Kanapka motywacyjna to jeden ze sposobów udzielania konstruktywnej informacji zwrotnej. W poście „Jedenaste: nie krytykuj” i „FUKO pozwoli Ci zdziałać cuda”, pisałyśmy o tym,  jak ważny jest sposób udzielania informacji dotyczącej niepożądanego zachowania.

Przekazywanie informacji negatywnych nie jest łatwe. Ludzie nie lubią przyznawać się do popełnionych błędów, nie mówiąc o wytykaniu ich przez innych. Szczególnie trudno jest poinformować o tym, co nam się nie podoba osobę, na której nam zależy (partnera, dziecko, pracownika). Informacja ta ma zmienić niepożądane zachowanie, a nie wprowadzić zamieszanie wewnętrzne u tej osoby, które spowoduje, że jedynie przestanie nas darzyć sympatią. Wówczas o zmianie zachowania nie mam mowy. W takiej sytuacji bowiem emocje przysłonią odbiór tego, co z naszej perspektywy było istotne.

Dlatego idealnym rozwiązaniem jest kanapka motywacyjna. Ponieważ z reguły zapamiętujemy informacje negatywne, stosując kanapkę podajemy dwie informacje pozytywne, które „przekładamy” informacją negatywną. Rozpoczynając rozmowę mówimy o tym co dobre, np.: Jesteś mądrą dziewczynką, która doskonale radzi sobie w wielu sytuacjach trudnych. Następnie informujemy o zachowaniu, które ma ulec zmianie, np.: Nie podobało mi się, że wraz z koleżankami obgadywałyście Marysię. Nie można tak traktować swoich  koleżanek. Następnie kończymy tym, co pozytywne, np.: Wierzę, że zrozumiesz, że to zachowanie było złe. Wiem, że jesteś osoba niezwykle empatyczną i zdałaś sobie sprawę,  co musiała czuć Marysia.

Kanapka motywacyjna jest świetnym sposobem motywującym ludzi do zmiany. Wprowadzając ich i zostawiając w pozytywnym nastroju, dodaje chęci do działania i naprawiania popełnionych błędów.

Grupa dwunastu kobiet. Spotkanie terapeutyczne. Piękne, inteligentne, wykształcone, ale mające problem w relacjach z powodu niskiej samooceny.  Gdy wracają do przeszłości, do lat dzieciństwa i momentów, gdy były karane, pojawiają się emocje. Ania – 31-letnia architekt, mówi o poczuciu wstydu, który czuła, gdy rodzice wymierzali jej kary. Beata – 28-letnia księgowa, ze łzami w oczach wspomina dzieciństwo, pamięta złość na matkę, która karała za wylane mleko, podarte rajstopy… Ksenia – 35-letnia prawniczka,  pamięta poczucie winy, które towarzyszyło jej przez kolejne dni po wymierzonej w domu karze. Dziewczyny wszystkie po kolei mówią o trudnych uczuciach i o poczuciu niesprawiedliwości, które tkwi w ich pamięci pomimo upływu lat. Za co były karane? Beata pamięta o mleku i rajstopkach, natomiast wiele z nich  nie potrafi odnaleźć w pamięci zachowań, za które spotkała je kara. Pozostały tylko te trudne uczucia… Czy w takim razie kary miały sens? Czy przyniosły zamierzony skutek?

Kara czy konstruktywna informacja zwrotna? Czy jest między nimi różnica? Oczywiście, i to zasadnicza. Kary są zazwyczaj wynikiem bezsilności rodziców i ich nieumiejętności wychowawczych. Powodują w dziecku poczucie krzywdy i wiele emocji doprowadzających do zamieszania wewnętrznego. Dziecko karane skupia się nie na zmianie zachowania, ale na tym, co czuje. Czyli rodzice nie uzyskują zamierzonego efektu.

Gdyby dekalog miał jedenaście przykazań z pewnością dopisałybyśmy: Nie krytykuj! Niszczy rozwijające się dopiero dzieci, ale potrafi niszczyć też związki.

Andrzej w dzieciństwie słyszał od rodziców mało pozytywnych słów na swój temat. Ciągle tylko jakieś narzekania, zwracanie uwagi: coś źle zrobił, czegoś nie dopełnił, zapomniał o czymś. Dzień zaczynał się napominaniem i kończył się negatywnymi informacjami. I tak od rana do wieczora i od wieczora do rana.
Anię krytykował chyba od początku znajomości. Najpierw tego nie dostrzegała. Po ślubie stało się to nagminne i okropnie uciążliwe. Żadnego dobrego słowa, ciągłe uwagi i pretensje. Krytykował ją na każdym kroku. A to źle sprzątnęła. Pieczeń zbyt wysuszyła. Kupiła niegustowne spodnie. Tak jak w jego domu rodzinnym i tak samo jak rodzice traktowali jego samego. Krytyka rodziła konflikty. Z czasem ich wspólne życie stało się nie do zniesienia.

Dziecko jest bezbronne i buduje sobie dopiero wizję świata i samego siebie. Nasiąka opiniami o sobie jak gąbka, chłonie wiedzę – jak inni mnie widzą, jak oceniają, jaki jestem? Poddane ciągłej krytyce, negatywnym komunikatom ze strony rodziców, kolegów, krewnych, nauczycieli rośnie w przekonaniu, że jest „do niczego”, beznadziejne, nieudane. Nie umie się przed tym obronić. Wierzy w opinie na swój temat. Cierpi na tym jego poczucie wartości i samooceny. Trudno mu potem uwierzyć w siebie i w swoje możliwości, dostrzec swój potencjał. Zaczyna myśleć o sobie tak samo, jak Ci, którzy go krytykują. Jest surowe w stosunku do siebie, krytyczne.

