​Renata przestała w końcu rozmawiać. Zamknęła się w sobie. Ile można próbować i dostawać po głowie. Wiedziała od zawsze, że dialog jest w relacjach niezwykle istotny, rozumiała, że należy tak komunikować się z drugim człowiekiem, by nas zrozumiał, by nie czuł się atakowany, by czuł się bezpieczny. Zdawała sobie sprawę, że komunikując się, możemy wyrazić miłość, wdzięczność, współczucie, chęć niesienia pomocy, ale także przekazać swój punkt widzenia. Nauczona była w swoim domu rodzinnym, że jedną z podstaw dobrego życia jest sztuka porozumiewania się. Ale w praktyce nie było to łatwe. Stefan był raptusem. Wiedziała o tym, że z nim należy postępować z bardzo dużym wyczuciem, dlatego stąpała jak po lodzie dla wspólnego, jak jej się wówczas wydawało, dobra. Ale każda jej subtelna sugestia, a czasami nawet wyrażenie wdzięczności czy podziwu wywoływało w nim emocje, których nikt się nie spodziewał. Zawsze szukał podtekstu, zawsze rozmowa stanowiła dla niego okazję do zaatakowania drugiej strony. Traktował wymianę zdań jako okazję do rozgrywki, w której musiał odnieść zwycięstwo, szukał w rozmowie „nagrody wyłącznie dla siebie.”* Jak napisała w wydanej parę dni temu książce pt.: „DoSłownie. Rzecz o porozumiewaniu się” Magdalena Trus-Urbańska: „ (…) I wówczas nie o relacje chodzi, tylko nażarcie ego, tak by syte było do następnego razu. Do kolejnej potyczki na patyczki słowne.”*
 
Porozumiewanie się ludzi między sobą może być źródłem dobra, ale może też spowodować rozpad wielu relacji i nieść ze sobą wiele emocji powodujących zamieszanie, nie tylko wewnętrzne. Rozmowy, dopóki dwie strony są na nie gotowe, są sposobem na rozwiązywanie konfliktów i sytuacji problemowych. Za pomocą słowa możemy przekazywać myśli, uczucia, wyrażać nasze pragnienia, ale słowem można posługiwać się w różny sposób i w różnym celu. Dla Stefana stanowiły narzędzie, za pomocą którego wyrażał złość, nienawiść, pogardę. Zależało jemu na zranieniu i na upokorzeniu drugiego człowieka. 

​Relacja Renaty i Stefana rozpadła się. Jedna ze stron nie rozumiała, że rozmowa polega na wymianie zdań, której celem jest wyjaśnienie racji i zbliżenie stanowisk, której celem miało być wspólne dobro, wspólne piękne życie. Do Stefana nie docierało, że dwie osoby to z reguły dwa różne punkty widzenia. I ta różność może ubogacać związek, o ile będziemy chcieli, po pierwsze - w sposób jasny i zrozumiały dla rozmówcy mówić, bez atakowania, oskarżeń i nadmiernego zaabsorbowania sobą, ale także - o ile  będziemy chcieli słuchać i słyszeć. Chodzi o to, by słuchać „z uważnością i życzliwością albo inaczej, z życzliwą uważnością drugiego człowieka, po to, by go zrozumieć, a nie natychmiast mu odpowiedzieć. Słucham jego, a nie tego, co myślę na temat tego, co słyszę.”* Nie zawsze w komunikacji musi być natychmiastowa reakcja, to nie ping-pong, w którym liczy się szybkie odbicie piłeczki, tu nie o refleks i błyskotliwość chodzi. To umiejętność stworzenia płaszczyzny bezpiecznej dla siebie i dla drugiego człowieka, w której w jasny, czytelny i zrozumiały sposób sformułujemy nasze myśli bez strachu przed oceną, ale w której nauczymy się także słuchać i słyszeć innych. W której damy możliwość wypowiedzenia się naszemu partnerowi i zechcemy go zrozumieć. A zrozumienie to niekoniecznie przyznanie racji, uleganie, zrezygnowanie z własnego zdania.

​Sztuka komunikacji to sztuka budowania płaszczyzny, w której zrozumiemy wartość milczenia. Nie tego, które ma na celu danie komuś czegoś do zrozumienia, domyślenia się tego, co my mamy na myśli, ukarania go, ale milczenia będącego niemówieniem, którym „robi się miejsce na słuchanie i przyjmowanie tego, co się słyszy, bez przymusu natychmiastowego odpowiadania. Chodzi o to, by milczeć przez chwilę na siebie, żeby pomieścić treści drugiego człowieka (…) Nie chodzi o to, by przyjmować bezkrytycznie, zgadzać się bezrefleksyjnie, rzecz w tym, żeby odroczyć odpowiadanie. Dosłuchać do końca. W finale wypowiedzi bowiem czasami ukryta jest esencja. Niedotarcie do niej to jakby pozbawić się szansy na sukces zrozumienia i porozumiewania.”*
 
O błędach komunikacji napisano wiele. Wydano dużą ilość książek, napisano sporo publikacji. My również często na naszym blogu umieszczałyśmy posty i cytaty dotyczące porozumiewania się. Parę dni temu została wydana kolejna książka dotycząca tego tematu pt.: „DoSłownie. Rzecz o porozumiewaniu się”. Jest ona inna niż te, które do tej pory udało nam się przeczytać. Jej autorka – Magdalena Trus-Urbańska - mówi o niej, że jest „subiektywnym komentarzem do codzienności. Ten komentarz ma datę ważności, a zatem pewien limit słuszności. Być może stawiając ostatnią kropkę, inaczej zobaczę, usłyszę i zrozumiem to, o czym tu do Was napisałam.”* Książka nie jest poradnikiem, pomimo że została napisana przez psycholożkę. Są w niej zebrane cytaty, które stały się impulsem do skomentowania świata komunikacji przez autorkę. Jak napisała „zamieszczam w książce cytaty, czyli nieruchomości intelektualne, które można przekładać samemu jak naleśniki na patelni. Z cytatami (…) jest tak, że one nie mają w zasadzie tez ani wniosków. Nawet bez znaku zapytania na końcu na ogół są pytaniami. I to w nich lubię. Są bowiem wielokrotnego użytku.”* Polecamy Wam tę książkę. Wielkim jej atutem jest to, że została napisana w bezpośredni, lekki i żartobliwy sposób, ale niosący ze sobą niezwykle cenny przekaz. Jesteśmy pewne, że treści w niej zawarte i przemyślenia, do których nas prowokuje, wykorzystamy w wielu sytuacjach i na wielu płaszczyznach życiowych. Czego Wam i sobie życzymy 😉

