POLECAMY:

„Jestem ważna, ukochana i wówczas rozwijam skrzydła”. To zdanie wypowiedziane przez Ilonę Ostrowską, jedną z polskich aktorek, usłyszałam parę lat temu. Chwyciłam od razu kawałek kartki i je zapisałam. Aktorka wypowiedziała te słowa, opowiadając o stosunku do niej reżysera Wojciecha Adamczyka.  Jak jak wynikało z jej wypowiedzi - będąc docenianą i dowartościowywaną - była w stanie wykorzystać maksymalnie swoje możliwości na planie filmowym.

Każdy z nas  widząc uznanie, podziw, akceptację w oczach osób znaczących, rozwija skrzydła i może wznosić się wysoko. Dają one możliwość szybowania  i decydowania przez nas o tym, kiedy jaki pułap osiągnąć, a kiedy, gdy przyjdzie taka potrzeba obniżyć lot, czy też wylądować. Skrzydła stwarzają szansę, której nie daje bańka mydlana, która może, co prawda unieść nas bez wysiłku, ale pękając równie szybko, powoduje bolesne zetknięcie z ziemią w wyniku upadku.

Obserwując rodziców, często widzę, iż próbują umieścić dzieci w takich właśnie bańkach, po to, by szybko i bez wysiłku odnosiły sukcesy. A może tak jest  im wygodniej i łatwiej?

Moim zdaniem jest pewna prawidłowość w wychowywaniu, o której od lat przypominam rodzicom zarówno małych dzieci, jak i nastolatków, reguła mieszcząca się w dwóch słowach: kochaj i wymagaj, z jednej strony dawaj bezwarunkową akceptację, ale z drugiej - bądź konsekwentny.  Wierzę, iż pomimo tego, że są różne szkoły, różne trendy wychowania, te założenia będą zawsze bez względu na czasy i mody, dawały efekty.

Bezwarunkowa akceptacja osób znaczących powoduje, iż u dziecka kształtuje się poczucie wartości, będące zaczynem kształtowania postaw. Na bazie tej bezwarunkowej miłości i akceptacji rodzi się poczucie własnej wartości, będące nieocenionym darem. Dzięki niemu dziecko podejmuje wysiłek, trud, stawia sobie wysoko poprzeczkę i pnie się coraz wyżej, gdyż wie, że nawet wówczas, gdy powinie mu się noga, będzie kochane. Jeżeli natomiast słyszy wciąż, że jest leniwe, niezaradne, głupie, mniej zdolne niż rodzeństwo, mniej pilne niż koleżanki, zaczyna tak się czuć i na zasadzie samospełniającego się proroctwa, tak zaczyna się zachowywać. Dzieci pragną być kochane za to kim są w  tym  miejscu, gdzie są i o tej porze, która w tym momencie trwa. Chcą być kochane za to, że są, a nie za to, co robią.

Jeżeli chcemy, by nasze dzieci były mądre, dobre i uczciwe, wymagajmy, ale równocześnie doceniajmy ich wkład, wysiłek i podkreślajmy to, co w nich wartościowe, a będą rozkwitały jak kwiaty po deszczu w cieple grzejącego je słońca.

Kiedyś usłyszałam od mojego byłego ucznia, iż byłam jedną z nielicznych osób, które w niego wierzyły i ta moja wiara spowodowała, że dzisiaj jest tym, kim jest  -  dobrym i wartościowym człowiekiem. Ta wiara w drugiego potrafi zdziałać cuda, nie zapominajmy o tym.

Nauczyciel kieruje uczennicę do  psychiatry w celu wyleczenia nadpobudliwości  i braku koncentracji, a lekarz odkrywa jej talent… Historia jak z filmu, a to część biografii Gillian Lynne, byłej brytyjskiej baleriny, znanego choreografa oraz reżysera teatralnego i telewizyjnego, współtwórcy musicali „Upiór w operze” i „Cats”.

Można powiedzieć, że Gillian Lynne  miała wyjątkowe szczęście, którego niestety nie ma wiele utalentowanych i kreatywnych dzieci. One nie tylko nie wiedzą, że są wyjątkowe, ale wręcz są tępione za to, w czym są dobre.

Uczniowie z ponadprzeciętnymi możliwościami bardzo często nie wykorzystują swojego potencjału. Jest to spowodowane między innymi  nierównomiernym tempem rozwoju i problemami osobowościowymi oraz negatywną rolą środowiska. Czynniki te powodują, że wyniki osiągnięć  dzieci zdolnych obniżają się, a czasem zdarza się tak, że  uczniowie ci nawet przeżywają niepowodzenia szkolne. U dzieci zdolnych trudności edukacyjne często spowodowane są przez tzw. Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych, czyli rozbieżność pomiędzy potencjalnymi możliwościami a faktycznymi osiągnięciami.