Pięknie powiedział o tym pewien nieznany autor*:

• Dziecko krytykowane uczy się potępiać.
• Dziecko otoczone agresją uczy się wrogości.
• Dziecko żyjące w strachu uczy się lękliwości.
• Dziecko doświadczające litości uczy się użalać nad sobą.
• Dziecko otoczone zazdrością uczy się zawiści.

I odwrotnie:

• Dziecko żyjące w poczuciu bezpieczeństwa uczy się wierzyć w siebie.
• Dziecko akceptowane uczy się kochać.
• Dziecko darzone uznaniem uczy się, że dobrze mieć cel.
• Dziecko otoczone aprobatą uczy się lubić siebie.
• Dziecko otoczone przyjaźnią uczy się radości życia.

Andrzej nie doświadczył w ogóle lub w niewystarczającym stopniu pozytywnych sytuacji: akceptacji, uznania, aprobaty. jedynie co znał bardzo dobrze, to krytykę.

​Gdy krytykowane nadmiernie dziecko dorasta to przejmuje tendencję do krytykowania i „rozszerza się” ją na innych ludzi wokoło. To właśnie u innych zaczyna ono dostrzegać jedynie wady, braki, bo przecież nikt nie nauczył go patrzeć i doceniać tego, co wspaniałe, co się udało, co jest osiągnięciem. Tak jakby miał klapki na oczach i widział tylko jedną część świata - tę złą. Z drugiej strony, gdy człowiek skupi się na niedoskonałościach innych, może nie myśleć o swoich własnych. Można odwrócić uwagę od tego, co dzieje się w nim samym. Na zasadzie kontrastu może dzięki temu mechanizmowi spostrzegać siebie jako lepszego. Czuć się lepiej niż w sytuacji, gdy sam był krytykowany.

Cały czas piszemy o źle udzielanej krytyce, która jest zwracaniem uwagi, napominaniem, karceniem, narzekaniem. To krytyka która:

• Opiera się na uogólnieniach
• Ocenia osobę (osobowość) a nie zachowanie
• Poniża partnera
• Ma na celu odegranie się i odreagowanie
• Jest ironiczna
• Udzielana jest podniesionym głosem
• Polega na pouczaniu, popędzaniu, przerywaniu
• Nie mówi o konkretnych błędach
• Nie pokazuje oczekiwań
• Nie daje możliwości poprawy, jej celem nie jest naprawienie relacji
• Zawiera groźby i kary.

Jeśli taka krytyka pojawia się w małżeństwie, to powoduje powstawanie negatywnych uczuć, oddalanie się zranionych współmałżonków od siebie. Spirala niechęci pogłębia się i jeśli nie ma szans na zmianę może nawet doprowadzić do rozpadu związku. Nikt przecież nie lubi się czuć poniżany i niedoceniany na dłuższą metę.

Nie chodzi o to, że w ogóle nie można krytykować innych, chodzi jednak o to, aby nie było to destrukcyjne a konstruktywne. Każdy z nas ma jakieś słabe strony, wady, ale ktoś, kto nas kocha powinien uświadomić je nam delikatnie i w sposób „przepełniony pozytywną energią i szacunkiem”*. Można nawet pokusić się o wykorzystanie odrobiny humoru, aby ułatwić drugiej stronie przyjęcie informacji. Chociaż humor to jednak zawsze nieco ryzykowna sprawa, bo jeśli mąż napisze na zakurzonym regale „Żono - kocham Cię” zamiast zrobić awanturę: „Cały dzień siedzisz w domu i głupich kurzy nie możesz zetrzeć?!”** to i tak część pań może poczuć się dotknięta. Pamiętajmy, że prawda powiedziana bez miłości – zabija.
 
*S.R.Covey „7 nawyków szczęśliwej rodziny”
**J.Pulikowski „Ewa czuje inaczej”

Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
 

Aby czytać więcej, możesz polubić nasz blog "Psychologia przy kawie" na Facebooku:.

Chwalenie kojarzy nam się z reguły z chwaleniem dzieci. Im starsi jesteśmy, tym częściej o tym zapominamy, a przecież nam samym też jest bardzo miło, gdy usłyszymy słowa miłe słowa na swój temat, docenienie nas, pochwałę. Potrzebuje tego także nasz mąż, nasza żona, ale i podwładny, gdy jesteśmy szefem, ale i kolega w pracy.

Pochwałą nie tylko zaspakajamy nasze ludzkie potrzeby – uznania i szacunku wg A. Maslowa, ale także  wzmacniamy pozytywne zachowania (więcej o roli pochwał pisałyśmy już w poście „Doceniaj i komplementuj zawsze, gdy…”). Co znaczy, że „wzmacniają pozytywne zachowania”? Otóż motywują do powtórzenia zachowania, po którym usłyszeliśmy pochwalę. Pochwała jest dla nas nagrodą, utrwala nasze zachowanie. Jeśli tych pochwał zabraknie, niestety zachowania pojawiać się będą coraz rzadziej, aż w końcu w ogóle zanikną.

Pamiętajmy tylko, że pochwała powinna być skonstruowana w pozytywny sposób, czyli nie powinniśmy w niej używać słowa „nie” (czyli do męża powinniśmy powiedzieć „Cieszę się, że zostałeś dziś ze mną w domu” a nie: „Cieszę się, że nie poszedłeś na mecz z kolegami”) oraz powinniśmy mówić o swoich uczuciach („Jestem zadowolona, z tego że” „Cieszę się, że…” „Jest mi bardzo miło, bo…” „Jestem szczęśliwa, bo…”).

Jeśli dziecko zrobi porządek w swoim pokoju, wyniesie śmieci, czy samo bez przypominania odrobi lekcje - doceńmy to natychmiast.
Jeśli mąż przyniesie nam kwiaty, albo zrobi zakupy (oczywiście, jeśli zakupy nie są jego obowiązkiem domowym) – okażmy mu swą radość, pochwalmy (zgodnie z cechami dobrej pochwały), bo inaczej będzie to ostatni bukiet, jaki otrzymałyśmy i do końca życia same będziemy biegać po zakupy. Oczywiście, jeśli żona zrobi coś miłego, nie szczędźmy jej miłych słów.

