (agresja relacyjna). Dotknęła ona co trzeciego ucznia. I znowu: od wrażliwości dziecka zależeć będzie jego sposób reakcji i przeżywania. Przypomnijmy sobie, o ilu przypadkach samobójstw młodych ludzi donoszą media. Nie poradzili sobie z fałszywymi, śmiesznymi informacjami na swój temat rozpowszechnianymi np. za pomocą Internetu.

Agresja fizyczna: potrącenia, przewrócenia także nie jest rzadka, poziomem zbliża się do agresji relacyjnej – doświadcza jej w szkole blisko 30% uczniów.
Co dziesiątemu uczniowi ukradziono coś lub zniszczono jakąś rzecz, która do niego należała, czy wręcz stał się ofiarą pobicia.

​Często dzieci nie mówią o przejawach agresji z jakimi stykają się w szkole, często nie są nawet świadome, że jest to agresja, tłumią to w sobie i choć autorka opracowania A. Komendant-Brodowska mówi, że między 2006 a 2011 „nie zaobserwowano znaczących zmian skali większości rodzajów agresji. Z pewną ostrożnością można mówić jedynie o bardzo nieznacznym wzroście skali agresji werbalnej i relacyjnej” – wydaje się, że problem cały czas jest i to nie wcale taki mały jak się nam wydaje.

*A. Komendant-Brodowska ​"Agresja i przemoc szkolna. Raport o stanie badań”, Instytut  Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014

Może pamiętacie ze swoich czasów szkolnych uczniów, którzy byli wyśmiewani, szykanowani, dręczeni, upokarzani. Wystarczyło być tylko nieco innym od pozostałych, aby stać się przysłowiowym „chłopcem do bicia”, czy „kozłem ofiarnym”. Dzieje się to cały czas, nawet obecnie niektórzy uczniowie muszą zmieniać szkołę, bo nie są w stanie znieść prześladowań ze strony kolegów. Wystarczy być w jakiś sposób innym: młodszym, słabszym, za grubym, za chudym, nosić okulary, nie radzić sobie z matematyką, być obcokrajowcem itd. Powodów mogą być tysiące. Poniżają z reguły dzieci bardziej agresywne, z tendencjami do dominacji, o mniejszej empatii, za to z większą potrzebą społecznego uznania, bardziej impulsywne. Najgorzej, gdy na zasadzie konformizmu dołączą się do wyśmiewania i poniżania inni uczniowie z klasy. Wówczas upokarzany uczeń może naprawdę poczuć się  „osaczony”.

Najnowsze badania donoszą, że dzieci, które były w ten sposób prześladowane przez rówieśników (z ang. bulliyng) mogą mieć problemy ze zdrowiem psychicznym jako dorośli. Według danych z USA dzieje się to 4 razy częściej niż  w przypadku dzieci maltretowanych, poddawanych przemocy w domu (ale nie upokarzanych przez kolegów).

Jest bardziej prawdopodobne, że dzieci poniżane będą w życiu dorosłym cierpiały na depresję i stany lękowe. Będą podejmowały próby samookaleczania. Ludzie myślą, że poniżanie jest nieodzowną częścią dzieciństwa. Nie uważają tego za tak poważny problem jak np. maltretowanie dzieci. A dzieci maltretowane jako ofiary otrzymują specjalistyczne wsparcie i pomoc. Jednak Dieter Wolke – profesor psychologii z Uniwersytetu Warwick - twierdzi, że bycie upokarzanym nie jest wcale normalną ani „nieszkodliwą” częścią dorastania, zawsze niesie za sobą poważne i długoterminowe konsekwencje. Mówi też, że „bycie społecznie wykluczonym i bycie społecznym wyrzutkiem jest pewnie najgorszym stresem, jakiego możemy doświadczyć w życiu”.