Problemy emocjonalne i społeczne są główną bolączką dzieci zdolnych mającą przełożenie na wyniki w nauce.  Mówi się o tak zwanej asynchronii rozwojowej, polegającej na tym, że poszczególne sfery rozwojowe,  między innymi emocjonalna i społeczna, rozwijają się wolniej od sfery poznawczej. Dzieci te mają często problemy interpersonalne, bywają egocentryczne, czasami uparte, niekiedy agresywne. Postrzegane są jako inne, czasami przemądrzałe, gdyż zadają dużo pytań, „przechwalają się” wiadomościami, które posiadają.

Wśród jednostek zdolnych wielu jest też „podwójnie wyjątkowych”, czyli tych, którzy posiadają zdolności kierunkowe, a jednocześnie towarzyszą im określone deficyty rozwojowe utrudniające osiąganie wyników adekwatnych do jego uzdolnień. Wymienić tu można specyficzne problemy w nauce, ADHD, zaburzenia ze spektrum autyzmu, niepełnosprawność intelektualną, ruchową i inne niepełnosprawności.  

Patrząc na uczniów przede wszystkim widzimy to, co wysuwa się na pierwszy plan. Spoglądamy na nich przez pryzmat trudności. Dziecko zostaje zaszufladkowane jako nadpobudliwe, niecierpliwe, impulsywne, nieodporne na krytykę. Widzimy jego deficyt, patrzymy jak na osobę niedowidzącą, bądź niedosłyszącą i więcej nie dostrzegamy, a szkoda, gdyż pod tym deficytem leży bardzo często ogromny potencjał, który niestety zostaje zmarnowany.

 
Poza problemami społecznymi i emocjonalnymi, przyczyną Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć Edukacyjnych może być negatywne oddziaływanie środowiskowa  i dotyczy to zarówno środowiska szkolnego, jak i  rodzinnego. Ponieważ do tematu edukacji, jej blasków i cieni będziemy jeszcze wracać w kolejnych miesiącach,  skupimy się obecnie jedynie na rodzinie.

Wszyscy doskonale wiemy, że w domu rodzinnym kształtują się nasze postawy.  Dziecko zdolne wychowywane przez rodziców o  niskim statusie społecznym często ma obojętną, a czasem nawet negatywną postawę wobec wartości, jaką jest wykształcenie.  Pamiętam mamę pewnego szesnastolatka, która prosiła mnie o radę. Chciała wiedzieć, jaką szkołę wybrać dla syna. To ona jako matka chciała zadecydować o jego przyszłości, gdyż jak twierdziła: „Andrzejek jest dobry, ale nie grzeszy mądrością.” Faktycznie, chłopak z trudem przechodził z klasy do klasy  i można było sądzić, że mama ocenia go obiektywnie. Okazało się jednak, że uczeń ten miał wielki, niestety nieodkryty i niewykorzystany potencjał intelektualny. Trudno było uwierzyć, że moja diagnoza była trafna. Zadawano mi pytania, jak to możliwe, by uczeń nieznający podstawowych terminów, symboli, wydarzeń, definicji i dat mógł być nazywany przeze mnie  zdolnym.  Mógł, gdyż nikt z nas nie urodził się z encyklopedią w głowie. Andrzej, tego, czego uczyli się jego koledzy mógłby nauczyć się w krótszym czasie, miał zdolność szybkiego przetwarzania informacji, rozwinięte myślenie logiczne, ale… Był przykładem osoby, na której rozwoju piętno odcisnęło środowisko rodzinne. W tym wypadku samotnie wychowująca go matka, będąca osobą o podstawowym poziomie wykształcenia, bez ambicji i aspiracji, niedoceniająca wartości nauki. Taka osoba nie motywowała go, a wręcz swoją postawą hamowała jego rozwój. Niekiedy dzieci zdolne dorastają w domach, gdzie oprócz braku świadomości rodziców, atmosfera tam panująca – konflikty, napięcia - wpływa negatywnie na emocje dziecka i trudno w takim wypadku oczekiwać, aby uczeń niemający zaspokojonej potrzeby bezpieczeństwa zaspokajał potrzebę rozwoju, aczkolwiek są wyjątki, gdy dla dziecka ucieczką od świata zewnętrznego jest świat książek.