​Aby mieć dobry nastrój potrzebujemy więcej pochwał i gestów uznania niż uwag negatywnych i krytyki (od 7 do 11 razy), ale podobno samych pochwał powinno być przynajmniej 10 dziennie, żebyśmy się dobrze czuli.

​

Wydaje się, że wszystko o sobie już wiemy: jak myślą i mówią kobiety a jak mężczyźni. Tylko dlaczego w takim razie w naszych związkach ciągle tyle nieporozumień, pretensji i kłótni. A może wiemy, ale nie stosujemy?

O ile mężczyźni bardziej skupiają się na działaniu, to kobiety silniej przeżywają wszystko emocjonalnie. Niektórzy nawet mówię, że kobiety „myślą sercem”. Jak teraz te dwa odmienne światy mają się porozumieć?

​Mężczyźni się nie domyślą
Kobieta powinna pamiętać, że jeśli nie powie wprost mężowi o swoich potrzebach, emocjach, czy oczekiwaniach, to on sam się ich nie domyśli. To co, dla innej kobiety byłoby oczywiste, dla własnego męża niestety nie będzie. Szkoda tracić czas. Nie jest prawdziwy obiegowy pogląd, że skoro On mnie naprawdę kocha, to znaczy, że dobrze mnie zna i w związku z tym powinien wiedzieć, jakie są moje pragnienia, czy lęki, albo co czuję w danej chwili. Trzeba mu to niestety zakomunikować. Można nawet podjąć się szczytnego zadania nauczenia męża swoich emocji. Ale to wymaga czasu, cierpliwości i zdolności pedagogicznych. W innym wypadku pojawiają się pretensje, narzekania a napięta i tak relacja, staje się jeszcze trudniejsza. Załóżmy, że nasz mąż naszych komunikatów po prostu nie rozumie, a nie że ma złe intencje i robi - albo nie robi czegoś - specjalnie. Zresztą zakładanie dobrych intencji drugiej strony w każdej relacji  - pomaga.

Kobieta chce być wysłuchana
Z kolei kobieta ma potrzebę mówienia o swoich uczuciach (funkcja emotywna komunikacji*). Wówczas oczekuje od mężczyzny spokojnego wysłuchania, empatii i współodczuwania. To dla męskiej natury trudna sztuka, ale wszystkiego można się nauczyć. Jeśli mąż nie zaspokoi tej potrzeby, to żona znajdzie sobie np. przyjaciółkę lub innego mężczyznę – powiernika, a wówczas może to oznaczać początek końca związku. Żona ma prawo oczekiwać od męża zainteresowania i troski jej sprawami, podobnie jak i mąż jego sprawami. Ważne, aby mąż naprawdę nauczył się słuchać, a nie tylko udawał, że słucha.

Kobiety nie chcą rozwiązań
Kobiety mówiąc o swoich sprawach, dużo miejsca poświęcają uczuciom, a mężczyźni skupiają się głównie na faktach (dominuje u nich funkcja informacyjna komunikacji). Kobieta potrzebuje zrozumienia, wsparcia, zatroszczenia się o jej uczucia, a wcale nie tłumaczenia, że jej zachowanie nie jest logiczne, pytania o przyczyny płaczu i proponowania jej rozwiązania - jak najlepiej poradzić sobie z danym problemem (a propozycja i tak będzie z męskiego punktu widzenia, który niekoniecznie da się w ogóle zastosować przez kobietę). Wówczas mąż nie może się dziwić, gdy żona z pretensją zarzuci mu "Ty nic nie rozumiesz!"

Mężczyźni nie lubią opowiadać
Kobiety patrząc ze swojego punktu widzenia czują się czasem niepogodzone z faktem, że mąż o wszystkim nie opowiada. Cierpią z tego powodu, czasem nawet myślą, że mąż ma coś do ukrycia, doszukują się nieistniejących przyczyn i zadręczają się tym. A mężczyzna nie ma po prostu tak dużej potrzeby „wywnętrzniania się” jak żona. Nie ma potrzeby opowiadania o wszystkim i dzielenia się wszystkim z żoną. Szczególnie, gdy ma problemy, woli uporać się z nimi sam, chce też żonie zaoszczędzić niepotrzebnych stresów. Tylko że żona może takie zachowanie zinterpretować niewłaściwie.
​
Niby to wszystko wiemy, ale gdyby tak jeszcze o tym zawsze pamiętać?:-)
 
*O funkcjach komunikacji już niedługo napiszemy więcej.

Inspiracja: książka J. Pulikowskiego „Ewa czuje inaczej”

Spoglądała nerwowo na zegarek. Zostało 5 minut do seansu, a jeszcze musiałby znaleźć miejsce i zaparkować. Nie lubiła się spóźniać. A zwiastuny w kinie lubiła naprawdę bardzo. Z lekkiego podenerwowania przechodziła już w stan złości. Od furii dzieliło ją już naprawdę niewiele. Tak chciała zobaczyć ten film! Wszystko ustalone, dziadkowie zajęli się małym synkiem, bilety odebrała, tylko Jego ciągle nie było. Zaczęła dzwonić – zajęte. Dreptanie w miejscu przeszło już w szybkie chodzenie. Wreszcie udało się połączyć:
- „Gdzie Ty jesteś?” - wyrzuciła szybko.
- „Przed kinem, ale gdzie Ty jesteś” – odpowiedział nieco zdziwiony mąż.
- „No nie żartuj, przecież widzę, że Cię nie ma. Czy Ty zawsze musisz się spóźniać i głupio kłamać” – nie kryła już irytacji.