​*Fragmenty pochodzą z książki Magdaleny Trus-Urbańskiej "DoSłownie. rzecz o porozumiewaniu się", Wydawnicto Sensus
​

Julka przestała marzyć. Zaczęła łapać się na tym, że uciekała przed marzeniami, a jak się pojawiały, tłumiła je w zarodku. Uważała, że ograniczają one jej wolność, powodują, że dusi się pod ich wpływem i popada w stan permanentnego stresu. Każde marzenie było dla niej wezwaniem do działania, które musiało być przez nią dopięte na ostatni guzik. Nie umiała pozwolić sobie na niedociągnięcia, na porażkę. Wciąż porównywała się z innymi. Funkcjonowała jak maszyna i zaczynało do niej powoli docierać, że znalazła się w ślepym zaułku.
 
Filip był wiecznym marzycielem. Czas i energię poświęcał na bujaniu w obłokach. Marzył, ale nie przekłuwał tych pragnień w działanie. A one zamiast dodawać mu skrzydeł, powodowały wieczną frustrację. Zazdrościł ludziom niemalże wszystkiego, narzekał na swój los i widział swoje życie w czarnych barwach. Dlaczego w takim razie nie dokonywał zmian? Dlaczego nie podążał za marzeniami? Dlaczego lęk był jego złym doradcą i powstrzymywał wszelkie działania?
 
Lena nie wierzyła w siebie. Dostrzegała jedynie swoje słabe strony. Rozpamiętywała porażki. Przejmowała się opinią innych. Bała się stawiać sobie wyzwania, bo tak naprawdę nie wiedziała, czego chce. Miała poczucie, że od paru lat kręci się w kółko. Cele, do których dążyła, stawały się nieosiągalne ze względu na rozpraszacze, które pojawiały się na jej drodze. A może to ona chciała tym rozpraszaczom ulegać? 

Julka, Filip i Lena powoli tracili radość życia. Przestali mieć nadzieję, że spotka ich coś przyjemnego albo że poprawi się sytuacja, w której się znaleźli. A radość to przecież emocja wyrażająca spełnienie, zadowolenie, satysfakcję, której pragnie każdy z nas. To ona powoduje, że mamy chęć do życia i z entuzjazmem witamy każdy kolejny dzień.  Niestety w dzisiejszej dobie mamy coraz większy problem z tym, by jej doświadczać. Jest coraz więcej osób wśród nas cierpiących na anhedonię, czyli brak odczuwania radości z elementarnych przejawów życia.

Co jest powodem takiego stanu rzeczy? Otóż, jest to między innymi związane ze specyfiką dzisiejszego życia, jego tempa, braku czasu na sen i kontaktu z innymi ludźmi. A właśnie drugi człowiek i relacje z nim są źródłem naszej radości, pomimo iż często nie zdajemy sobie z tego sprawy. Uśmiech dziecka, zakochane oczy mężczyzny, wdzięczność ludzi, dla których uczyniliśmy jakiekolwiek dobro. To gesty dobroci ze strony osób, które nie liczą na naszą wdzięczność, ich wrażliwość, empatia. Inni ludzie dostarczają nam powodów ku temu, by iść dalej z radością w sercu i chęcią do działania.
 
Brakuje nam radości, bo wpadliśmy w szalony wir życia, który spłyca relacje z innymi. Julka, Flip i Lena zamknęli się w swoim życiu jak w szklanej kuli. Byli zapatrzeni w siebie. Chcieli być najlepsi, porównywali się z innymi, czerpali radość z niezdrowej rywalizacji. A niekiedy poddawali się, nie podejmowali wyzwań, a porażki i nieszczęścia innych stawały się powodem ich satysfakcji i z tego czerpali radość. Nie zdawali sobie niestety sprawy, że ten rodzaj  radości był tylko chwilową przyjemnością, która bardzo szybko mijała. Nie dostrzegali, że drugi człowiek, jego wsparcie, motywacja, a czasem po prostu obecność, potrafią zdziałać cuda. Nikt z nas przecież nie jest samotną wyspą. Dlatego warto zastanowić się, czy chcemy czerpać chwilowe, szybko przemijające chwile zadowolenia, czy mieć w sercu prawdziwe szczęście, powodujące spokój, satysfakcję i spełnienie. Oczywiście ważne, by myśląc o innych wokół, nie zapominać również o sobie. Bowiem, o ile nam będzie ze sobą dobrze, pokochamy siebie, wówczas z życzliwością spojrzymy na świat i poczujemy radość. Czy jest to możliwe? Jak można odnaleźć ją w tym „dziwnym” współczesnym świecie? Czy jest szansa na wydostanie się z labiryntu własnych myśli, obaw, utartych schematów zachowań? Otóż, można i nigdy nie jest za późno na odnalezienie zasad i prawd życiowych, które staną się naszymi drogowskazami.
​
Parę dni temu do naszych rąk trafiła książka Leo Bormansa „Radość. Opowiastki dla dzieci” zawierająca bezcenne wskazówki, które mogą pozwolić każdemu z nas odszukać nieocenioną dziecięcą radość. Pomimo że jest ona adresowana do młodego czytelnika, powinna stać się obowiązkową lekturą dla każdego z nas. Płynie z niej piękna lekcja optymizmu, którego tak bardzo brakuje nam na co dzień. Jest to opowieść o szczęściu, nadziei, przyszłości i marzeniach. W dziesięciu kolejnych rozdziałach poznajemy ptasich bohaterów, którzy znajdują klucz do dobrego, zwróconego ku przyszłości i pełnego nadziei życia.

„Radość. Opowiastki dla dzieci” jest trzecią już książką z serii i podobnie bezcenną jak pozostałe o szczęściu i przyjaźni. Każdy rozdział wzbogacony jest pytaniami, dzięki którym dziecko ma szansę zwrócić uwagę na najistotniejsze treści. Ponadto, posiada opis wartości, która jest tematem danego rozdziału oraz charakterystykę określonego gatunku ptaka i propozycję zadań dla dziecka. Bogactwo treści, jasny, zrozumiały język, zabawny i pobudzający ciekawość oraz wyobraźnię przekaz, są niewątpliwie atutami kolejnej pozycji Leo Bormansa. A przepiękne wydanie, kolorowe ilustracje i duży format sprawiają, że bierze się ją chętnie do ręki, a dzieci są nią od pierwszej chwili zafascynowane.
 
