​Mówi się potocznie, że słowami możemy zranić do żywego, możemy też kogoś podnieść na duchu. Często nie bardzo wiemy jak możemy powiedzieć coś pozytywnego, aby kogoś "zbudować", dać mu wiarę, czyli psychologicznie: podnieść jego poczucie wartości, jeśli nie jest zbyt silne lub gdy jego samoocena nie jest stabilna. Słowa, które ranią, pretensje, krytyka czasami przychodzą nam bardzo łatwo. Ze słowami wsparcia bywa trudniej.  Czy pamiętacie Zosię z tekstu "Czego pragną faceci?", której krytyka przychodziła z łatwością, ale tylko krytyka. Czy myślicie, że z takimi osobami łatwo i przyjemnie żyć, gdy ciągle słyszymy od nich tylko wyrzekania i same negatywne rzeczy? A jak postępujemy sami? Czy nasze pochwały w ciągu dnia przewyższają siedmiokrotnie uwagi i upomnienia, w stosunku do męża, żony, dzieci, współpracowników? Wreszcie, czy wierzymy w siebie? Czy myślimy o sobie dobrze, widzimy swoje mocne strony?

Motywujące słowa uruchomiają w nas samych i w drugim człowieku samospełniające się proroctwo. Zaczynamy tak postępować i organizować rzeczywistość, aby była ona zgodna z naszymi przekonaniami. Brzmi może nieco magicznie, ale badania psychologiczne dowodzą, że właśnie tak jest.

Dziś podpowiadamy słowa, które możemy mówić do siebie samych, ale i do innych, a wszystkim będzie żyło się przyjemniej.

Czasami wykrycie kłamstwa jest proste - jak w dowcipie, w którym mąż nie wrócił na noc do domu. Rano powiedział żonie, że spał u kolegi. Ona obdzwoniła dziesięciu jego najlepszych kolegów. Ośmiu potwierdziło wersję męża, a dwóch twierdziło nawet, że ciągle jeszcze u nich jest. Gdy podobna sytuacja przytrafiła się żonie – nie wróciła na noc, mąż obdzwonił jej dziesięć najlepszych przyjaciółek i… żadna nie potwierdziła. Cóż, tytuł książki „Dlaczego mężczyźni kłamią, a kobiety płaczą” A&B Pease nie jest bezpodstawny:-)

​Ale co zrobić w sytuacji, gdy kłamstwo nie jest aż tak ewidentne? Można skupić się na treści wypowiedzi, ale to wymaga większej wprawy lub można skupić się na mowie ciała, bo ta potrafi zdradzić nawet najlepszego kłamcę.
​Chyba najmniej wprawy w kłamaniu mają małe dzieci, więc u nich sygnały kłamstwa są bardzo wyraźne. Na co trzeba zwracać uwagę? (oczywiście nie każde z zaprezentowanych poniżej zachowań musi świadczyć o tym, że mamy do czynienia z kimś kto próbuje nas okłamać, czy oszukać).
 
Oczy
Jeśli ktoś w czasie rozmowy unika kontaktu wzrokowego, może oznaczać, że ma coś do ukrycia (chyba, że jest niezwykle nieśmiały i wycofany). Ale i uporczywe patrzenie w nasze oczy prawie przez 100% czasu naszej rozmowy powinno wzbudzić nasz niepokój, co do czystości intencji rozmówcy. Pocieranie oka – częstsze u panów lub dotykanie się pod okiem – częstsze u pań – to kolejny sygnał, który powinien zwrócić naszą uwagę.
Częste mruganie powiekami również świadczy o napięciu rozmówcy.

Nos – efekt Pinokia i twarz
Gdy ktoś kłamie, pociera często nos, dotyka go. Pokazuje się, że w każdej bajce jest odrobina prawdy i w bajce o Pinokiu także. Naukowcy stwierdzili, że kiedy kłamiemy nasz nos co prawda nie wydłuża się jak u pajacyka, ale za to staje się cieplejszy. Lęk wywołany kłamstwem podnosi temperaturę tej części ciała. Powoduje to delikatne mrowienie, co z kolei skłania nas do podrapania się po nosie.
Kłamca bywa poddenerwowany. Zdarza się, że dotyka swojej twarzy, np. skroni, szyi, karku, ściska twarz, przysłania usta (jakby ciało samo chciało, aby umilkł), gładzi dłonią głowę. To takie ruchy, które mają go „uspokoić”. Im lepszy kłamca, tych ruchów będzie mniej.

Uśmiech
Sztuczny uśmiech, nieszczery, raczej nietypowy może służyć odwróceniu uwagi i zakamuflowaniu oszustwa. Ma wzbudzić wiarygodność. Ale taki uśmiech jest mechaniczny, nie aktywizuje wszystkich mięśni twarzy, łatwo go rozpoznać. To tzw. dobra mina do złej gry.
 