Dobre kilka minut zajęło im ustalenie w czasie nerwowej rozmowy, gdzie kto jest i o co chodzi. Mąż był przed kinem i żona także. Okazało się jednak, że każde z nich stało przed innym kinem tej samej sieci w tym samym mieście.

Gdy rano ustalali wszystko, umówili się pod kinem - zabrakło jednego drobnego elementu, który uratowałby wieczór a mianowicie parafrazy. Parafraza to powtórzenie własnymi słowami – słów partnera rozmowy dla potwierdzenia rozumienia. Stosując parafrazę obdarzamy rozmówcę naszą uwagą, bo parafraza jest jedną z technik aktywnego słuchania), ale przede wszystkim sprawdzamy, czy dobrze zrozumieliśmy jego wypowiedź. Bardzo ważne, aby nie powtarzać raz jeszcze słowo w słowo tego co powiedział nam partner, ale aby użyć własnych słów. Inaczej możemy uzyskać efekt przeciwny do zamierzonego. Rozmówca zirytuje się i uzna nas za mało rozgarniętych, delikatnie rzecz ujmując. Pytanie przydatne w czasie parafrazowania to np.:

• „Jeśli dobrze Cię zrozumiałem, to…”
• „Czy dobrze zrozumiałem, że…”
• „Innymi słowy…”
• „O ile dobrze zrozumiałem, twierdzisz, że…”
• „Z tego co powiedziałeś, zrozumiałem…”
• „Jeśli się nie mylę, to najważniejsze dla Ciebie jest…”
• „Z tego, co mówisz wynika…”

  
Parafraza nie jest potrzebna przy każdej wypowiedzi (stąd pewnie para opisana na początku zapomniała o niej), natomiast warto ją stosować szczególnie w sytuacjach konfliktowych, nie do końca dla nas jasnych, gdy naprawdę potrzebujemy potwierdzić rozumienie. Gdy chcemy dobrze zrozumieć problem, z jakim zgłasza się do nas dana osoba. Parafraza pozwala zaoszczędzić wiele nieporozumień i wynikających z tego negatywnych uczuć i emocji.
Oczywiście w tym kontekście sprawę kina można uznać wręcz za trywialną, ale jak w takim razie ta para poradzi sobie np. z rozumieniem emocji współmałżonka, jego problemów, gdy będzie chodziło o dużo bardziej skomplikowane kwestie niż umówienie się na film?

A czy Wy często stosujecie parafrazę? Może warto zacząć trenować?
  

Metoda „Okno Johari” stosowana jest, aby pomóc ludziom w poznaniu i zrozumieniu siebie i swoich relacji z otoczeniem. Wspominaliśmy o niej w poście  "Dlaczego mi to zrobiłeś?”. Obrazuje ona poziom samoświadomości danej osoby oraz relacji z innymi, dzieląc je na cztery obszary.

Okno Johari, podobnie jak  szyba w okiennej ramie, jest  kwadratem podzielonym dwoma prostopadłymi do siebie liniami. W ten sposób wewnątrz niego powstają cztery prostokąty - mniejsze szyby. Rozmiary kwadratów mogą być różne. Każda z tych szyb stanowi odzwierciedlenie stanu świadomości na różnych poziomach. Aby wykorzystywać w pełni swój potencjał, powinniśmy  poszerzać „ja publiczne” i pomniejszać pozostałych części okna Johari.

Obszar otwarty – to część oznaczająca wszystko to, co o sobie wiemy i jednocześnie inni wiedzą o nas. Obszar ten jest tym większy, iż bardziej jesteśmy gotowi na informacje zwrotne od otoczenia i gotowi do bycia otwartym na innych. Znajdują się  w nim nasze zachowania, wiedza, uczucia i kompetencje, których jesteśmy świadomi i które chętnie i otwarcie komunikujemy innym.  To tak zwana arena, nasze „ja publiczne”, które zwiększa się wraz ze wzrostem naszego zaufania do świata i ludzi i poszerzeniem wiedzy o nas samych. Okno to jest szerokie u osób, które są "czytelne" dla innych, które komunikują się w sposób otwarty. To ludzie szczerzy aż do bólu, którzy dzielą się swoją wiedzą z innymi.

Obszar ślepy – to część nas, której nie jesteśmy świadomi, ale jest ona znana innym. Może to być  nieuświadomiona albo wypierana jakaś postawa, np. inni widzą moje agresywne zachowanie wobec kolegi podobnego do osoby, która w życiu mnie zraniła, a ja sobie z tego zachowania nie zdaję sprawy. Zachowuję się jak słoń w składzie porcelany i tego nie widzę, pomimo, iż ludzie wysyłają mi informacje zwrotne. „Ja ukryte”  jest szerokie u osób, które mają dużą gotowość do bycia otwartym na innych, natomiast są zamknięte na odbiór informacji zwrotnej. Te osoby chętni komunikują się z otoczeniem, są łatwe do poznania, ale nie przyjmują informacji zwrotnych.

Obszar ukryty – to część nas, której jesteśmy świadomi, ale ukrywamy ją przed innymi. To nasze „ja prywatne”,  fasada. Nie o wszystkim chcemy informować nasze otoczenie, nie chcemy mówić o naszych słabościach bądź tym, co chcemy ukryć i zostawić dla siebie. Ten obszar jest szczególnie szeroki u tak zwanych myśliwych, którzy są otwarci na odbiór informacji zwrotnych od innych, natomiast ich gotowość do bycia otwartym na innych jest znikoma. Obszar ten wymaga dużej dyscypliny i pochłania wiele energii. Wymaga pilnowania się, by pewne informacje nie wypłynęły, np. ukrywam w nowym środowisku swoje pierwsze małżeństwo, natomiast wszystko wiem o innych, bo potrafię to zręcznie od nich wydobyć.