Upokarzanie, prześladowanie (bulliyng) staje się ogólnoświatowym problemem. W USA i Wielkiej Brytanii jedno na troje dzieci mówi, że przynajmniej raz doświadczyło prześladowania. Tylko w samej Wielkiej Brytanii ok. 16 000 uczniów zostaje w domach i nie idzie do szkoły, ponieważ są w niej często poniżane. Wyniki ich egzaminów nie są w związku z tym najlepsze, maleją ich szanse pójścia na studia i zdobycie dobrej pracy, osiągnięcie w niej sukcesu. Poniżane dzieci mogą także cierpieć z powodu innych problemów. Częściej chorują, mają problemy z koncentracją uwagi, mają niskie umiejętności społeczne, problemy z utrzymaniem pracy i pozostaniem w związku. W Polsce takie sytuacje również nie są rzadkością.

Catherine Bradshaw - ekspert od przemocy wśród młodocianych - radzi rodzicom i szkołom, aby szybko rozpoznawali i zapobiegali problemowi prześladowania. Jako rodzice musimy robić więcej, aby przerwać ten proceder, jeśli tylko mamy podejrzenie, że coś takiego może dziać się w klasie naszego dziecka. Niezależnie, czy nasze dziecko jest upokarzane, czy też poniża innych, czy po prostu jest świadkiem takich zachowań. Nigdy nie pozostaje to bez wpływu. Musimy uczyć nasze dzieci jak dobrze się komunikować i zachowywać się w stosunku do innych oraz uświadamiać im, że agresją jest też słowo, które często wyrządza większą krzywdę niż przemoc fizyczna.

Jeśli więc nasze dziecko wróci ze szkoły z informacją, że „Jaś jest gruby i głupi!”, nie puszczajmy tego mimo uszu, ale dopytajmy o wszystko szczegółowo i udajmy się do szkoły, aby nie popaść w „efekt rozproszenia odpowiedzialności”, myśląc, że to nie nasza sprawa i zajmie się nią ktoś inny.

*Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.

**Tekst ukazał się na blogu w 2015 roku.

POWIĄZANE POSTY:

"Diametralnie inne zakończenie."
"A gdyby jego losy potoczyły się inaczej.".

„Po kilku minutach spojrzałem przypadkowo na syna i zobaczyłem, że łzy spływają mu po twarzy. Patrząc na chłopca, odczułem przestrach i wzburzenie, gdyż uprzytomniłem sobie, co się ze mną stało. Czy do tego stopnia uległem znieczuleniu…” Tymi słowami Eliot Aronson wspomina historię ze swojego życia, gdy będąc młodym ojcem, uświadomił sobie, że stał się obojętny wobec  ludzkiej brutalności. Widząc dziecko płaczące po usłyszeniu w telewizji o tragedii, zdał sobie sprawę, jak bardzo stał się nieczuły. Dlaczego? Ponieważ ilość informacji dotyczących morderstw, gwałtów, rozbojów spowodowała, że uodpornił się na zło, które go otaczało.

Czy nas poruszają informacje o ludzkich tragediach, o których codziennie słyszymy w mediach?

Wydaje nam się, że stajemy się, podobnie jak Aronson, uodpornieni. Również dzieci stykające się ze złem na ekranie,  stają się w pewnym momencie obojętne wobec agresji. A wchodząc w okres dorastania, w którym mają wiele powodów do frustracji, agresja staje się ich sposobem na przetrwanie. Pisałyśmy o tym w poście „Dlaczego tak się zachowujesz?”

Według Eliota Aronsona,  przemoc w środkach masowego przekazu wpływa na agresywność widzów miedzy innymi poprzez osłabianie wyuczonego  wcześniej hamowania brutalnego zachowania – „skoro inni tak robią, dlaczego ja nie mógłbym.” Ponadto, media dostarczają wzorów zachowań –„tak to się robi”. Poza tym oglądanie wielu aktów przemocy redukuje wrażliwość, współczucie, wstręt, przerażenie, w związku z czym stajemy się obojętni wobec agresji i łatwiej jest nam zachować się w ten sposób „to nie jest takie złe”.

POWIĄZANE POSTY:
Diametralnie inne zakończenie
Dlaczego tak się zachowujesz?