Czasami zdziwieni jesteśmy błyskotliwością hydraulika, który przyszedł do naszego domu usunąć awarię, zdumieni jesteśmy, jaką ripostę słowną potrafi dać mechanik samochodowy, do którego przyjechaliśmy ze swoim pojazdem. Być może mogliby dziś być dyrektorami dużych przedsiębiorstw, a może pracowaliby nad wynalezieniem leku na choroby, które zabierają nam bliskich. Być może… ale ich losy potoczyły się inaczej, gdyż to, co najcenniejsze zwykle jest trudne do dostrzeżenia, a my zwracamy uwagę na to, co w danej chwili dla nas stanowi problem. Widzimy zachowanie, a nie zastanawiamy się, jaka może być przyczyna i co moglibyśmy zrobić, aby pomóc drugiej osobie. A przecież pomagając, siejemy dobro, które kiedyś wróci. Być może portier w banku, którego jesteś dyrektorem nie lubił szkoły, gdyż był wyśmiewany przez rówieśników. Może byłeś wśród tych, którzy odwracali się od niego, bo był inny. Wszyscy widzieli to, co było niewygodne, a nie zauważyli tego, co zostało zmarnowane. Dzisiaj jest portierem, a mógłby być wynalazcą leku, który dziś uratowałby Twoją umierającą matkę.

* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób

Stawiaj poprzeczkę na miarę możliwości i daj prawo do popełniania błędów
Daj dziecku możliwość ponoszenia odpowiedzialności i uczenia się na błędach. Ciągłe oczekiwanie sukcesów spowoduje, że dzieci będą starały się sprostać presji rodziców, oczekując później od samych siebie, że zawsze i wszędzie muszą być najlepsi. Będą więc wybierać te zadania, które zawsze gwarantują sukces. W konsekwencji nie będą zahartowani, oswojeni z porażką, będą podchodzić do wyzwań asekuracyjnie, bojąc się ryzyka i błędu.

Stwarzaj okazję na doświadczanie i przeżywanie trudnych emocji
Nie staraj się chronić dziecka przed trudnymi emocjami.  Doświadczanie ich powoduje, że wchodząc w dorosłe życie będzie w stanie sobie z nimi radzić, bo nauczy się tego w dzieciństwie, gdy może liczyć na miłość i wsparcie osób znaczących. Kinga Korska pisze: „Tłumiąc negatywne uczucia, gasimy też te pozytywne, a miłość umiera.”  Jeśli chcemy szczęścia naszych dzieci w ich dorosłych związkach, nauczymy je przeżywania negatywnych emocji i radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

Daj dziecku autonomię i wyposaż w skrzydła, aby było samodzielne
Pamiętaj, że nadopiekuńczość nie pozostawia miejsca na poczucie sprawstwa, którego każde dziecko potrzebuje. Ogranicza ona wolność dziecka, a jego potrzeby pozostają niezaspokojone. W efekcie jest sfrustrowane, a wówczas może rodzić się bunt i sprzeciw jako jedna z reakcji obronnych. Każdy bowiem chce decydować o sobie, dokonywać  własnych wyborów. Nie zabraniaj, bo „wszystko, co represjonowane, wzbiera i szuka ujścia […] i ostatecznie niszczy.”

Bądź konsekwentny
Paradoksalnie, stawianie granic dzieciom daje im poczucie bezpieczeństwa. Porządkuje ich świat, pokazuje zachowania akceptowane i nieakceptowane, normy i reguły społeczne, przygotowując je do życia. Konsekwencja to kierowanie się przyjętymi zasadami i logiką. Jeśli ustalasz jakąś zasadę i mówisz o konsekwencjach jej nieprzestrzegania, to zawsze postępuj zgodnie z tym, co zostało powiedziane. Pamiętaj: konsekwencja to nie to samo, co karanie.

​Pewnie wszyscy zgodzimy się, że dla każdego rodzica najważniejsze jest szczęście jego dziecka. Poznajmy więc je dobrze, pomóżmy rozwijać jego talenty i uzdolnienia, ale nie realizujmy swoich ambicji jego kosztem. Poznajmy jego prawdziwe pasje i pragnienia – co jemu tak naprawdę przyniesie szczęście?
​

Czy warto „udawać” emocje? Pewnie część z Was nasze tytułowe pytanie nieco zirytowało. Oczywiście jest nieco przewrotne, ale nie chodzi wcale o to, abyście zostali teraz aktorami i odgrywali emocje, których nie czujecie. Chodzi o naukowe „udawanie”.