Obszar nieznany – to część nas, której ani my, ani inni nie są świadomi. Informacje z tego obszaru ujawniają się w ciągu naszego życia. Obszar ten poszerza się w wyniku obserwacji swoich zachowań w nowych sytuacjach, diagnozy psychologicznej,  psychoterapii, dzięki której dowiadujmy się o tym, co niejednokrotnie wypieraliśmy. „Ja nieświadome” obszerne  jest u osób, które nie przyjmują informacji zwrotnych z otoczenia i nie są gotowi do bycia otwartym na innych ludzi.

POWIĄZANE POSTY:

"Strzał w serce - czy mówić wszystko do końca?"
"Dlaczego mi to zrobiłeś?"

Dana… Uwielbiana przez wszystkich. Dobra, kochana, współczująca. Cudowny człowiek. Była zawsze wzorem do naśladowania. Za jej słowami szły czyny. Żadnej obłudy, fałszu, dwulicowości.  Ona sama nie zapomni, jak koleżanki przekonywała do wybaczania. Podawała przykłady ludzi, którzy po zdradzie poukładali swoje relacje na nowo, dla których zdrada paradoksalnie stała się ratunkiem ich letniego w pewnym momencie związku.

Rafał nie jeden raz śmiał się, że zdrady dodają tylko pikanterii. Znany ze swojego humorystycznego podejścia do życia. Luzak – tak go nazywano.  Koleżanki mające partnerów tyranów zazdrościły Beacie takiego cudownego męża. Nie robił problemów, gdy obiad nie czekał na niego po powrocie z pracy, dawał swobodę, o jakiej niejedna mężatka mogłaby marzyć.  Spotykała się ze znajomymi,  wyjeżdżała na weekendy z przyjaciółką, a on z uśmiechem na ustach żegnał  ją w drzwiach i bez mrugnięcia okiem zajmował się dwójka słodkich bliźniaków. Uważał, że zdrada pojawia się tam, gdzie czegoś się człowiekowi zabrania.

Do końca swoich dni Dana nie zapomni tego telefonu. Dokładnie pamięta, jaka była pogoda, jak była ubrana, co wówczas robiła. Nieznany numer. Pani zapytała, czy rozmawia z żoną... W tym momencie miała nogi jak z waty. Gdy usłyszała w słuchawce imię i nazwisko Piotra, zamówiła. Tego dnia jechał w sprawach służbowych do Żywca. Znała tę scenę z filmów…  Jednak nie chodziło o wypadek, choć dałaby wiele, żeby tak było… Nie wierzyła. Zaprzeczała.  To nie może być prawda!  Gdy Piotr przy kolacji przyznał się do zdrady, jednorazowej zdrady i ze łzami w oczach błagał o przebaczenie, wpadła w furię.

Przypadek. Kolega Rafała długo się bił z myślami zanim powiedział, że widział Beatę w towarzystwie mężczyzny. Z żoną pojechali złapać oddech po ciężkim tygodniu do przytulnego hotelu nad morzem. Szybko zmienili miejsce, gdy zorientowali się, kto tam naładowuje akumulatory i w jakim  towarzystwie. Męska lojalność wzięła górę. Szczera rozmowa oparta na faktach. Rafał nie wierzył. Zaślepiony miłością, wierzący w uczciwość. W głowie nie mogło mu się pomieścić to, że stwarzając Beacie komfortowe warunki, sam na siebie zastawił pułapkę. Może miała za dobrze, brak problemów spowodował, że szukała adrenaliny…

Dzisiaj Dana, gdy ogląda się wstecz, nie może uwierzyć, że była do tego zdolna. Złość, bunt, słowa, które nigdy wcześniej nie przeszłyby jej przez gardło. Kazała mężowi pakować walizki i wyprowadzać się. Nie żałuje swojej decyzji.

Rafał próbował wybaczyć. Chciał zrozumieć. Rozmawiał, by poznać przyczyny. Chciał wiedzieć, gdzie popełnił błąd. Beata tłumaczyła, wykorzystywała przy tym swoje sztuczki, które zawsze skutkowały w jej komunikacji. Chciał. Starał się. Dobro dzieci było wartością nadrzędna. Ale nie potrafił. Ich życie stało się koszmarem. Stał się obsesyjnie zazdrosny, kontrolował żonę na każdym kroku. Tak nie można było normalnie funkcjonować.

„Tyle wiemy o sobie, na ile nas sprawdzono” te słowa Wisławy Szymborskiej potwierdziło życie Dany i Rafała. Nie będąc w tak trudnej sytuacji, nie wiedzieli, jak by się w niej faktycznie zachowali… Zostało w ich życiu otwarte okno, które nazywamy oknem nieznanym w modelu Johari.

Człowiek nie może przewidzieć  swojego zachowania w sytuacjach, w których  emocje mogą być niewyobrażalnie trudne. Czy wybaczyć? Czy po zdradzie będzie umiało się żyć dalej  z osobą, która zraniła, czy będzie się potrafiło  nie wracać, nie rozdrapywać, nie wypominać? Nie jest to łatwe. Pisałyśmy o tym w poście „Miłość Ci wszystko wybaczy.”  

Zarówno Dana, jak i Rafał byli ludźmi czytelnymi dla innych. Mieli duże, według modelu Johari,  okno otwarte, czyli tę część, w której znajduje  się wszystko, co o sobie wiemy, ale i inni o nas wiedzą. Znajdują się tu nasze zachowania, wiedza, kompetencje, których jesteśmy świadomi i które znają inni. Te informacje sami przekazujemy otoczeniu, czyli komunikujemy je „na zewnątrz”  z pełną świadomością. Okno to stopniowo zwiększa się wraz ze wzrostem znajomości i zaufania. Piotr i Beata wiedzieli, jakimi ludźmi są ich partnerzy i umiejętnie tę widzę wykorzystywali wierząc, że dobra żona, lojalny mąż - wybaczą…

U Piotra i Beaty było obszerne okno ukryte, w którym znajdowało  się to, co wiedzieli na swój temat, ale innym tego nie komunikowali. Informacje znajdujące się w tym obszarze z różnych powodów nie są ujawniane. Często są to informacje dotyczące naszych słabości, tego, co jest wstydliwe, bądź z jakichś powodów nie chcemy tego komunikować otoczeniu.