W książce trafiłyśmy na takie słowa „Marzysz o dobrym życiu dla siebie, swojej rodziny, przyjaciół i innych osób. Co wówczas robisz? Zastanawiasz się, jak to osiągnąć, i zaczynasz stawiać małe kroki w stronę celu. W ten sposób odkrywasz, że prowadzi do niego nie jedna, ale wiele dróg. Bierzesz życie w swoje ręce, i działasz. W przypadku niepowodzeń, które mogą cię spotkać, nie poddajesz się. Każdy ​z nas popełnia błędy, ważne, by się na nich uczyć i rozwiązywać problemy. Tak postępują osoby mądre, pełne nadziei. Pomagają im w tym często rodzina i przyjaciele, a potem to one udzielają pomocy innym. To sprawia, że czują się szczęśliwe.”* Kochani, możemy być szczęśliwi i radośni, tak wiele zależy od nas. Polecamy książkę z całego serca, bo właśnie ona może odmienić życie Waszego dziecka i Wasze, a poniżej przedstawiamy 10 wskazówek Leo Bormansa, które mogą stać się kluczem do dobrego życia:

1. Odkrywaj swoje mocne strony.
2. Nie bój się.
3. Wyznaczaj cele.
4. Wybieraj odpowiednią perspektywę.
5. Planuj przyszłość.
6. Współpracuj z innymi.
7. Mobilizuj innych do działania.
8. Nie poddawaj się.
9. Spełniaj swoje marzenia.

    10. Spraw, by inni byli szczęśliwi
​
*Fragmenty i cytaty pochodzą z książki Leo Bormansa "Radość. Opowiastki dla dzieci", Wydawnicto Papilon

Czy wiecie, że wypalenie zawodowe może dotknąć każdego, bez względu na wykonywany zawód. Jeszcze kilkanaście lat temu mówiło się o nim w kontekście zawodów „pomagaczy”, czyli osób zajmujących się zawodowo pomaganiem: lekarzy, pielęgniarek, psychologów, pracowników socjalnych itp. Dzisiaj wiemy, że każdy jest na nie narażony, a jak sobie z nim poradzimy, uzależnione jest przede wszystkim od nas. Mówimy często o wypaleniu zawodowym, ale jest wiele sytuacji, w których czujemy się wypaleni – przecież w roli żony i matki też można się wypalić. Pewnie wiecie coś o tym 😉 Jego objawami  jest płaczliwość, zmienny nastrój, niższa kontrola emocji, lęk, poczucie bezradności i bezsilności, poczucie winy i poczucie porażki. Przyczyn jest wiele… Należą do nich: zbyt duża ilość pracy, życie w ciągłym napięciu, brak świadomości celu, nieustanny pośpiech, niepewność jutra, monotonia, perfekcjonizm, brak asertywności. Wypalenie przypomina sytuację, która opisana została w książce „Pokochaj poniedziałki” wydanej przez Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Jej autorka – Joanna Karpeta - używa w niej ciekawej metafory, przyrównując czynniki doprowadzające do wypalenia do drzazgi. Pewnie każdy z nas był kiedyś w takiej niekomfortowej sytuacji. „Czy wbiła ci się kiedyś drzazga w palec? Okropne uczucie, prawda? Szczęście w nieszczęściu, jeśli była na tyle duża, że dało się ją szybko zlokalizować i usunąć. Bywają jednak drzazgi cieniutkie i niewidoczne dla oka. Długo nie odczuwasz wyraźnego bólu, raczej ćmienie… czujesz, że coś cię uwiera, czasem swędzi, kłuje, ale nie wiesz, co to jest i gdzie dokładnie tkwi.”* To opis wczesnej fazy wypalenia. Jak pisze autorka, „na początku niby nic się nie dzieje, robi się trochę niewygodnie, aż pojawia się okazały stan zapalny.”*
 
Czy można temu zapobiec? Oczywiście, że tak. Najważniejsze, by być świadomym, że każdego z nas może to spotkać. Warto wiedzieć, że w bardzo dużej mierze tylko od nas zależy, czy przejdziemy ten stan w miarę bezboleśnie i szybko wrócimy do normalnego funkcjonowania, czy konsekwencje jego będą bolesne i długotrwałe. Tak więc warto być świadomym tego, co możemy zrobić i każdego dnia wprowadzać drobne działania profilaktyczne.

Zapewne każda z nas przypomina sobie momenty ze swojego życia zawodowego albo prywatnego, w których biegałyśmy na pełnych obrotach, a poziom stresu był maksymalny. Tak się już bowiem dzieje, że im bardziej jesteśmy przeciążeni, tym trudniej wykonać nam dobrze pracę. A można przecież przerywać monotonne czynności i tym samym sprawiać, że będziemy bardziej wydajni, aniżeli pracując bez przerwy do uzyskania efektu. Dlatego przedstawiamy Wam jedną ze wskazówek – jakie formy przerw w pracy stosować - ze wspomnianej książki „Pokochaj poniedziałki”.
 
FORMY PRZERW W PRACY:

• Chwila przy kawie/herbacie spędzona w ciszy - skupienie się na „tu i teraz”, bez rozmów, załatwiania innych spraw, myślenia o tym, co zrobić za moment.
• Spacer wokół budynku lub wzdłuż ulicy – popatrzenie na otaczające środowisko, inne budynki, drzewa, rośliny, ludzi.
• Wyglądanie prze okno i obserwowanie roztaczających się widoków.

         Gimnastyka przy biurku - rozciąganie się, rozluźnianie nóg, rąk, kręgosłupa, karku, twarzy.

• Pogawędka biurowa – nie przy biurku, najlepiej na stojąco lub w ruchu, na tematy niezwiązane z pracą i pod kontrolą czasową (10-15 minut).
• Medytacja.
• Drzemka.

​*Fragmenty pochodzą z książki Joanny Karpety "Pokochaj poniedziałki", Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

Kochane, specjalnie dla Was przygotowałyśmy webinar pt.: „Nie daj się wypalić i odzyskaj motywację!”

Zuza? Siedziałam już na widowni przed premierą przedstawienia i nagle ją ujrzałam. Czy to na pewno Zuza? Wchodząca na salę śliczna blondynka w czerwonej sukience przypominała mi moją koleżankę z liceum. W zasadzie  spotykałam ją co jakiś czas, bo mieszkamy w pobliżu, ale ta jakaś młodsza, subtelniejsza, zgrabniejsza. Nie mogłam uwierzyć i oderwać oczu, aż nagle gasnące światło przypomniało mi, że jestem w teatrze i lada moment rozpocznie się przedstawienie.

