W chwilach smutku, cierpienia Małgosia wraca wspomnieniami do czasów sprzed dziesięciu lat. Tego ciepła nigdy nie zapomni. A zaczęło się jak uderzenie pioruna. Pamięta swoja pierwszą dorywczą pracę na studiach. Świnoujście, stoisko z książkami, turyści i On.  Pojawił się nagle. Wysoki, niebieskooki, w jasnych dżinsach i czarnym T-shircie. Pamięta, jak serce załomotało jej w piersiach. Jak się potem okazało, ona również zrobiła na Marcinie piorunujące wrażenie.
 
Jurek od lat czuł, jak życie przelatuje mu między palcami. Studencka pierwsza miłość, ciąża i tak to się potoczyło. Patrząc z boku, stanowili z żoną udane małżeństwo. Jak na ich pokolenie osiągnęli dużo. Pięknie urządzone, duże mieszkanie, dwa samochody, wakacje zagranicą, modne ciuchy.  W zasadzie, czego chcieć więcej?  Tylko oni wiedzieli, że za tą atrakcyjną powłoką nie kryło się wiele.
 
Pracowity, inteligentny, przyzwyczajony, że nic w życiu nie dostaje za darmo. Piotr latami pracował na kolejne stopnie awansu. Powoli, ale skutecznie piął się wzwyż.  Udane małżeństwo, cudowne dzieci, to wszystko było motorem jego działań. W domu była bezpieczna przystań i miejsce ładowania akumulatorów. Po latach wynajmowania pokoju, gnieżdżenia się w  ciasnym, ale własnym mieszkaniu, podjęli wreszcie odważną decyzję. Wezmą kredyt i kupią dom. To najlepszy moment. Stała praca, a teraz awans i lepsza pensja. Szansa na zmianę w życiu…

Najpierw okradli im dom, nowy, piękny, jeszcze nie zdążyli się wprowadzić. Hania chwilę rozpaczała, ale już niedługo potem była znowu szczęśliwa. Po pół roku mąż miał wypadek samochodowy, wyglądało groźnie, ale po kilku miesiącach w szpitalu i późniejszej rehabilitacji zaczął wracać do zdrowia. I Hania po kryzysie - podniosła się. Znowu była szczęśliwa. Wydawało się, że już więcej nieszczęść nie może ich spotkać, że wyczerpali swój limit. Czasami jednak los sprawia niespodzianki. W tym samym roku mama Hani zachorowała na raka i zmarła. Hania była z nią związana, bardzo ją kochała. Strata była dla niej ogromna. Żałoba wielka. Trwało to tym razem dłużej, ale po roku, czy może dwóch – Hania znowu była tak samo szczęśliwa jak wcześniej. Prawdziwa „wańka-wstańka”.

Znacie takich ludzi? Takich, którzy potrafią podnieść się po najcięższych doświadczeniach? A takich, którzy żyją jak „pączek w maśle”, niczego im nie brakuje, mówimy czasami, że „życie mają usłane różami”, a ciągle jacyś skwaszeni, niezadowoleni, marudzący, mało szczęśliwi? Może pamiętacie ich z naszego postu „Wybór należy do Ciebie”?

Dlaczego tak się dzieje? Sprawę wyjaśni nam cebula, a dokładnie cebulowa teoria szczęścia prof. Janusza Czapińskiego – psychologa społecznego, który od dziesięcioleci zajmuje się tematyką szczęścia oraz prowadzi Diagnozę Społeczną Polaków.