A gdyby Piotr i Beata dawali Dance i Rafałowi  sygnały świadczące o tym, że ich relacja jest narażona na kryzys? Czy oni by te sygnały przyjmowali? Pomimo, iż powody zdrady są bardzo różne, najczęściej wcześniej pojawiają się sygnały świadczące o tym, że partnerowi czegoś brak, ma przesyt, bądź występują u niego problemy natury osobowościowej. Nie zawsze jednak jako partnerzy chcemy to widzieć. Często stosujemy mechanizmy obronne. Najprawdopodobniej Danka i Rafał byli zamknięci na informacje zwrotne. Być może ich okno ślepe było szerokie, czyli nie byli świadomi wielu rzeczy, pomimo, iż inni o tym wiedzieli. Możliwe, że otoczenie widziało, iż w ich związkach nie dzieje się dobrze. Może wysyłało sygnały. Gdyby byli otwarci na informacje zwrotną i porozmawiali ze swoimi partnerami, być może… Tego nie wiemy, gdyż ci, którzy okno ślepe mają wąskie, przyjmują sygnały i próbują podejmować rozmowy, nie zawsze trafiają na partnerów gotowych do komunikacji. Być może Piotr i Beata zamydlaliby oczy mówiąc, że wszystko jest w należytym porządku i są szczęśliwi, gdyż takie życie na dwóch frontach odpowiadało im.  A może czekali na taką rozmowę, może sami nie umieli się zdobyć na to, by powiedzieć o swoich frustracjach? Może byłaby to szansa na ratowanie związku i nie doszłoby do zdrady?
 
 * Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób

POWIĄZANE POSTY:

"Miłość Ci wszystko wybaczy"
"Ja nie chcę kochać"

Hania
Chyba ją tą męczyło. Powiedziała mężowi zaraz po wycieczce. Wyjechała do Grecji z biurem podróży. Sama - bez Marcina. Chyba wtedy nie mógł zostawić firmy, był zajęty interesami, a ona czuła, że musi odpocząć. Kierowca autokaru od razu zwrócił jej uwagę. Młodszy od niej, przystojny. Widziała, że też się mu podoba się. Zawsze uczynny, pomagał jej. W sumie nawet nie wie jak to się stało? Wieczorne imprezy na plaży, wino (może za dużo wina?) i pewnej nocy – stało się. Spędzili noc w jej pokoju, tylko jedną. Po powrocie czuła, że musi powiedzieć mężowi. I to był szok. Nie był na to absolutnie przygotowany. Byli małżeństwem od prawie dwudziestu lat, mieli nastoletnie dzieci. On nie mógł się z tym w ogóle pogodzić. Po kilku dniach wiedziało o tym pół małego miasteczka i wszyscy znajomi. Marcin nie mógł spać, ale nie mógł też patrzeć na Hanię. Musiała się wyprowadzić. Miała na szczęście kawalerkę po mamie. Po rozwodzie nie dostała praktycznie nic, a gdy po 7 latach zachorowała na stwardnienie rozsiane zamieszkała z córką. Zmarła mając niespełna 60 lat. Czy żałowała swoich decyzji?
 
Krystian
Szkolenie firmowe. Tak, banalna sprawa. Po całym dniu intensywnej pracy intelektualnej – impreza przy piwie i muzyce. Atrakcyjne koleżanki, szum w głowie. Gdy obudził się rano przy Zuzi czuł kaca, chyba także moralnego. Wracając do domu zastanawiał się jak to powiedzieć Magdzie. Czy go zrozumie? Czekała na niego z obiadem, taka uradowana, uśmiechnięta. Zrobiła jego ulubiony sernik. Dzieci śmiały się i przekomarzały przy stole. Nie, dziś nie, może jutro. Jutro także jakoś się nie złożyło. Nazajutrz rano powiedział, że chciałby z Magdą porozmawiać. „To mów teraz” – zaproponowała przygotowując drugie śniadania dla wszystkich. „Nie to poważna sprawa – wieczorem” – powiedział. Trochę ją to zaniepokoiło, ale nie aż tak bardzo. Byli zgodnym małżeństwem. Jak wszyscy, od czasu do czasu się kłócili, mieli ciche dni, ale wokół ludzie się rozwodzili, a oni ciągle trwali. Nie przypuszczała, że mógłby jej powiedzieć coś takiego. Wieczorną krzątaninę przerwał dzwonek telefonu – tata Magdy miał zawał, trafił do szpitala. Krystian nie miał więc okazji się przyznać. Gdy kilka dni później, gdy wszystko powoli zaczęło wracać do normy, Magda, zapytała, co Krystian chciał jej powiedzieć. „Nie pamiętam. To chyba nie było nic ważnego” – skłamał. Minęło kilka lat. Krystian lubi przyglądać się uśmiechniętej i radosnej Magdzie, która potrafi rozśmieszyć go po najtrudniejszym dniu w pracy, piecze jego smakołyki i wspaniale dba o dzieci. Ma swoje wady, ale kto ich nie ma. A Krystian swój sekret schował głęboko. Czy żałuje, że nie powiedział? Nie, chyba nie. Nie wiadomo jak mogłoby się to skończyć.
 