Dla Przemka triathlon był pewnego rodzaju magią. Czytał o tym w męskich czasopismach, widział migawki w telewizji, w których wypowiadali się „ludzie z żelaza”, pokonujący w Half Ironmanie 113 kilometrów na raz o własnych siłach. Był pełen podziwu. Twardziele o silnej woli. Muszą zmierzyć się w trzech skrajnie różnych dyscyplinach. Pływanie, jazda na rowerze, bieg.  „A może … Czytałem przecież, że ludzie uprawiający triathlon są lepiej zorganizowani, uzyskują lepsze efekty w pracy.” W jego głowie zaczęły pojawiać się marzenia, a przecież to one są motorem wszelkich poczynań… Wiedział, że jeżeli bardzo się chce, to znajdzie się sposób, a nie wymówkę.

Podczas przerwy w foyer natknęłam się na Zuzę. To jednak ona! Nie kryłam mojego podziwu. Przecież dziewczyna, którą miałam w pamięci wyglądała inaczej. Tamta była dobrze zbudowana, trochę przy kości. A teraz stoi przede mną szczuplutka, przyciągająca wzrok mężczyzn subtelna blondynka. „Wyglądasz olśniewająco”- powiedziałam. „To efekt współpracy z dietetykiem i moja silna wola. Zawsze pragnęłam schudnąć, ale kręciłam się w kółko. Korzystałam z wielu diet i nic. To było ostatnie podejście, po którym w razie kolejnej porażki, miałam zaakceptować siebie w rozmiarze 40 plus” - odpowiedziała z uśmiechem„

Biegam, trochę pływam, z jazdą na rowerze jest gorzej, ale jestem przecież sprawny fizycznie, od zawsze lubiłem się ruszać.”  Przemek postawił sobie ambitny sportowy cel. Wiedział, że jego systematyczność i konsekwencja mogą pomóc mu osiągnąć upragniony cel i za rok podejmie próbę startu w zawodach triathlonowych i będzie marzył o jego ukończeniu.

Wiecie gdzie tkwił problem Zuzy? Wydawało jej się, że ma cel, ale był on nieprecyzyjny. Chciała się odchudzać, ale co to miało konkretnie znaczyć? Zrzucenie 5 kilogramów w ciągu dwudziestu lat? To też przecież odchudzanie. Wraz z dietetykiem Zuza określiła dokąd zdąża, co chce osiągnąć, jaki jest konkretnie cel – czyli jaka waga będzie kryterium jej sukcesu. Ustalili, że realne będzie dojście do niego w ciągu 10  miesięcy. 

Pokonanie 1,5 kilometra pływania, 90 kilometrów na rowerze i 21 kilometrów biegu za  rok podczas  zawodów Half Ironman w Gdyni.  Czas nie będzie odgrywał roli. Ambitny, ale realny cel. Określony w czasie, mierzalny i konkretny. Taki był cel Przemka.

To, co nas na gubi na początku drogi, która mogłaby prowadzić do celu, to nieumiejętność sprowadzenia go do smartu. Co to takiego? Smartny cel ma 5 cech. Jest konkretny, mierzalny, ambitny, racjonalny i terminowy. Cel można uznać za skonkretyzowany, jeżeli konkretnie wiemy, co zamierzamy osiągnąć. Mierzalny będzie wówczas, gdy da się go opisać za pomocą wskaźników, za pomocą których można sprawdzić, czy został osiągnięty. Realność celu to posiadanie wystarczających zasobów do jego realizacji, a terminowość to określenie terminu realizacji, po którym można sprawdzić, czy udało się go osiągnąć.

Zuza wraz z dietetykiem ustaliła, że po 10 miesiącach (terminowość), zrzuci 10 kilogramów (mierzalność). Cel ten był realny (nie zamierzała w ciągu tygodnia stracić 10 kilogramów), ambitny (musiała skończyć ze starymi przyzwyczajeniami i złymi nawykami, które ją gubiły i nauczyć się zdrowego odżywiania) i oczywiście konkretny (wiedziała dobrze, czego chce). Podobnie jak  w przypadku Przemka, który z czasem 5.16 ukończył walkę z samym sobą  podczas zawodów triathlonowych, jej zmagania zakończyły się sukcesem i osiągnęła upragnioną wagę. Obydwoje zrozumieli, co wcześniej  powodowało,  że tracili czas, energię, pieniądze, a marzeń nie realizowali. Teraz wiedzieli, że dobrze postawiony cel jest początkiem drogi wiodącej do sukcesu.
​

​W sobotnim poście "Sexy zaczyna się w głowie" pisałyśmy o tym, że samoakceptacja jest nam potrzebna do tego, by działać, by odnajdywać w swoich działaniach sens, czerpać satysfakcję z tego, co robimy. Powoływałyśmy się na książkę Karoliny Cwalina-Stępniak i Pauliny Klepacz, której premiera odbyła się 14 października, a w której możemy przeczytać: "jeśli nie będziemy siebie akceptować, to choćbyśmy góry przenosiły, nie będziemy tego doceniać. Możemy wręcz hamować siebie w swoich działaniach, słuchać własnego wewnętrznego krytyka, zamiast się motywować i mówić do siebie przyjaznym, empatycznym głosem. Największą przeszkodą w naszych przedsięwzięciach jesteśmy zazwyczaj my same — jeśli nie uwierzymy w swoje pomysły, nie wysłuchamy własnych potrzeb, to będziemy się po prostu sabotować. Samoakceptacja wiąże się z autentycznością. Gdy siebie akceptujemy, staramy się być sobą, słuchać siebie, działać po swojemu, robić sobie dobrze. A gdy siebie nie akceptujemy, to szukamy wzorców na zewnątrz, próbujemy być kimś innym, zaspokajamy cudze potrzeby, a nie swoje. Samoakceptacja chroni przed wchodzeniem w toksyczne związki, uzależnianiem się od innych ludzi. Pomaga w walczeniu o swoje w relacjach. Sprzyja pilnowaniu swoich granic. Samoakceptacja wiąże się więc również z asertywnością.”*

Dzisiaj zgodnie z obietnicą publikujemy ćwiczenie z książki "Sexy zaczyna się głowie".