Ruch
Kręcenie się na krześle, odwracanie głowy, krzyżowanie co chwilę rąk, przebieranie nogami – to jakby sygnał ciała: chcę stąd uciec. Jeśli nasz rozmówca zachowuje się w ten sposób, sprawdźmy w innym źródle wiarygodność jego słów.
Często osoby, które kłamią chcą niejako „zapaść się w sobie”, siedzą zgarbione, skulone, chowają głowę w ramionach, jakby chcieli uciec od tego, co właśnie mówią, a co mija się z prawdą.
 
Sprzeczność wypowiedzi i mowy ciała
Czasem zdarza się, że ciało wyrywa się do tego, aby powiedzieć prawdę. Usta mówią „Tak, oczywiście, zrobiłem tak jak obiecałem”, a w tym czasie głowa wykonuje minimalnie przeczący ruch „nie”. Która „wypowiedzi” jest prawdziwa? Zawsze język naszego ciała.
 
Ponadto kłamcy rzadko używają gestów dla zobrazowania tego, co mówią, czy modulacji tonu głosu – są tak skupieni na swojej wypowiedzi, aby była wiarygodna, myślą intensywnie co i jak powiedzieć, że nie są już w stanie skontrolować wszystkiego.

A w sumie najlepiej, abyśmy nie musieli kłamać, ani spotkać nikogo, kto chce przed nami coś zataić, czy nas oszukać!

Na pewno wszyscy pamiętacie bajkę o H. Ch. Andersena o brzydkim kaczątku - o nieakceptacji, samotności, a gdzieś w głębszej warstwie o kompleksie niższości. O ukrytych znaczeniach powszechnie znanych nam wszystkim baśni wspaniale pisał Bruno Bettleheim* – chyba największy psychoanalityk od czasów Freuda.
Dla wszystkich, którzy dawno temu mieli w ręku tę książkę, kilka słów streszczenia. Brzydkie kaczątko było małym pisklęciem: słabym, nieatrakcyjnym, szarym, różniący się od otoczenia. Po wielu upokorzeniach, gdy dorosło, okazało się, że jest przepięknym łabędziem. Poczuło się wówczas naprawdę szczęśliwe! Los wynagrodził mu wszystkie cierpienia i smutek.

A co to ma wspólnego z naszym światem? Otóż ma. Złapani w wyścig szczurów, pogoń za pieniędzmi, żyjemy w świecie, który proponuje nam tysiące rzeczy, dzięki którym podobno będziemy szczęśliwi. Media, które przekonują nas, że ważne jest jak wyglądamy i ile posiadamy. Pułapka konsumpcjonizmu, w którą dużo łatwiej załapać osoby mniej pewne siebie, aspirujące do lepszego życia, osoby z kompleksem niższości, „brzydkie kaczątka”, które dostają wskazówkę jak stać się kim innym, akceptowanym społecznie, otoczonym gronem znajomych, podziwianym, pięknym i w końcu szczęśliwym. I do tego baśń „Brzydkie kaczątko” przekonuje, że szczęście naprawdę może spotkać także słabszego, cichszego, skromniejszego.

Czy pamiętacie Pawła z naszego tekstu „…wtedy będę szczęśliwy”? On wpadł w pułapkę, uległ tzw. złudzeniu postępu hedonistycznego – uważał, że będzie szczęśliwszy, gdy zdobędzie kolejną rzecz. Gdy wraz z nią szczęście nie przychodziło – wyznaczał sobie kolejny cel. Wspaniały konsument dla współczesnego świata, z ciągle wielką niezaspakajalną potrzebą zdobywania nowych rzeczy. Ale to nie jest dobra droga, to tylko złudzenie, któremu pewnym osobowościom łatwiej ulec.
Być może Paweł przez całe życie swoje życie czuł się „brzydkim kaczątkiem”, tylko nie zdążył odkryć, że tak naprawdę był już od dawna wspaniałym dorosłym pięknym łabędziem. Nigdy nie udało mu się poczuć tej dumy i szczęścia. Zadanie dla Was - popatrzcie dziś w lustro i napiszcie do nas, kogo zobaczyliście: brzydkie kaczątko, czy jednak łabędzia:-)
 
*Bruno Bettelheim „Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni”

​Agresję zwykle postrzegamy jako emocję. Natomiast jest ona zachowaniem. A to jest duża różnica. Mogę czuć złość, wściekłość, gniew, nienawiść. Mam do tego prawo. Natomiast ode mnie zależy, czy na bazie tych emocji powstanie zachowanie, którego celem będzie wyrządzenie krzywdy drugiemu człowiekowi. I tego już nic nie usprawiedliwia. Do uczuć mam prawo, natomiast jestem odpowiedzialny za zachowania, które na bazie tych emocji powstają.

Jest wiele rodzajów agresji. Jedną z nich jest agresja obronna. Często traktujmy ją jednowymiarowo.  Skoro obronna, to znaczy, że bronię się, gdy mnie ktoś atakuje, albo stanowi niebezpieczeństwo dla innych. Ale jest jeszcze inne jej podłoże, o którym pisałyśmy w poście „Diametralnie inne zakończenie”.