Małgosia
Złapała się na tym, że sprawdza rachunki z osiedlowego sklepiku, czy nie policzyli więcej niż faktycznie kupiła. Wielu ludzi podejrzewa o złe intencje. Nie uśmiecha się tak często jak kiedyś. Nie ma już w niej takiej radości. Źle sypia. Krytycznie patrzy na siebie w lustrze. Z szaf wylewają się jej ciuchy, ale ona ciągle nie czuje się atrakcyjna. Mąż powiedział jej o romansie rok temu. Co prawda twierdził, że już go zakończył i że żałuje, ale ona nie potrafiła tak łatwo zapomnieć. Wręcz nieświadomie wącha jego koszule, ogląda kołnierzyki szukając śladów szminki. Gdy tylko zostawi gdzieś komórkę – przegląda maile i SMSy. Pierwsze trzy miesiące to był wręcz fizyczny ból, depresja, nie umiała się pozbierać. Pomogła mama i psycholog. Teraz stała się znerwicowana, podejrzliwa.
Nie miałaby jak odejść (bo i to rozważała), nie ma w sobie tyle siły, nie ma dobrej pracy, żeby utrzymać siebie i dzieci. Czy go jeszcze kocha? To trudne pytanie. Na pewno nie jest tak jak wcześniej. Chyba wolałaby się nigdy o tym nie dowiedzieć.

Zdrada – jednorazowa, czy dłuższy romans – to chyba najtragiczniejsze doświadczenie dla związku. Niszczy zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i bliskość w związku. Zdarza się, że i miłość. Osoba, która dowiaduje się o zdradzie czuje się okropnie oszukana, czuje ból, rozpacz, żal, gorycz. Związek dotyka kryzys. Jest naturalne, że osoba zdradzona odczuwa także nienawiść i agresję. Będzie musiała sobie poradzić z silnymi emocjami, jakie się w niej pojawiają, z ranami po "strzale w jej serce". 
Czasami jednak paradoksalnie zdrada może umocnić związek.

Jak zareagowalibyśmy na zdradę, tego nie wie nikt. Tyle wiemy bowiem o sobie, na ile zostaliśmy sprawdzeni. Joseph Luft i Harrington Ingham opracowali model komunikacji zwany Oknem Johari, dzięki któremu lepiej zrozumieć siebie i innych. Jednym z czterech okien jest tak zwane okno zamknięte, czyli „obszar nieznany” – który nie jest znany ani dla jego posiadacza, ani dla innych. Informacje z tego obszaru ujawniają się w procesie poznawania siebie. Dopóki nie zostaliśmy zdradzeni, nie wiemy jak na ten fakt byśmy zareagowali.

Czy w takim razie warto przyznać się do zdrady? To zależy. Zależy od konkretnej sytuacji. Ponieważ jest duże prawdopodobieństwo, że wyznanie spowoduje głęboki kryzys w związku, warto pomyśleć, czemu wyznanie niewierności ma służyć? Jeśli mamy poczucie winy, nie umiemy poradzić sobie ze swoją zdradą, to dlaczego chcemy obarczać swoim problemem naszego partnera? Skoro mamy postanowienie nie romansować więcej, to co nasze przyznanie się do winy ma dać? Czy to będzie budujące dla związku? Co ma to zmienić? Czemu chcemy zranić naszego partnera? Może lepiej samemu uporać się ze swoim problemem, nawet z pomocą psychologa i wziąć odpowiedzialność za swoje działania.

Natomiast w sytuacji, gdy chcemy opuścić męża lub żonę, bo romans przysłonił nam świat, to przy wyprowadzce naszemu partnerowi należy się wyjaśnienie i wówczas przyznanie się do zdrady jest jak najbardziej na miejscu.

To nie są łatwe sprawy i decyzje. Zawsze to bardzo indywidualna i potwornie trudna decyzja. 

Do tematu powrócimy w jutrzejszym poście.

* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób

 
POWIĄZANE POSTY:

"Miłość Ci wszystko wybaczy"
"Czy zdrada męskie ma imię?"

​Nikt z nas nie lubi być okłamywany, choć chyba każdemu zdarzyło się w życiu przynajmniej raz skłamać, nawet w dobrej intencji, czy niewinnie. Jak jednak nie zostać poważnie oszukanym przez kontrahenta, sprzedawcę, czy chyba najgorsze – w najbliższej relacji? O mowie ciała kłamców, które chce zdradzić ich złe zamiary pisaliśmy już w poście Jak rozpoznać kłamcę? Dziś kilka słów o sposobie mówienia osób mijających się z prawdą mniej lub bardziej. Oczywiście dużą sztuką jest umiejętność analizowania zachowania naszego rozmówcy i jednocześnie treści jego wypowiedzi, ale niektórzy z nas mają do tego większe predyspozycje, inni muszą dużo ćwiczyć.
 
Co mówią kłamcy? Jak wygląda ich wypowiedź? (trzeba pamiętać, że powyższe cechy należy rozpatrywać łącznie oraz dodatkowo w porównaniu z komunikatami niewerbalnymi i typowym zachowaniem rozmówcy. Pojedynczy wskaźnik nie świadczy jeszcze o kłamstwie)
 
Mało szczegółów
Zazwyczaj historia kłamcy nie zawiera zbyt wielu szczegółów, które trudno byłoby mu spamiętać, a chce przecież móc powtórzyć ją powtórnie bez zająknięcia. "Czytają" więc w swojej pamięci jak z nut.
Niemówiący prawdy z reguły nie cytują w swoich wypowiedziach rzeczywistych dialogów, jakie miały miejsce. Bardziej przypomina to relację, kogoś, kto być świadkiem, obserwatorem, a nie bezpośrednim uczestnikiem. Czyli np. zamiast bardziej naturalnego Powiedziałem kolegom: "Chodźmy do Pawła, będzie fajna zabawa”, kłamca powie raczej: Powiedziałem kolegom, żebyśmy poszli do Pawła, bo tam zawsze jest fajna zabawa. Niby drobiazg, ale jeśli cała opowieść tak wygląda, może to okazać się istotne.
 