ĆWICZENIE: JAK ZOSTAĆ SWOJĄ PRZYJACIÓŁKĄ

"Za każdym razem, kiedy uruchamiasz dialog wewnętrzny, polegający na przykład na krytykowaniu, potępianiu siebie, zadaj sobie pytanie, co w tej sytuacji powiedziałabyś swojej najlepszej przyjaciółce. Jak byś się zachowała? Czy Twoja postawa nadal byłaby taka surowa i krytyczna, czy może znalazłoby się miejsce na współczucie, empatię i chęć zrozumienia? Zastanów się, co byś jej doradziła. Jak poprawiłabyś jej humor?

Bycia dla siebie przyjacielem trzeba się nauczyć, trzeba to praktykować każdego dnia, powtarzać, aż w końcu stanie się to nawykiem i automatycznie zaczniesz przyjmować przyjacielską, pełną troski postawę względem siebie.

Pytaj się: Dlaczego czuję to, co czuję? Dlaczego przyjmuję właśnie taką postawę?

Wypisuj pod koniec każdego dnia, z czego możesz być dziś dumna, co dziś osiągnęłaś (nie chodzi tu o spektakularne sukcesy, bardziej o drobne działania dnia codziennego, jak na przykład wyjście z psem czy wypicie dobrej kawy w samotności, gdy ma się czas na refleksję)"*

​(autorka: Sylwia Miller)

​*Fragmenty pochodzą z książki K. Cwalina-Stępniak, P. Klepacz "Sexy zaczyna się w głowie", Wyd. Sensus, 2020
​

Patrick
„Patrick był fanatykiem ćwiczeń fizycznych i uwielbiał sport. Niewiele wcześniej się ożenił, robił karierę jako dziennikarz, ale jego życie legło w gruzach, kiedy spadł z roweru uderzony przez furgonetkę pędzącą z prędkością osiemdziesięciu kilometrów na godzinę.”
 
Thomas
„Thomas wiódł spokojne, pozbawione dramatyzmu życie(…) Miał kochającą żonę i dwójkę dzieci, które uwielbiał. Pracował jako kierowca ciężarówki. (…)Trzy lata wcześniej przydarzył mu się dość poważny epizod depresyjny. Doszło do tego bez wyraźnej przyczyny, bez jednoznacznego katalizatora. Zapadł na coś, co psychiatrzy określają mianem depresji endogennej. (dosłownie:<<pochodzącej z wewnątrz>>).”
 
Caitlín
„Caitlín została do mnie skierowana z adnotacją <<atypowe zaburzenie odżywiania>>. Po pierwsze, niewiele wcześniej skończyła czterdzieści lat, po drugie – nie uważała się wcale za grubą. Przeciwnie, zgadzała się, że należy raczej do osób szczupłych, choć miała skłonność do bagatelizowania, może nawet do lekceważenia tego, jak bardzo jest blada i wymizerowana. Od kilku lat nie dostawała okresu. Problem polegał na tym, że straciła apetyt. Lekarze, którzy odesłali ją do mnie, podejrzewali problem <<organiczny>> albo mózgowy – być może guz przysadki mózgowej, który mógłby odpowiadać za amenorrhoeę (brak miesiączki), albo guz podwzgórza powodujący spadek apetytu.”

Patrick
Patrick wraca do sprawności fizycznej, ale jego umysł zaczyna płatać figle. Wysportowany, inteligentny, pracowity, miły trzydziestodwulatek zaczyna mieć problemy z pamięcią oraz realizowaniem skomplikowanych poleceń. Doprowadza go to do irytacji i pogorszenia nastroju. Z energicznego, zadbanego dziennikarza zmienia się w znerwicowanego paranoika. Staje się ponury, nie ma motywacji, nie dba o higienę i wygląd, traci panowanie nad sobą. Przestaje przypominać siebie sprzed wypadku. Nie poznaje własnej żony i ma wątpliwości, czy sam żyje. Patrick „ znajdował kolejne dowody potwierdzające, że wszystko, co znał i cenił jest odmienione. Czuł się głęboko osamotniony i w końcu zdał sobie sprawę, że jego doświadczenie wykracza poza normalny bieg rzeczy.”
​
Thomas
Thomas niechętnie, ale w końcu zgadza się na hospitalizację. W wyniku leczenia szpitalnego poprawia się jego samopoczucie i zaczyna myśleć bardziej pozytywie. Po pierwszej przepustce, lekarze zgadzają się na kolejną i myślą o wypisaniu ze szpitala. Podczas spokojnego i pięknego pobytu w domu, w niespodziewany dla wszystkich sposób popełnia samobójstwo.
 
Caitlín
W ocenie psychiatry na problemy Caitlín wpływ mają między innymi wspomnienia z okresu dzieciństwa i trudne doświadczenia, które sprawiły, że uznaje, że nie zasługuje na doznawanie szczęścia, czerpiąc przyjemność z jedzenia. W jej przekonaniu zawsze to musi kończyć się źle i dlatego tego unika jak ognia. 

​Patrick, Thomas i Caitlín to przykłady trzech osób z galerii postaci przedstawionej w książce ”Spojrzenie w otchłań. Neuropsychiatria i tajemnice ludzkich umysłów.” Jej autor – Anthony David - będący jednym  z największych światowych ekspertów w dziedzinie psychiatrii klinicznej, wprowadza czytelnika za kulisy pracy lekarza psychiatry. Na stronach swojej książki w niezwykle interesujący sposób pokazuje, że „współczesna psychiatria splata biologię, psychologię i socjologię w biopsychospołeczny model zaburzenia psychicznego”. A czytelnik mając okazję „podejrzenia” od środka pracy człowieka odpowiedzialnego za ludzką psychikę, który wykonuje ją cierpliwie, niekiedy mozolnie, ucząc się krok po kroku człowieka w każdym nowym pacjencie, przekonuje się, jak bardzo jest ona fascynująca dzięki poznawaniu zawiłości tajników ludzkiej psychiki. Czytając, mamy możliwość  obserwowania spotkania lekarza z pacjentem, spotkania, które niesie ze sobą potrzebę, a w zasadzie konieczność wyjaśnienia przyczyn konkretnych zachowań, emocji, myśli i konsekwencji. Anthony David wyjaśnia, że „niezdolność do podania wyjaśnienia możemy nazwać przepaścią dzielącą lekarza i pacjenta.” A nawet otchłanią, w której znajduje się człowiek, którego co prawda można zobaczyć, ale który bardzo często pozostaje poza zasięgiem. Autor stawia pytanie o to, gdzie przebiega granica, poza którą nawet psychiatra nie jest w stanie poznać sekretów ludzkiego umysłu.
​
Książka „Spojrzenie w otchłań” pomimo że porusza trudne zagadnienia medyczne, napisana jest w przystępny dla każdego czytelnika sposób. Autor pisząc ją, chciał zdemistyfikować psychiatrię, jak sam przyznaje „(…)nawet jeśli jest tajemniczą dziedziną wiedzy, z pewnością nie ma w niej nic mistycznego. Choć kiedy w gabinecie spotkają się dwie osoby i zaczną ze sobą rozmawiać, czasami dzieje się coś niezwykłego.” Wielkim walorem książki jest nie tylko umożliwienie nam wejścia w świat na co dzień dla nas niedostępny, zamknięty za drzwiami gabinetu psychiatrycznego, ale również tematyka poruszanych problemów, które są tak bardzo aktualne, z którymi borykają się ludzie wokół nas - depresja, schizofrenia, choroba Parkinsona, zaburzenia odżywiania, zaburzenia nastroju, samobójstwa. Jestem przekonana, że każdy, kto sięgnie po wydaną przed paroma dniami książkę, nie będzie żałował wędrówki, dzięki której z nią odbędzie, wędrówki, która nie zdarza się nam na co dzień, która pozwala dotknąć tego, co w człowieku jest najdelikatniejsze, a zarazem najbardziej tajemnicze.
 