Czy pamiętacie post „Przepis na radość”? Jeśli nie, koniecznie przeczytajcie. Mówiłyśmy w nim o tym, że coraz trudniej nam odczuwać radość z podstawowych życiowych zdarzeń. Co jeszcze, poza receptami ze wspomnianego postu, możemy zrobić, aby poczuć się nieco bardziej radosnymi i zadowolonymi?  
 
I tu wracamy do tytułowego pytania – możemy trochę „poudawać”. Nie obrażajcie się, nie myślcie, że zachęcamy do nieautentyczności i krętactwa. O nie! Chodzi po prostu o wykorzystanie wyników badań naukowych do poprawy jakości swojego życia. Wszyscy wiemy, że nasze emocje znajdują odzwierciedlenie w naszej twarzy. Gdy widzimy smutne dziecko, to po wyrazie jego twarzy, wiemy, że takie właśnie jest. Gdy kierowca w samochodzie na pasie obok jest zły, a czasem i wściekły, to widzimy to także. No i bez wątpienia zadowolony z podwyżki kolega z pracy, także będzie miał radość wypisaną na twarzy. Powiecie – oczywiste, wszyscy to wiedzą. Ale badania wykazały nie tylko, że ludzie – niezależnie od kultury, z jakiej pochodzą – bezbłędnie rozpoznają po mimice emocje, jakie dane osoba przeżywa, ale wykazały także, że przybranie określonego wyrazu mimicznego wpływa na pojawienie się emocji z tą „miną” związanej. Czyli sami możemy wpłynąć na swój stan wewnętrzny! Zgodnie z teorią mimicznego sprzężenia zwrotnego mózg analizuje wysyłane przez mięśnie informacje, dobiera do nich między innymi rodzaj i ilość wydzielanych hormonów, które z kolei wpływają na nastrój. Badań dla wykazania, że związek ciało-emocje działa w obie strony, wykonano mnóstwo. W jednym z eksperymentów określono, jakie mięśnie twarzy biorą udział w wyrażaniu podstawowych sześciu emocji (strach, złość, smutek, radość, zaskoczenie/zdziwienie, wstręt). Następnie proszono badanych, aby napinali te mięśnie tak, aby twarz przybrała wyraz charakterystyczny dla przeżywania tej emocji. Równocześnie kontrolowano fizjologiczne reakcje organizmu, które są odmienne dla różnych emocji. Okazało się, zmiany w organizmie na poziomie fizjologicznym "podążają" (tzn. mogą być wywołane) jedynie przez przybranie odpowiedniego wyrazu twarzy.
 
Pamiętajmy więc, że twarz, która z zasady wygląda na niezadowoloną, będzie powodowała u jej właściciela generalne obniżenie nastroju i odwrotnie – właściciel uśmiechniętej twarzy będzie radośniejszy. Jeśli chcecie wzbudzić w sobie radość, na Waszej twarzy musi pojawić się prawdziwy uśmiech - uśmiech Duchenne’a, warto też zmienić postawę: wyprostować się, podnieść głowę, zrobić kilka głębokich oddechów, przyspieszyć kroku, jeśli akurat idziemy. Tak oto wpłyniemy na nasz mózg, który zinterpretuje nasz nastrój jako pozytywny. „Udawna” emocja ma szansę stać się autentyczną. Do dzieła!

"Cholela jasna” – dobiegło z pokoju dzieci, gdy Karolkowi lat 4 i pół, który jeszcze dobrze nie wymawiał „r”, nie udało się zbudować wieży z klocków. Mama zszokowana zajrzała przez drzwi i zobaczyła chłopca a przed nim leżącą wielką kupę klocków. Na początku nie bardzo wiedziała, jak ma zareagować. Ponieważ podobne sytuacje zaczęły się powtarzać, zaczęła zwracać synkowi uwagę, upominać, tłumaczyć, że tak nie wolno mówić, że powinien ładnie się odzywać, a brzydkie wyrazy i przekleństwa nie są dobrze odbierane przez innych. Efekty były jednak znikome.

Po kilku dobrych latach od tego zdarzenia rodzice praktycznie nie mogli wejść do pokoju Karola. Panował bałagan nie do opisania. Na dywanie klocki Lego mieszały się z kartkami i pisakami. Leżał szkolny plecak, a obok skarpetki i inne ubrania. Śrubokręt, który pożyczył od taty na zajęcia techniczne, a nawet wczorajsze drugie śniadanie, jakie dostał do szkoły. „Coś nieprawdopodobnego” myślała mama. „Sprzątnij pokój! Ile razy mam Ci to powtarzać! Jak możesz żyć w takim bałaganie!” - tylko że żadne prośby i groźby kierowane do Karola nie działały.