Maksymalnie upraszczając teorię Pana Profesora, szczęście – podobnie jak cebula – składa się z kilku warstw:

Odruchowo wszystkim nam wydaje się, że pieniądze dają szczęście. Zazdrościmy bogatym, bo uważamy, że nie mają żadnych problemów i są szczęśliwi. Czy faktycznie tak jest i czy tak jest zawsze? Jeśli tak, to przecież moglibyśmy „kupić” sobie szczęście. Zamożność wiązałoby się wprost z wysokim poziomem szczęścia. Ale odpowiedź nie jest aż tak prosta. Wątpliwość w 1974 r. zasiał Richard Easterlin, który opublikował artykuł pt. „Czy wzrost ekonomiczny zwiększa pomyślność ludzi?” I od tego czasu zależność dobrostanu i bogactwem nazwana jest paradoksem Easterlina. A paradoks polegać miał na tym, że o ile ludzie (społeczeństwa) zamożniejsi (zamożniejsze) są szczęśliwsi (szczęśliwsze), o tyle wzrost dochodów ludzi i społeczeństw nie zwiększa wcale ich poczucia szczęścia.

Gdy państwa osiągają standard życia, jakie wiele krajów „pierwszego świata” osiągnęło w latach sześćdziesiątych XX wieku, poczucie szczęścia i PKB przestają podążać tą samą trajektorią. Oczywiście, że dochody mają znaczenie, ale nie decydują jeszcze o wszystkim. Zrozumiałe jest, że jeśli ktoś żyje w ubogim kraju wzbogaci się to wzrasta jego poczucie szczęścia. Trudno przecież uważać się za szczęśliwego człowieka, gdy nie można zaspokoić swoim dzieciom podstawowych potrzeb: jedzenia, dachu nad głową i bezpieczeństwa. Jednak w krajach bogatych zarabianie więcej z myślą, że będzie się szczęśliwszym po przekroczeniu średnich dochodów przestaje działać. Po przekroczeniu tego progu każde dodatkowe pieniądze dają proporcjonalnie coraz mniej satysfakcji.

Poza tym istotny jest także proces adaptacji. Osiągnięcie wyższego standardu życia może sprawiać dodatkową satysfakcję tylko przez pewien czas. Ludzie zamożni uważają swój dobrobyt za rzecz całkowicie naturalną i nie odczuwają z tego powodu, że są zamożni, szczególnej radości. A przy tym sukces finansowy zwiększa aspiracje, więc ci, którzy się bogacą, mogą odczuwać ciągły niedosyt.

​Skoro pieniądze to nie wszystko, to jaka jest recepta na szczęście? W odpowiedzi pomagają zakrojone na gigantyczną skalę projekty badawcze World Value Survey czy World Poll Instytutu Gallupa. Otóż osoby o solidnym wykształceniu uważają się za szczęśliwszych od tych bez takiego wykształcenia. Ludzie posiadający prace są szczęśliwsi i to nawet w Europie, gdzie istnieje dobrze rozwinięty system opieki społecznej. Znaczący wpływ na poziom zadowolenia z życia ma miejsce zamieszkania. Na ogół mieszkańcy małych miasteczek są szczęśliwsi niż ludzie żyjący w wielkich miastach. Korzystnie wpływa także duża ilość wolnego czasu i krótsze dojazdy. Podobnie jest z dobrym zdrowiem (a nawet ważniejsze jest przekonanie o swoim dobrym zdrowiu niż stan faktyczny). W byciu szczęśliwszym pomaga także wiara w jakiegoś boga.

Psychologia przy kawie: Czy uważasz się za człowieka szczęśliwego?

Maciej Grabski: Co do zasady, tak. Jak się nad tym zastanawiam - bliżej słowu „szczęście” do słowa „spełnienie”: dobry balans, życie rodzinne, ułożenie w perspektywie wieczności i praca zawodowa.

Ppk: Mówi się, że pieniądze szczęścia nie dają.

MG: Im lepiej zorganizowana społeczność, im lepiej zorganizowany kraj, jeśli chodzi o kształcenie, służbę zdrowia, system emerytalny, tym mniejsze znaczenie mają pieniądze dla szczęścia.

Ppk: Współtworzyłeś Wirtualną Polskę, jesteś właścicielem Olivia Business Centre, firmy Pekabex. Ile czasu dziennie pracujesz?