​Nie lubię wracać do przeszłości. Wspomnienia bolą. Są jak zły sen, z którego chcemy się szybko obudzić. Nie łatwo jest jednak wymazać to, co było, co nas dotknęło. Nie jest takie proste, by zapomnieć o ranach z dzieciństwa. Ja je zamknęłam głęboko i od wielu lat robię wszystko, by do nich nie powracać. A jednak… To właśnie one przez długi czas kładły się cieniem na moim życiu.

Pomimo że ją kocham, jej narodziny były dla mnie koszmarem. Odebrano mi wówczas to, co dawało mi spokój, stabilizację, poczucie bezpieczeństwa. Uważałam, że to ona jest wszystkiemu winna. Przez moje życie przeszła wraz z jej pojawieniem się nawałnica, powodując spustoszenie. Nikt sobie nie zdawał nawet sprawy, co w tamtym czasie czułam. Wszyscy skupieni byli na maleństwie, które stało się częścią naszej rodziny, a w zasadzie najważniejszym jej elementem. Rodzice poświęcali jej czas i uwagę, a ja zadawałam sobie pytanie, czym zawiniłam, czego nie zrobiłam, a co zrobiłam nie tak, skoro chcieli mieć „nowe” dziecko. Dzisiaj wiem, że stałam się wówczas trochę niesforna. No cóż, robiłam wszystko, aby mnie zauważyli. Ale skutek był odwrotny. Dostrzegali mnie, ale nie widzieli moich potrzeb, mojego cierpienia. Widzieli jedynie moje złe zachowanie. Zastanawiałam się, wieczorami leżąc w łóżku, co by było, gdybym była inna? Zdawałam sobie sprawę, że przewyższam rówieśników o głowę i mój wzrost jest przedmiotem żartów i drwin kolegów z klasy. Uznałam więc, że pewnie o to chodziło rodzicom, wręcz byłam tego pewna, że mój wygląd był przyczyną ich niezadowolenia. Może chcieli bym była drobną blondyneczką z kręconymi włoskami…  A może miałam być chłopcem… Z pewnością byli rozczarowani tym, że nie śpiewam tak pięknie jak córka sąsiadów i nie biegam tak szybko jak Zosia z V b. Myślałam intensywne, co mogłabym zrobić, aby cofnąć czas, aby coś naprawić, coś w sobie zmienić.
 
Gdy zaczęłam dojrzewać i krytyczniej patrzeć na świat, zrozumiałam, że nie chce być kozłem ofiarnym, osobą, która jest przedmiotem żartów. Wiedziałam, że muszę zacząć się bronić. Przełknęłam już to, że mam młodszą siostrę, oswoiłam się z tą sytuacją, ale nie chciałam być wyśmiewana przez rówieśników. Zmiana szkoły na średnią była okazją, by pokazać się w innym świetle. Dzięki temu, że byłam inteligenta, a może dlatego, że byłam wrażliwa, wiedziałam, że walka z agresją nie ma sensu. A może tego po prostu nie umiałam. Przybrałam natomiast pancerz, stałam się osobą pokazującą się jako twarda, niewzruszona, a w środku tylko ja sama wiedziałam, jaka jestem krucha. Ktoś patrzący z zewnątrz uznałby, że świetnie poradziłam sobie z otoczeniem. Patrzyli na mnie z szacunkiem, nie ośmielali się atakować. Ale czy ja czułam się dobrze? Nie byłam przekonana, że jestem lubiana… Co prawda, nie żartowali ze mnie, ale czy darzyli sympatią? Przecież na to nie zasługiwałam. Wiedziałam natomiast jedno, że zrobię wszystko, aby im się przypodobać, pomimo że pokazywałam ze wszystkich sił, że mi na tym nie zależy.
 
Zuzia dzisiaj wie, że jej kompleksy, jej niskie poczucie wartości mają swoje źródło w dzieciństwie. „Jeśli byliśmy zawstydzani, często nas krytykowano, zwracano się do nas pogardliwie lub krytycznie, to ten obszar pozostanie w szarej strefie kompleksów przez kolejne lata (...). Możemy zatem czuć się brzydsi, głupsi, mniej zdolni, mniej skuteczni, mniej zaradni od innych, zbyt wrażliwi, zbyt gniewni. Im więcej takich negatywnych doświadczeń, tym silniejsze głosy.”*  To poczucie gorszości powodowało, że Zuzia cały czas musiała mieć się na baczności, grać kogoś, kto nie da się skrzywdzić, pokazywać się ze strony, która będzie podobała się otoczeniu. Ale przecież oczekiwania ludzi są różne i czy o to chodzi, by im wszystkim sprostać? Czy żyć w zgodzie z sobą i akceptować siebie?