Gdy Karol stał się nastolatkiem, zaczął pyskować ojcu. „Zwracaj się do mnie z szacunkiem! Nie mów tak do mnie!” – mówił w takich sytuacjach ojciec. Zmian jednak wielkich w zachowaniu Karola nie było.​

„Dlaczego on taki jest?” – zachodzili w głowę rodzice. Zdarzenia i sytuacje z życia Karola z pozoru wydają się bez związku. A przynajmniej rodzice nie widzieli w nich logiczności, choć może i specjalnie się ich nie doszukiwali. Zapomnieli w tym wszystkim o sobie i swoim życiu. O tym, że jedną z podstawowych i najskuteczniejszych metod wychowawczych jest bycie samemu wzorem dobrego zachowania. Zapomnieli, że tata Karola strasznie denerwuje się za kierownicą i zazwyczaj przeklinania w samochodzie, gdy stoi w korku lub gdy ktoś zajedzie mu drogę. Nie jest więc dziwne, że potem słyszeli dosadne słowa w ustach małego Karolka, gdy nie udawała mu się zabawa: układnie wieży, rysunek, czy cokolwiek innego.

Porządek – kolejny problem w życiu Karola. Ale pytanie jak wyglądał porządek w ich kuchni? Czy zawsze talerze od razu trafiały do zmywarki, czy stały przez cały dzień na blacie? A stosy ubrań przy pralce w łazience? Czy rodzice chowali swoje ubrania i buty do szafy, gdy wracali do domu? Wydaje się, że z pozoru małe i nieistotne rzeczy. No, właśnie…

​Tata Karola miał bardzo stresującą pracę. Wracał do domu wykończony, na granicy wytrzymałości, najdrobniejsza rzecz wyprowadzała go z równowagi i wówczas krzyczał na żonę. A po kilku latach zaczął się dziwić, co dzieje się z Karolem, że zaczął mu pyskować. Nic! Po prostu dostał „dobrą” szkołę zachowania i zaczął stosować ją w swoim życiu.

Rodzice są osobami znaczącymi w życiu dziecka i to od nich przejmowane są wzorce zachowania (zarówno dobre, jak i złe), ale nie dlatego, że dziecko uznało te zachowania za moralnie słuszne, tylko dlatego, że mama i tata to pierwszoplanowe osoby znaczące dla dziecka. To także zupełnie instynktowne zachowanie, bo gdy np. do pokoju, w którym jest mama z małym dzieckiem baraszkującym po podłodze, wejdzie ktoś nieznajomy - nieznany dziecku, to spojrzy ono najpierw na swoją mamę, jej reakcję i jej zachowanie wobec obcego i na podstawie reakcji mamy będzie się podobnie zachowywać.

Nie możesz wymagać od dziecka czegoś, czego sam nie robisz! To nigdy nie zadziała. Przekaz „Rób, to co Ci mówię, a nie to, co sam robię!” nigdy nie będzie skuteczny. Ponieważ to, co robimy ma na dzieci o wiele większy wpływ niż to, co mówimy. „Wydaje się, że dzieci instynktownie wiedzą, że czyny więcej mówią o człowieku niż słowa”. *
Jeśli mówisz dziecku, żeby nie paliło papierosów, bo są szkodliwe, a na imprezie widzi Cię palącego, to otrzymuje dużo ważniejszą dla siebie informację. Jeśli oszukujesz w zeznaniach podatkowych, mówisz, że wyjeżdżasz, bo nie chcesz iść na spotkanie, to nie dziw się potem, że sam zostaniesz przez dziecko okłamany. Ale i gdy jesteś otwarty i ufny wobec ludzi, uprzejmy i wspaniałomyślny, to Twoje dziecko otrzyma od Ciebie dobrą lekcję tego, jaką wartość mają relacje z innymi ludźmi.

​We wczesnym okresie życia przejmowanie wzorców przez dziecko odbywa poprzez empatię, naśladowanie, modelowanie i identyfikację. Dzieci przejmują więc nie tylko proste zachowania,  ale też nasze tendencje emocjonalno – motywacyjne, czyli bardziej złożone sposoby przenoszenia doświadczenia, które wpływają na ich pozytywny lub negatywny stosunek do innych ludzi. Musimy więc ciągle uważać na informacje, jakie komunikują nasze własne czyny, a nie nasze słowa. 
Przyjrzyjmy się uważnie naszym dzieciom, ile w nich jest z nas? I czy czasem nie denerwuje Was w nich to, czego najbardziej nie lubicie u siebie?