Brak związków z codziennym życiem
Historia kłamcy będzie niejako „wyjęta” z jego życia. Jest historią samą w sobie, nie nawiązuje do różnych codziennych zdarzeń, osób. Żyje tylko własnym życiem. Generalnie mógłby ją opowiedzieć ktokolwiek. Brzmi trochę nienaturalnie. Im więcej nawiązań do codzienności, tym większe prawdopodobieństwo, że mówiący jest osobą prawdomówną.
 
Bez opisu relacji i uczuć
Często brakuje elementu „ludzkiego” w przedstawianych historiach. Kłamca nie będzie w niej mówił o tym, jak ktoś zareagował na jego zachowanie, co zrobił pod wpływem tego zachowaniu, co on sam poczuł, czy pomyślał w danej sytuacji. Osoba prawdomówna będzie mówiła np.: Zezłościł się, gdy powiedziałem… Poczułem się dotknięty, gdy wspomniał o tym... Pomyślałem wtedy, że... 
 
Obawa przed niepamięcią
Osoby prawdomówne potrafią przyznać się do tego, że czegoś nie pamiętają. Kłamca będzie miał obawy, aby przyznać się do luk w pamięci, jakby miało to podważyć jego wiarygodność. Nie będzie chciał się przyznać, że czegoś dokładnie nie pamięta.
 
To tylko niektóre cechy, które pozwalają detektywom, policji, psychologom, czy… żonom (nie bez przyczyny mówimy przecież o szóstym zmyśle kobiet) weryfikować prawdziwość naszych wypowiedzi. Nawet jeśli wydaje się, że uda nam się kogoś oszukać, nie musi się to okazać takie proste. Zresztą, po co to piszemy, przecież kłamać nie warto!

Myślisz sobie, że masz dwoje uszu i nimi słuchasz. Ale według modelu komunikacji Friedemanna Schulza von Thuna do słuchania używamy aż czworga uszu. Każdy komunikat nadawany jest na czterech płaszczyznach.  I odbierany także na czterech, ale nie zawsze. Czasami jesteśmy po prostu „głusi”. Jedno z naszych uszu komunikacyjnych nie działa – wówczas łatwo o niezrozumienie. Źle odczytujemy intencję naszego rozmówcy i nieporozumienie gotowe. Zazwyczaj dominuje u nas jedno lub dwoje „uszu”, nimi słuchamy. Wynika z tego, że „słyszymy” tylko część komunikatu, skupiamy się na jednej lub dwóch jego płaszczyznach. Nasze dominujące „ucho” nadaje bieg całej rozmowie. A przecież wszystkie płaszczyzny są tak samo ważne.

​Czy wiecie, jakiego Wy głównie ucha komunikacyjnego używacie? Przeczytajcie i pomyślcie. Ucho:

• rzeczowe – koncentruje się na faktach, danych, datach, itp. Wiąże się z rozumieniem konkretnych informacji, wymaga zaangażowania intelektualnego. Są to z reguły odpowiedzi na pytania typu: Co? Kto? Gdzie? Kiedy? Jak? Jest to „ucho” preferowane częściej przez mężczyzn. Wydawać by się mogło, że takie słuchanie to dobra strategia, bo przecież chodzi nam o to, aby przekazywać sobie różne informacje i je rozumieć. Tylko czy zawsze nasz rozmówca dobrze się czuje, gdy skupiamy się na faktach, danych i rozwiązaniach? A jemu np. zmarła ukochana babcia?
• relacyjne (drażliwe) – dotyczy stosunku z odbiorcą, sposobu traktowania go. Pokazuje, co myślimy o odbiorcy i relacji z nim.  Jest wrażliwym uchem, bo dotyczy nas osobiście. Czasami neutralne wypowiedzi, szczególnie w związkach, możemy zinterpretować jako atak, czy zagrożenie, mimo, że partner nie miał w ogóle złych intencji. Ucho relacyjne „słyszy” odpowiedzi na pytania typu: Co myślisz o mnie? Czy dobrze Ci ze mną? Czy martwisz się o mnie? Jak się do mnie odnosisz?  „Ucho” bardziej charakterystyczne dla kobiet. Jeśli mąż zapyta np. „Gdzie są klucze do piwnicy?”, a żona słucha „uchem drażliwym”, odpowie: „Jak nie masz ochoty mi pomóc, to nie musisz iść. Sama pójdę”. A czy nie lepiej byłoby w tej sytuacji użyć ucha rzeczowego?
• apelowe – skupia się na prośbach, życzeniach, oczekiwaniach skierowanych do odbiorcy. Może być tak, że osoby, które posługują się głownie tym „uchem” w wypowiedziach innych słyszą tylko żądania innych i prośby pod swoim adresem. Zupełnie bezzasadnie pojawiają się wówczas negatywne emocje, a czasem nawet chęć zerwania relacji.  Ucho słyszy odpowiedź na pytanie: Co mam robić, myśleć, czuć w związku z wypowiedzią rozmówcy? Żona mówi: „Śmietnik jest pełny”, a mąż słyszy: „Chce, żebym poszedł wyrzucić śmieci”.
• ujawniające siebie (terapeutyczne) – „słyszy” wartości, przekonania, motywacje nadawcy, odczytuje jego osobowość i stosunek do rzeczywistości. Na tej płaszczyźnie osoba jest najbardziej autentyczna i najwięcej mówi o sobie. Pytania: Kim on jest? Co chce mi o sobie powiedzieć? Czy jest interesujący? „Czerwone” – mówi mąż siedząc obok prowadzącej żony, a ona „słyszy”: „Ma potrzebę kontroli, nawet w samochodzie, gdy nie prowadzi”.

 
Pomyślcie, którym uchem najczęściej Wy słuchacie i czy zawsze to dobrze? :-)

​Na podstawie książki „Sztuka rozmawiania” Friedemann Schulz von Thun