Agresja obronna jest często „sposobem na przetrwanie” osób nastawionych defensywnie, czyli traktujących innych jako potencjalne źródło zagrożenia. Oczywiście nic nie dzieje się bez powodu. Zwykle ludzie Ci mają za sobą bardzo trudne doświadczenia związane z obcowaniem z innymi. Często są to osoby, które w przeszłości zostały zranione. Postrzeganie świata jako nieprzyjaznego prowadzi do agresji wyprzedzającej. Osoby o skłonności do dostrzegania wszędzie zagrożeń oraz do interpretowania zachowania innych jako nieprzyjaznych, bojąc się – zachowują się agresywnie. Biją nie dla przyjemności bicia, ale w reakcji na poczucie zagrożenia.

Warto zastanowić się czy ludzie wokół nas nie są ranieni, upokarzani, krytykowani? Szczególnie dotyczy to dzieci i młodzieży. A może to my z bezsilności, bezradności, frustracji wynikającej z życia codziennego właśnie tak zachowujemy się wobec innych osób. A przecież każdy ma pewne granice wytrzymałości. Jodi Picoult w swojej książce pyta: „Ile ciosów jest w stanie znieść człowiek, zanim zostanie zredukowany do zera?” Człowiek czujący się ofiarą w pewnym momencie zaczyna się bronić, stosując różne tarcze obronne. Szkoda, że nie zawsze dostrzegamy tych, którzy oczekują jedynie wsparcia otoczenia, wyciągniętej dłoni, która pomogłaby znieść szyderstwa, krytykę , kpinę z ust osób, które też nie radząc sobie z własnymi emocjami przelewają agresję słowną na swoje ofiary.

Być może u Hani pojawiło się także „fantazjowanie” – wyjazd do Francji, może nieśmiałe marzenia o wspólnym życiu z Markiem. Tylko czy było już to obronne fantazjowanie? Czasami każdy z nas ucieka w marzenia i nie w tym nic złego. Jeśli jednak celem jest zapomnienie o niemiłej rzeczywistości, trudnych zadania, problemach, gdy w marzeniach jesteśmy wspaniali, życie układa się jak po maśle a na dodatek jesteśmy obiektem romantycznej miłości i jest to forma radzenia sobie z naszym niskim poczuciem wartości i pozwala uniknąć tym samym mozolnego trudu pracy nad sobą – należy przypuszczać, że jest to fantazjowanie w funkcji obronnej. Fantazjowanie należy do technik zniekształcania rzeczywistości. I znowu – dzięki spotkaniu w kawiarni – Hania wróciła do rzeczywistości, realnego życia. To, że są w nim problemy: sprzeczki z mężem, kłopoty z dziećmi, to normalne. Trzeba się z nimi zmierzyć i je rozwiązywać (najlepiej na bieżąco) a nie uciekać w marzenia o tym, że gdzie indziej z kimś innym czeka nas wieczna idylla.

Nie jest to oczywiste proste. Zmiany w życiu są i są potrzebne. Jednak gdy chcemy jakiejś zmiany – zastanówmy się na przyczynami, motywami, które nas do tego popychają. W jakie pułapki wpadamy, jakie środki samoobrony psychicznej stosujemy? Myślenie o tym jest tym trudniejsze, że są to mechanizmy nieświadome 😊 Ale refleksja nad samym sobą zawsze jest pożyteczna 😊

*„Złudzenia, które pozwalają żyć” – pod redakcją M. Kofta, T.Szustrowa, PWN, Warszawa 2001
** Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację prawdziwych osób
​

W wielu postach nawiązywałyśmy do tematu toksycznych związków. W „Psychologia przy kawie radzi” poruszony był problem kobiet, które kochają za bardzo. Kobiet, które żyją w ciągłym lęku, bojąc się samotności i odrzucenia. Pomimo, iż są niemal bez przerwy ranione, robią wszystko, by zabiegać o miłość. 

Dlaczego tak się dzieje? Otóż może to być wynikiem niskiej samooceny i braku pewności siebie, które mają swoje podłoże w dzieciństwie, o czym pisałyśmy w poście„Chory związek”.

Dzisiaj prezentujmy listę cech charakterystycznych dla kobiet, które kochają za bardzo stworzoną przez  Robin Norwood*:

- opętanie związkiem uczuciowym
- zaprzeczanie wymiarowi problemu
- kłamstwa w celu ukrycia, co dzieje się z uczuciami
- unikanie ludzi, by ukryć problemy w związku uczuciowym
- powtarzanie prób zapanowania nad związkami uczuciowymi
- niewytłumaczalne zmiany nastrojów
- poczucie krzywdy
- niemądre posunięcia
- agresja
- wypadki na skutek zaprzątnięcia kłopotami
- samousprawiedliwianie
- niedomagania fizyczne związane ze stresami psychicznymi
- życie w ciągłym oczekiwaniu
- niemożność skoncentrowania się na własnym rozwoju
- zastój w pozostałych sferach życia, pełna koncentracja na związku
- permanentne napięcie emocjonalne w całości zależne od partnera
- lęk przed odrzuceniem / porzuceniem, włącznie z napadami lęku
- ustawiczny brak poczucia bezpieczeństwa w związku
- usprawiedliwianie krzywdzących zachowań partnera.

* Robin Norwood „Kobiety, które kochają za bardzo”