Gdy idąc wraz z dzieckiem, znajdziemy portfel na ulicy, to od nas zależy, co zrobimy i czego w ten sposób nauczymy naszą pociechę  :-)

Pomyślcie też, czy skutecznym jest szef, który tylko mówi Wam, co powinniście robić, ale sam tego nie robi? Czy ten, który jest dla Was wzorem pracowitości, inteligencji i dotrzymywania słowa?

*K. Steede ”10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców”, GWP, Gdańsk 2007

POLECAMY:

„Chyba żartujesz?!” Waldek wysiadł z samochodu i trzasnął drzwiami. A Rafał – jego szwagier – chciał przecież dobrze, chciał ratować małżeństwo Waldka i swojej siostry. Wyciągnął go na chwilę z pracy, chciał podzielić się informacją, jaką usłyszał dzień wcześniej od znajomego psychologa „Trzeba być miłym dla żony!” – wydaje się, że to trywialne stwierdzenie. Reakcja Waldka wbiła go dosłownie w fotel. „Chyba żartujesz?! Mam być miły? Przy ołtarzu obiecywałem, że będę wierny, że będę z nią do śmierci, ale żeby być miłym? Co jeszcze?” – to właśnie po powiedzeniu tych słów Waldek wysiadł z samochodu.

Waldek ma rzeczywiście ciężką i bardzo stresującą pracę. Naprawdę. Styk z najgorszą stroną ludzkiej natury, dzień po dniu. Nie ma gdzie odreagować – odreagowuje w domu. Wieczne awantury z żoną, krytykowanie i poniżanie dzieci. Gniew wyładowywany na rodzinie, a potem poczucie winy z tego powodu. Błędne koło, z którego nie potrafi się wyrwać. Wyrastał w domu, w którym nie pamięta, czy kiedykolwiek rodzice spokojnie rozmawiali o problemach i dzielących ich różnicach. Albo się kłócili, albo się do siebie nie odzywali całymi dniami. Ich małżeństwo skończyło się rozwodem.

Waldek nie chciał zmiany. Nie chciał zmieniać nawyków, które wyniósł z domu rodzinnego. Tak jakby uznał, że po prostu to on taki już jest: gwałtowny, porywczy, krzykliwy. Mamy bowiem tendencję do naśladowania reakcji tych, których kochamy i których szanujemy, tych, którzy są dla nas wzorem i punktem odniesienia, gdy jesteśmy dziećmi. To m.in. dlatego dwie zdenerwowane osoby zareaguję inaczej w tej samej sytuacji, jedna wpadnie w furię, a druga przeciwnie – zamilknie zupełnie. Jest duże prawdopodobieństwo, że odgrywa w ten sposób sceny, jakich była świadkiem w dzieciństwie. Waldek należał z pewnością do tych pierwszych - „gwałtowników”.

Tylko najważniejsze: swój wzorzec zachowania można zmienić, o ile się tego chce! Trzeba bowiem zdawać sobie sprawę, że:

„Pomiędzy bodźcem a reakcją jest chwila przerwy.

Ta chwila daje nam możliwość wyboru naszej reakcji.

Od tej reakcji zależy nasz rozwój i wolność”.*

To właśnie odróżnia nas od zwierząt, ta chwila przerwy. Nie musimy zareagować automatycznie, mamy wybór. Jesteśmy produktem natury (genów), ale i wychowania (wpływu rodziców, oddziaływań otoczenia, nauki, kultury, itd.). Wreszcie mamy samoświadomość. Zamiast zareagować impulsywnie, dawać się ponosić emocjom chwili, czyli powiedzieć rzeczy, których tak naprawdę nie myślimy, zrobić coś, czego potem żałujemy – powinniśmy uruchomić „przycisk przerwy”. W tej sekundzie między bodźcem a reakcją. Coś co zatrzyma nas zanim zareagujemy, w sposób, którego nie chcemy, żebyśmy mogli wybrać właściwą przemyślaną reakcję. „Każdy z nas może rozwinąć w sobie umiejętność pauzowania”*