MG: Staram się już teraz, aby to była praca, taka jak każdego z nas.  A uważam, że mężczyzna powinien pracować, wychodzić codziennie rano do pracy i wracać po południu. 8 godzin dziennie - tak staram się pracować, ale wszystkie weekendy są dla rodziny.

Ppk: A wieczorami?

MG: Mamy spotkania wieczorne, jak to przedsiębiorcy.  Moja praca, to jest niezwykła praca, bo to są relacje z innymi. Nie uznałbym „wyjścia” wyłącznie za pracę. Przedsiębiorcy rozmawiają i o biznesie i o wychowaniu, o rodzinie, o żonie. To są niezwykłe spotkania, które są dla mnie wartością samą w sobie.

Ppk: A nie jest tak, że przychodzisz i o godz. 22.00 uruchamiasz komputer, siedzisz do 3.00 w nocy i pracujesz?

MG: Dzisiaj nie. Ale były lata, te pierwsze lata, gdy bardzo ciężko pracowałem. Może ja tego nie nazywam pracą, ale codziennie przed snem czytam The Wall Street Journal i Financial Times. Nie byłbym szczęśliwy, gdybym się cały czas nie uczył. Praca
powinna sprawiać frajdę. Bardzo bym chciał, żeby wszyscy ludzie cieszyli się z pracy tak jak ja.

Ppk: Czyli uważasz, że dla rodziny masz wystarczająco czasu?

MG: Chciałbym go mieć więcej. Ale z drugiej strony jeśli nie praca to mogę sobie wyobrazić inne scenariusze, gdy nie chodzę do pracy? Znam takich mężczyzn, którzy przestają chodzić do pracy i to jest dewastujące dla mężczyzny.

Ppk: Czy mógłbyś żyć bez pracy? Czy mógłbyś być szczęśliwy, leżąc na przykład na Bahamach na plaży?

MG: Nie mógłbym być szczęśliwy bez pracy - myślę. Tak zostałem nauczony w domu. Takie bardzo pozytywistyczne podejście miał mój pradziadek, prapradziadek, wszyscy byli przedsiębiorcami, ale zawsze mieli też czas na prace na rzecz lokalnej społeczności. Zostałem tego nauczony.

Ppk: Czyli nie byłbyś szczęśliwy, leżąc trzy lata na tej plaży na Bahamach.

MG: Nie, ale często się zastanawiałem, czy mógłby wykonywać pracę wbrew sobie? Wydaje mi się -nie chciałbym - ale w imię racji wyższej: utrzymania rodziny, byłbym w stanie. Tak sądzę. Powtarzam też, że żadna praca nie hańbi. Sam też bardzo ciężko pracowałem i to fizycznie jako kierowca. Wiem, co to są nieprzespane noce.

Ppk: Wiele naszych czytelniczek to kobiety, zapytam więc: Czy uważasz, że łatwo być Twoją żoną?

MG: Nie, niełatwo. To jest na pewno szeroki temat.

Ppk: Czy nie macie więcej konfliktów przez to, że pracujecie razem?

MG: Nie pracuję z żoną, co do zasady (przyp. red. Karolina Bernisz-Grabska – architekt wnętrz, designer, m.in. tworzy projekty wnętrz dla Olivia Business Centre). Ona ma swoje i walczy, a ja jej w tym kibicuje. Nie jest to proste, by połączyć pracę zawodową i sprawy domowe. Dziękuję żonie, bo ona mnie w tej chwili wspiera.

Okazuje się, że i na tak trudne wydawałoby się pytanie, może znaleźć się odpowiedź. A co najważniejsze naprawdę można być bardziej szczęśliwym niż się jest. To dobra wiadomość! Psychologowie pozytywni osobom dobrze funkcjonującym polecają kilka sposobów, aby podnieść poziom szczęścia i satysfakcji z życia. Sonja Lyubomirski z Uniwersytetu Kalifornijskiego opracowała technikę „8 kroków ku bardziej satysfakcjonującemu życiu”*. Myślimy, że dla każdego z nas te ćwiczenia mogą być pomocne:

We wczorajszym poście "Twój świat stanie się piękniejszy" pisałyśmy o przyczynach zachowań altruistycznych. Jesteśmy przekonane, że jest wiele osób wśród nas, które wyciągają do bliźnich pomocną dłoń i wiedzą, że to, co posiadają nie jest im dane na wieczność. Ludzie Ci rozumieją, że o wielkości człowieka nie świadczy to, co posiada, ale to, jakim jest człowiekiem. Dla nich szczęściem jest podzielenie się - jak mówi Siostra Małgorzata Chmielewska - miejscem na ławce i swoimi przywilejami z tymi, którzy tego w danym momencie najbardziej potrzebują. A wiecie, że wystąpienie Siostry zakończyły owacje na stojąco? Warto obejrzeć.

„Syty głodnego nie zrozumie”.  Usłyszałam te słowa z ust rozgoryczonej nastolatki, która żywiołowo opowiadała koleżance o historii, którą  była poruszona.  Przechodząc obok, nie  mogłam na to nie zwrócić uwagi. Gdy przez chwilę się nad tym zastanawiałam, przypomniały mi się inne powiedzenia dotyczące po prostu empatii. Jest to chyba normalne, że ciężko wejść w perspektywę drugiego człowieka, jeżeli się wcześniej w podobnej sytuacji nie znalazło. Dlatego nie dziwi nas, że ludzie, którzy doświadczyli w życiu wielu trudnych chwil, bólu, głodu, odrzucenia, są otwarci na potrzeby bliźnich. Ale czy tylko o to zrozumienie chodzi?

Alice Isen prowadziła badania, które miały uzasadnić motywację człowieka do instynktownego poszukiwania przyjemności i dążenia  do pozytywnego nastroju. W tym celu wzbudzała w badanych dobre samopoczucie między innymi poprzez częstowanie ich ciastkami albo prowokując sytuacje, w których niby przez przypadek znajdowali monetę w automacie telefonicznym (pamiętacie jeszcze budki telefoniczne na monety?) Co się okazało? Otóż ludzie, którzy doświadczali pozytywnego nastroju, dążyli do przedłużania tego  stanu, np. poprzez angażowanie się w działania na rzecz drugiego człowieka.

Ale czy dążenie do podtrzymywania pozytywnego nastroju  jest  jedynym celem, który może być tłumaczony poprzez motywację hedonistyczną?  Oczywiście, że nie! Otóż, ludzie dążą nie tylko do podtrzymywania dobrego samopoczucia, ale także do przeciwdziałania nastrojowi negatywnemu.  Polega to na konfrontowaniu swojego aktualnego samopoczucia z samopoczuciem pożądanym. W sytuacji, gdy pojawia się rozbieżność, dążą do regulacji, czyli zmiany nastroju. Wyobraźcie sobie, że projekt, nad którym pracowaliście, został skrytykowany przez przełożonego; wydaliście oszczędności na wyjazd nad morze, a każdego dnia pada deszcz; pokłóciłyście się  z  przyjaciółką; dziecko znowu zachorowało. Jak się czujecie? Macie już tego po prostu dość!  I co się wówczas z nami dzieje? W zasadzie frustracja sięga zenitu i biedni ludzie, którzy się w tym czasie na nas napatoczą. Złość powstałą w wyniku frustracji wyładujemy właśnie na nich. Ale okazuje się, że nie zawsze musi być. Będą i są tacy (jak dobrze!), którzy dołożą wszelkich starań, by przeciwdziałać nastrojowi negatywnemu poprzez działania skierowane właśnie na rzecz drugiego człowieka. Dlaczego? Otóż, tłumaczone jest  to  tzw. efektem ulgi, który został opisany przez Roberta Cialdiniego.  Polega on na redukowaniu negatywnego nastroju poprzez działania przynoszące nam radość i satysfakcję.  Czuję się fatalnie, jest mi źle, a więc chcę pomóc, zrobić coś dobrego, gdyż będzie to lekarstwo na poradzenie  sobie ze smutkiem, żalem, złością.