​„Do czego potrzebna nam jest samoakceptacja? By działać, by odnajdywać w swoich działaniach sens, czerpać satysfakcję z tego, co robimy. Bo jeśli nie będziemy siebie akceptować, to choćbyśmy góry przenosiły, nie będziemy tego doceniać. Możemy wręcz hamować siebie w swoich działaniach, słuchać własnego wewnętrznego krytyka, zamiast się motywować i mówić do siebie przyjaznym, empatycznym głosem. Największą przeszkodą w naszych przedsięwzięciach jesteśmy zazwyczaj my same — jeśli nie uwierzymy w swoje pomysły, nie wysłuchamy własnych potrzeb, to będziemy się po prostu sabotować. Samoakceptacja wiąże się z autentycznością. Gdy siebie akceptujemy, staramy się być sobą, słuchać siebie, działać po swojemu, robić sobie dobrze. A gdy siebie nie akceptujemy, to szukamy wzorców na zewnątrz, próbujemy być kimś innym, zaspokajamy cudze potrzeby, a nie swoje. Samoakceptacja chroni przed wchodzeniem w toksyczne związki, uzależnianiem się od innych ludzi. Pomaga w walczeniu o swoje w relacjach. Sprzyja pilnowaniu swoich granic. Samoakceptacja wiąże się więc również z asertywnością.”*
​
Zuzia powoli zaczęła rozumieć, że najwyższy czas, by spojrzeć na siebie z miłością, by zrzucić pancerz, zauważyć swoje zalety, a przede wszystkim docenić siebie. To czas, w którym wraz z psychologiem zaczęła poznawać na nowo siebie, swoje potrzeby i emocje. To czas, w którym podjęła pracę nad sobą, by cieszyć się z tego, co dobre, zamiast skupiać się na tym, co nam się nie udaje. Zuzia już dzisiaj podpisałaby się pod słowami z książki Karoliny Cwaliny – Stępniak i Pauliny Klepacz „Sexy zaczyna się w głowie”: „Nikt nie będzie bliżej mnie niż ja sama. Jestem dla siebie najbliższym człowiekiem. I dlatego dbam o to, by być swoją najlepszą przyjaciółką. Nie jest to prosta sprawa, ale się opłaca. Dużo ułatwia w życiu. Uczy uważności, słuchania swoich potrzeb. Od kiedy jestem bliżej siebie, bardziej w siebie wierzę, więcej rzeczy realizuję, bardziej cieszę się życiem. Nie przejmuję się też, tak jak kiedyś, tym, co ludzie sobie o mnie pomyślą. Najważniejsze jest to, co ja sama o sobie myślę. I kiedy widzę, że moja samoocena spada, zastanawiam się, co się dzieje. Nie prę ślepo naprzód, tylko się sobie przyglądam, zatrzymuję się w codziennym biegu.”*
 
Książka „Sexy zaczyna się w głowie” to przewodnik dla wielu z nas. Dla osób, które czują się niedoskonałe, które cierpią z powodu popełnianych błędów, słabości, które wiecznie obwiniają siebie, krytykują, robią sobie wieczne wyrzuty. To obowiązkowa lektura dla tych, którzy mają  problem z samoakceptacją, którzy nie rozumieją, że popełnianie błędów - to normalna część bycia człowiekiem. To książka o samoakceptacji, samoświadomości i seksualności, która została napisana przez dwie niezwykłe kobiety - coacha i dziennikarkę, a wzbogacona została o wiele cennych rad ekspertek, które zostały zaproszone przez autorki do podzielenia się wiedzą i doświadczeniem. Możemy w niej znaleźć historie z życia, jak i cenne ćwiczenia praktyczne. Jesteśmy przekonane, że dla wielu z Was może stać się impulsem do rozpoczęcia pracy nad sobą, do znalezienia przestrzeni na swoje potrzeby i stania się bardziej uważnym na to, co dla nas samych jest ważne.

Już w poniedziałek na naszym blogu znajdziecie jedno z ćwiczeń z książki „Sexy zaczyna się w głowie” – „Jak nauczyć się bycia swoją przyjaciółką?”

*Fragmenty pochodzą z książki K. Cwalina-Stępniak, P. Klepacz "Sexy zaczyna się w głowie", Wyd. Sensus, 2020
**Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.

„Podarowała mi Pani drugie życie…” To fragment maila, który otrzymałam od  niezwykłej młodej kobiety, z którą zakończyłam cykl spotkań. Może ktoś nazwałby je terapeutycznymi, ja natomiast uważam, że były czymś, co można określić sesjami coachingowymi.

Aneta – filigranowa brunetka o szczerych niebieskich oczach. Inteligentna, wykształcona, śliczna trzydziestolatka. Gdy przyszła do mnie po raz pierwszy, nie potrzebowałam wiele czasu, by te wszystkie jej atuty dostrzec. Ona niestety ich nie widziała.

Aneta zniewolona była swoimi emocjami: poczucie winy, zazdrość, złość, frustracja kłębiły się w niej  i stawały się panami jej życia, a ona niczym niewolnica poddawała  się im. Drugim powodem jej niewoli wewnętrznej były wspomnienia. Wracając do przeszłości, sprawiała sobie ból. Nie mogła spać, bo wciąż katowała się myślami, że kiedyś było pięknie, a teraz… Wmawiała sobie wciąż, że zbyt wiele się zmieniło i nic dobrego już w życiu jej nie spotka.  Marzyła o tym, czego by pragnęła, ale to tylko ją frustrowało. Wmawiała sobie wciąż, że nic nie umie, jest do niczego, że po urodzeniu dzieci wyszła z pewnego rytmu i nawet na znalezienie pracy nie ma szans.

Sama sobie zbudowała klatkę utkaną z tego, co ją ograniczało, a pochodziło z wewnątrz, z niej samej.  Nie była w stanie poczuć się osobą szczęśliwą, łapiąca wiatr w żagle swojego potencjału i wypłynąć na szerokie wody. Jej łódź była mocno przycumowana do brzegu, obciążona  balastem, którego się kurczowo trzymała. „Nie można, nie wypada, muszę, powinnam, nie dam rady”.

Czy nie jesteśmy podobni do Anety, którą dane mi było poznać? Dużo mówimy o wolności. O wolność walczyliśmy i buntujemy się, gdy ktokolwiek nam ją odbiera. Widzimy, że ogranicza nas prawo. Dostrzegamy ograniczenie naszego życia przez drugiego człowieka - męża, żonę, dzieci, starszych, wymagających opieki rodziców. Twierdzimy, że nie możemy być wolni, bo nie mamy pieniędzy, pracy, zdrowia (z tym muszę się zgodzić). I zarówno szesnastolatek, jak i czterdziesto- i siedemdziesięciolatek wymieni to wszystko jednym tchem, stawiając siebie w roli ofiary, a może nawet niewolnika. „Nie mogę być wolny, bo…” A kto z nas zadaje sobie pytanie, czy to, co nas naprawdę niewolni, nie tkwi w nas samych?

„Zachowałabym się inaczej, ale emocje mnie poniosły”, „inni tak mówią, więc głupio bym miał inne zdanie”, „nie jestem w stanie myśleć rozsądnie, bo wciąż wracają budzące mój gniew wspomnienia”, „mam wszystkiego dość, bo to, o czym marzę jest nierealne”. Czy nie odnajdujecie w tych wypowiedziach siebie?

Aneta odbyła ze mną podróż w głąb siebie. Przede wszystkim nauczyła się dostrzegać swój potencjał, pokochała siebie, zobaczyła jak marzenia można przebijać w działania, zrozumiała, że nie musi robić pewnych rzeczy wbrew sobie, tylko dlatego, że wypada. Nauczyła się stawiać granice.  Dzisiaj  pisze do mnie tak:  „…ten etap w moim życiu, który rozpoczął się po wizytach u Pani, jest najlepszym w moim dorosłym życiu… Zaczęłam oddychać, naprawdę oddychać. I mimo, iż wiem, że mam jeszcze wiele do przepracowania, to nic w porównaniu z tamtym smutkiem. Dziękuję za drugą szansę, za to, że ten straszny ucisk w klatce piersiowej zniknął”.

Zastanówcie się, co jest przyczyna Waszego ucisku? Co jest balastem, który nie pozwala Wam wypłynąć na szerokie wody? A może jest wiele tych lin trzymających Was przy brzegu i powodujących, że nie możecie być wolni?

* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.

Może pamiętacie ze swoich czasów szkolnych uczniów, którzy byli wyśmiewani, szykanowani, dręczeni, upokarzani. Wystarczyło być tylko nieco innym od pozostałych, aby stać się przysłowiowym „chłopcem do bicia”, czy „kozłem ofiarnym”. Dzieje się to cały czas, nawet obecnie niektórzy uczniowie muszą zmieniać szkołę, bo nie są w stanie znieść prześladowań ze strony kolegów. Wystarczy być w jakiś sposób innym: młodszym, słabszym, za grubym, za chudym, nosić okulary, nie radzić sobie z matematyką, być obcokrajowcem itd. Powodów mogą być tysiące. Poniżają z reguły dzieci bardziej agresywne, z tendencjami do dominacji, o mniejszej empatii, za to z większą potrzebą społecznego uznania, bardziej impulsywne. Najgorzej, gdy na zasadzie konformizmu dołączą się do wyśmiewania i poniżania inni uczniowie z klasy. Wówczas upokarzany uczeń może naprawdę poczuć się  „osaczony”.

Najnowsze badania donoszą, że dzieci, które były w ten sposób prześladowane przez rówieśników (z ang. bulliyng) mogą mieć problemy ze zdrowiem psychicznym jako dorośli. Według danych z USA dzieje się to 4 razy częściej niż  w przypadku dzieci maltretowanych, poddawanych przemocy w domu (ale nie upokarzanych przez kolegów).

Jest bardziej prawdopodobne, że dzieci poniżane będą w życiu dorosłym cierpiały na depresję i stany lękowe. Będą podejmowały próby samookaleczania. Ludzie myślą, że poniżanie jest nieodzowną częścią dzieciństwa. Nie uważają tego za tak poważny problem jak np. maltretowanie dzieci. A dzieci maltretowane jako ofiary otrzymują specjalistyczne wsparcie i pomoc. Jednak Dieter Wolke – profesor psychologii z Uniwersytetu Warwick - twierdzi, że bycie upokarzanym nie jest wcale normalną ani „nieszkodliwą” częścią dorastania, zawsze niesie za sobą poważne i długoterminowe konsekwencje. Mówi też, że „bycie społecznie wykluczonym i bycie społecznym wyrzutkiem jest pewnie najgorszym stresem, jakiego możemy doświadczyć w życiu”.

Upokarzanie, prześladowanie (bulliyng) staje się ogólnoświatowym problemem. W USA i Wielkiej Brytanii jedno na troje dzieci mówi, że przynajmniej raz doświadczyło prześladowania. Tylko w samej Wielkiej Brytanii ok. 16 000 uczniów zostaje w domach i nie idzie do szkoły, ponieważ są w niej często poniżane. Wyniki ich egzaminów nie są w związku z tym najlepsze, maleją ich szanse pójścia na studia i zdobycie dobrej pracy, osiągnięcie w niej sukcesu. Poniżane dzieci mogą także cierpieć z powodu innych problemów. Częściej chorują, mają problemy z koncentracją uwagi, mają niskie umiejętności społeczne, problemy z utrzymaniem pracy i pozostaniem w związku. W Polsce takie sytuacje również nie są rzadkością.


Catherine Bradshaw - ekspert od przemocy wśród młodocianych - radzi rodzicom i szkołom, aby szybko rozpoznawali i zapobiegali problemowi prześladowania. Jako rodzice musimy robić więcej, aby przerwać ten proceder, jeśli tylko mamy podejrzenie, że coś takiego może dziać się w klasie naszego dziecka. Niezależnie, czy nasze dziecko jest upokarzane, czy też poniża innych, czy po prostu jest świadkiem takich zachowań. Nigdy nie pozostaje to bez wpływu. Musimy uczyć nasze dzieci jak dobrze się komunikować i zachowywać się w stosunku do innych oraz uświadamiać im, że agresją jest też słowo, które często wyrządza większą krzywdę niż przemoc fizyczna.

Jeśli więc nasze dziecko wróci ze szkoły z informacją, że „Jaś jest gruby i głupi!”, nie puszczajmy tego mimo uszu, ale dopytajmy o wszystko szczegółowo i udajmy się do szkoły, aby nie popaść w „efekt rozproszenia odpowiedzialności”, myśląc, że to nie nasza sprawa i zajmie się nią ktoś inny.


Jeżeli wychowanie młodego człowieka przeraża cię, gubisz się w gąszczu pomysłów podsuwanych przez koleżanki i poradniki dla rodziców. Chcesz kochać i wymagać, stawiać granice i być konsekwentną, wychować dziecko na mądrego, wrażliwego i inteligentnego człowieka. Ale nie wiesz jak? Zapraszamy Cię na porady on line.  Wielu osobom pomogłyśmy, pomożemy i Tobie :)