Ważne jest, aby człowiek zdecydował świadomie, że nie chce postępować dłużej w określony sposób, jest mu z nim źle i chce go zmienić na inny. Zauważcie, że Waldek tego nie zrobił. Nie zrobił tego kroku, nie uświadomił sobie, że nie wyniósł z dzieciństwa metod postępowania w stresującej sytuacji, był bezbronny i gdy stres z pracy kumulował się odreagowywał na żonie i dzieciach. Dodatkowo bardzo zależało mu, aby jego dzieci były postrzegane jako grzeczne, dobrze ułożone, dobrze zachowujące się. W przeciwnym wypadku odczuwałby wstyd. Dlatego zastraszał je, przekupywał, pouczał. Oczywiście uświadomienie sobie takich motywów swojego codziennego działania nie byłoby dla Waldka przyjemne. Ale tylko dzięki temu mógłby zacząć pracować nad swoimi problemami a nie próbować zmieniać innych, co jest niestety ślepą uliczką. Zawsze zmiany w rodzinie trzeba zacząć od siebie. Trzeba wiedzieć, czego chcemy, jaką mamy wizję rodziny (ważne, aby małżonkowie mieli ją podobną, a najlepiej – taką samą) i do tego dążyć. Waldka małżeństwo jest w tej chwili w separacji.

To, że nieszczęśliwe dzieciństwo mogło wpłynąć na negatywny sposób reagowania, nie usprawiedliwia mnie, że tak postępuję. MOGĘ TO ZMIENIĆ! Wiadomo, nie jest to łatwa i szybka zmiana. Zmiana sama w sobie, nawet na lepsze, stanowi dla nas zagrożenie, wolimy utrzymywać status quo. Pierwszym krokiem jest stworzenie „przycisku przerwy” - momentu, gdy zastanowię się racjonalnie, dlaczego tak się zachowuję, co jest przyczyną, jakie potrzeby w ten sposób zaspakajam, dlaczego np. krzyczę na dzieci za niewyniesione z łazienki brudne rzeczy, a na męża, że znowu wszedł w butach do salonu. Dlaczego mnie to aż tak denerwuje? Może tak naprawdę wcale nie krzyczę na nich, tylko na szefową w pracy, która mnie tego dnia strasznie zdenerwowała?

Wiemy, to trudne, bo mózg pod wpływem emocji angażuje zupełnie inne struktury i ogranicza funkcjonowanie obszarów odpowiedzialnych za racjonalne myślenie, ale spróbujmy. Możemy włączyć „przycisk przerwy” i pomyśleć. Warto zastanowić się, jak tak naprawdę chciałabym zareagować w tej konkretnej sytuacji, jaka reakcja byłaby dobra dla mojej rodziny i po chwili pauzy spróbować to zrealizować. Nie należy oczekiwać, że zmiana nastąpi od razu, bo zmiana silnych nawyków jest trudna i musi trwać. Uda się pierwszy raz, ale trzy kolejne już nie – odezwą się stare modele zachowań, ale jeśli chcemy - możemy to zrobić. Mamy moc zmienić się i reagować zamiast odreagowywać.

*”7 nawyków szczęśliwej rodziny” S.R. Covey
​

 Świat się dla niej zatrzymał. Odejście Piotra spowodowało, że grunt usunął się pod jej nogami. Dla Małgosi Piotr był ostoją i wsparciem.  Nie tylko jego kochała nad życie, ale też czuła, że jest przez niego kochana. Dawał jej poczucie bezpieczeństwa, nigdy się na nim zawiodła. Dlaczego w takim razie odszedł? Co spowodowało, że bez słowa wyjaśnienia, bez pożegnania po prostu  wyjechał, zostawiając jej jedynie list. Prosił w nim o wybaczenie, nie tłumaczył się i nie oczekiwał, że zrozumie. Przepraszał tylko za krzywdę, jaką jej wyrządził.

Małgosia nie chciała uwierzyć w to, co się stało. Uważała, że to jakiś żart. Wydzwaniała nieustannie, ale nie odbierał. W głowie jej się nie mieściło, nie mogła pojąć, jak po pięciu latach wspólnego szczęśliwego życia mógł bez słowa odejść…

Po tygodniu do Małgosi dotarło, że odejście Piotra jest faktem. Gdyby stanął teraz przed nią, nie darowałaby mu tego, co jej zrobił. Jak mógł?  Dla niego przecież by w ogień skoczyła. Z pewnością chodziło mu dziecko, ale nigdy nie chciał się do tego przyznać. Lata starań nie przynosiły żadnego efektu. - Ale przecież to nie moja wina! To nie moja wina! - powtarzała w złości Małgosia. - Jak mógł? Ufałam, kochałam! Jak on mógł mi to zrobić?! Niech tu tylko się pojawi, to ja mu pokażę! 

Mijały tygodnie i Piotr nie wracał. Przyjaciele otoczyli ją opieką. Zaczęła spotykać się z ludźmi, dla których od lat nie miała czasu. Zawsze życie w domowym azylu przedkładała nad wszystko inne. Teraz zaczęła dostrzegać wartość posiadania przyjaciół. Ale nie trwało to długo…

Wieczorami Małgosia rozmyślała, zadawała sobie tysiące pytań. Tęskniła za Piotrem, szamotała się wewnętrznie. Bała się iść do przodu. Zrozumiała bowiem, że życie jest  kruche. Piotr, który był ostoją, zniknął. Bała się o siebie, o niego. A przede wszystkim z lękiem patrzyła w przyszłość. Czuła swoją nieporadność. Zaczynała dostrzegać, iż przywykła do życia z człowiekiem, który przejmował wiele inicjatyw, który był niejako przewodnikiem ich wspólnej wędrówki.  Była przerażona. W nocy budziła się zlana potem i serce biło jej jak szalone.

Z pomocą terapeuty, bez którego nie umiała sobie poradzić, zaczęła podążać naprzód, ale nie było to łatwe. Szereg wyrzutów sumienia. Ciążące poczucie winy. Co ja zrobiłam nie tak? Nie dam rady żyć, skoro spotkała mnie taka porażka! Gdyby nie Zosia - osoba o wielkiej empatii, a przede wszystkim świetny specjalista, Małgosię przytłoczyłaby przeszłość, na którą nie miała wpływu. Wiedziała już, że Piotr przepadł jak kamień w wodę. Zdawała sobie sprawę, że wszystko musiał wcześniej zaplanować. Pytania dlaczego?- czy miały sens…

Kelly G. Wilson i Troy DuFrene w książce wydanej przez Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne ,,W sieci natrętnych myśli" twierdzą, że nie zawsze uchronimy się przed tym, na co jesteśmy nieprzygotowani. Ale to nie może zakłócać naszego życia ,,tu i teraz". Zamiast wybiegać w przyszłość albo rozkładac na czynniki pierwsze to, co sie wydarzyło, podpowiadają, by zrobić porządek we własnej głowie, zaakceptować i zrozumieć swoje uczucia, pokonać przeszkody, które podsuwa mózg i uwolnić się od blokującego lęku.

Małgosia dzisiaj nie potrafi odpowiedzieć, kiedy nastąpił przełom w tej wewnętrznej walce. Pamięta, że z każdym spotkaniem coraz bardziej ufała Zosi - swojej terapeutce. W zasadzie czuła się jak dziecko, które ktoś prowadził we mgle, aż w końcu zrozumiała, że może podążać dalej sama. Poczuła siłę, moc i chęć do działania. Zaczęła odzyskiwać siły i akceptować po pierwsze siebie, nową siebie i swoje życie, w którym przede wszystkim musiała sama stanąć nogami na ziemi. Dostrzegła, że Zosia w sposób niezwykle subtelny powodowała, że zaczęła podejmować różne nowe wyzwania. Miała odwagę, by iść do przodu i odkrywać przestrzenie, które do tej pory budziły w niej lęk - nie umiem, nie potrafię, nie dam rady. Do dzisiajszego dnia pamięta słowa: ,,Jeżeli nie wskoczysz na głęboką wodę, nie zaryzykujesz, nie przekonasz się." Próbowała dzięki sile, którą zaczynała w sobie odnajdywać.

Historia Małgosi pokazuje proces zmiany, który w różnych momentach naszego życia przechodzimy. John Fisher jest autorem koncepcji zmiany osobistej, której towarzyszą kolejne przewidywalne stany emocjonalne: złość, nadmierny entuzjazm, strach, zagrożenie, poczucie winy, depresja, stopniowa akceptacja, poruszanie się naprzód, podobnie jak miało to miejsce w przypadku Małgosi. Oczywiście u każdego może przebiegać to nieco inaczej (w innej kolejności lub niektóre procesy mogą  po prostu nie wystąpić).

​* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób

​Jeżeli chcesz znowu zacząć patrzeć na życie pozytywnie, poczuć radość, spowodować, aby przeszłość nie kierowała Tobą, żeby czuć się osobą pewną siebie, spełnioną i szczęśliwą, osobą, która ma dobre relacje z innymi, akceptuje ich i siebie - zapraszamy Cię na porady on line.  Wielu osobom pomogłyśmy, pomożemy i Tobie :)

   POLECAMY: