Wysoka, szczupła blondynka o nietuzinkowej urodzie. Szczególną uwagę zwracają jej piękne, wyraziste oczy. Po pierwszych zdaniach, które wypowiada widać, że jest inteligentna, oczytana, niezwykle błyskotliwa. Z tego, co mówi można wywnioskować, że nie ma dla niej sytuacji bez wyjścia, drzwi niemożliwych do otwarcia. Konsekwencja w połączeniu z pracowitością doprowadziły ją do osiągnięcia tego, czego najbardziej w swoim życiu pragnęła. Praca przynosząca satysfakcję, dwoje cudownych chłopców, kochający mąż, ale…  Nie umie czerpać radości, nie potrafi normalnie funkcjonować. Jej ciało odmawia posłuszeństwa… Szuka pomocy, bo nie chce tak dalej żyć, nie umie…

Obrazy przesuwają się szybko, jak w niemym kinie. Obrazy, które jak stare fotografie ukryte na spodzie pudła, przywalone zdjęciami z trzydziestoletniego życia, nagle w najmniej oczekiwanym momencie wysypują się, przywołując niechciane wspomnienia. Przywołują uczucia, o których chciała zapomnieć, przywołują myśli, które wówczas nieomal nie doprowadziły jej do obłędu. To, co się wówczas wydarzyło, wtedy gdy miała dwanaście lat, przewróciło jej życie do góry nogami.

Nigdy nie żyło im się dostatnio, ale miała dom, miała rodziców, siostrzyczki.  Nagle została sama jak zabawka, którą ktoś wyrzucił, bo nie było dla niej miejsca. Obrazy z przeszłości ukryte zostały w zakamarkach, do których nie chciała wracać. Przysypywała je obrazami z życia, przez które szła z odwagą i chęcią pokazania, że da radę, że jest silna, że zasługiwała na miłość, której dla niej zabrakło… Pamięta strzępy rozmów rodziców, z których niewiele mogła wówczas pojąć.  Praca…, perspektywy…, wyjazd… Wyjechali. Pewnego majowego dnia wyjechali, zabierając ze sobą jej dwie siostrzyczki bliźniaczki. Ona została z babcią. Obiecywali, że wrócą, że pewnych rzeczy nie jest w stanie zrozumieć w tej chwili, że robią to dla jej dobra…

Trzęsienie ziemi, psychiczny ból, strach, tęsknota, bezsilność, złość… Natalia płacząc, przywołuje tamte wspomnienia.  Te obrazy, które teraz wracają jak nieproszeni goście, gdy tylko zamyka oczy. Wyzwalaczem tych koszmarnych wspomnień byłe cudne córeczki kolegi męża. Gdy spotkali się w sklepie, grunt o mało nie zapadł się pod nogami Natalii. Serce waliło jak młot, miała problemy z oddychaniem. Nagle, w jednej chwili powrócił tamten obraz sprzed lat. Dwuletnie śliczne bliźniaczki i ich szczery dziecięcy śmiech, który splatał się z jej łzami. Śmiech dzieci, które nie rozumiały powagi sytuacji, które cieszyły się, bo czekała je podroż, które jeszcze wiele nie rozumiały. Boże, ten śmiech… Przez lata śmiech dzieci powodował, że serce zaczynało walić jej jak młot.

W psychice człowieka są zaszyfrowane zapisy historii, często przykrych zdarzeń, o których chciałoby się zapomnieć. Upycha się tam bolesne doświadczenia, które z różnych powodów dają o sobie znać, tak jak w przypadku Natalii, w najmniej spodziewanym momencie i ciężko je zignorować.

Natalia będąca osobą, która umiała dokonywać zmian w swoim życiu, która osiągnęła swoją pracą to, czego inni nie umieliby dokonać, została w pewnym momencie zniewolona przez emocje, które zaczęły nią targać. Kobieta, która szła przez życie, pokonując wiele przeszkód, nie bojąc się dokonywać zmian, w pewnym momencie została sparaliżowana przez to, co zaczęło dziać się z jej organizmem, a na co nie miała wpływu. Ona, która umiała przejąć wiele lat temu stery swojego życia, teraz widziała, że nie jest w stanie poradzić sobie z sygnałami wysyłanymi przez jej ciało. Zderzyła się ze ścianą. To był moment, gdy zdała sobie sprawę, że nie na wszystko w swoim życiu ma wpływ. Zrozumiała, że zmienić przeszłości, wspomnień się nie da, ale nie jest to sytuacja bez wyjścia. Można iść dalej, o ile z pomocą specjalisty doprowadzi się do konfrontacji siebie - człowieka dojrzałego z rzeczywistością sprzed lat po to, by przewietrzyć to, co zostało zepchnięte, nieuświadomione i nienazwane. Ten moment uświadomienia sobie emocji może być bardzo trudny. Często boimy się ich. Nie chcemy nazywać tego, co czujemy. Ale dopóki nie uświadomimy ich sobie i nie damy im wyrazu, nie przejmiemy nad nimi kontroli i będą wciąż w różnych formach, np. chorób psychosomatycznych, dawały o sobie znać.

Taka zmiana jest możliwa, jest bolesna i niechciana, ale przynosi uwolnienie od brzemienia, które niesione latami odbiera radość z życia tu i teraz. Natalia zrozumiała, że tylko od niej zależy, czy będzie umiała cieszyć się tym, do czego dzięki swojej determinacji doszła i co dał jej los – cudowną rodzinę, która widziała w niej osobę silną i kochającą, osobę dającą poczucie bezpieczeństwa, bo zdającą sobie sprawę, jakie jest ono ważne dla osób, które nas kochają.

* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację prawdziwych osób.

Grupa dwunastu kobiet. Spotkanie terapeutyczne. Piękne, inteligentne, wykształcone, ale mające problem w relacjach z powodu niskiej samooceny.  Gdy wracają do przeszłości, do lat dzieciństwa i momentów, gdy były karane, pojawiają się emocje. Ania – 31-letnia architekt, mówi o poczuciu wstydu, który czuła, gdy rodzice wymierzali jej kary. Beata – 28-letnia księgowa, ze łzami w oczach wspomina dzieciństwo, pamięta złość na matkę, która karała za wylane mleko, podarte rajstopy… Ksenia – 35-letnia prawniczka,  pamięta poczucie winy, które towarzyszyło jej przez kolejne dni po wymierzonej w domu karze. Dziewczyny wszystkie po kolei mówią o trudnych uczuciach i o poczuciu niesprawiedliwości, które tkwi w ich pamięci pomimo upływu lat. Za co były karane? Beata pamięta o mleku i rajstopkach, natomiast wiele z nich  nie potrafi odnaleźć w pamięci zachowań, za które spotkała je kara. Pozostały tylko te trudne uczucia… Czy w takim razie kary miały sens? Czy przyniosły zamierzony skutek?

Kara czy konstruktywna informacja zwrotna? Czy jest między nimi różnica? Oczywiście, i to zasadnicza. Kary są zazwyczaj wynikiem bezsilności rodziców i ich nieumiejętności wychowawczych. Powodują w dziecku poczucie krzywdy i wiele emocji doprowadzających do zamieszania wewnętrznego. Dziecko karane skupia się nie na zmianie zachowania, ale na tym, co czuje. Czyli rodzice nie uzyskują zamierzonego efektu.

Nie tylko wielu  rodziców wobec swoich dzieci  stosuje niewłaściwe informacje zwrotne. Ile razy pracodawcy, partnerzy używają zwrotów: „Źle zrobiłaś”, „Nie potrafisz”, „Jesteś nieodpowiedzialna”, „Ty nigdy nie robisz nic dobrze”. W poście„Jedenaste : nie krytykuj” pisałyśmy o konsekwencjach krytyki.

W takim razie, jak przekazywać informację, aby przyniosła oczekiwany skutek, by skłaniała do refleksji nad zachowaniem, a nie pozostawiała wewnętrznego zamieszania.

Otóż jedną z wartościowszych  metod jest FUKO. FUKO, czyli czterostopniowa informacja zwrotna przebiegająca według określonego schematu.

​FAKTY,  czyli opis sytuacji, wydarzenia. Ważne, by opierać się na własnych obserwacjach, a nie na opiniach czy interpretacjach i by oddzielić zachowanie niepożądane od osoby. Nie oskarżajmy, nie osądzajmy, mówmy o faktach, czyli np. „Widzę, że nie przyniosłaś na dzisiaj sprawozdania, które miałaś oddać wczoraj.” A nie: „Jesteś nieodpowiedzialna i niesłowna.”

UCZUCIA – przedstawienie uczuć osoby pod wpływem zaobserwowania FAKTU, np. „Jestem rozczarowana faktem, że  nie przyniosłaś sprawozdania na czas.” O swoich uczuciach zawsze mamy prawo mówić.

KONSEKWENCJE – określenie, jakie konsekwencje ma FAKT, gdyż osoba popełniająca błąd może nie zdawać sobie z tego sprawy, np. „W związku z tym, że nie przyniosłaś w umówionym terminie sprawozdania, nie otrzymamy premii w najbliższym tygodniu.”

OCZEKIWANIA, czyli zakończenie rozmowy informacją o tym, czego oczekujemy, np. „Jesteś rozsądną osobą i mam nadzieję, że w przyszłości podobna sytuacja nie będzie miała miejsca.”

Rodzice, partnerzy, przełożeni, współpracownicy mają prawo reagować na zachowanie innych osób. Wszyscy mamy do tego prawo, ale ważne jak to robimy.  Krytyka może spowodować, że do zmiany niepożądanego zachowania nie dojdzie, a jedynie pozostanie zamieszanie wewnętrzne. Natomiast konstruktywna informacja zwrotna taka jak FUKO działa cuda. Spróbujcie, a przekonacie się sami.

Mijały kolejne miesiące i  człowieka,  który w poprzednim listopadzie był jej emocjonalnie obcy, Hania pokochała. Co prawda dostrzegała coraz więcej mankamentów, ale tłumaczyła to chorobą i przeżyciami z tym związanymi. Słuchając opowieści o rodzinie, zrozumiała, że nie doświadczył tam tyle ciepła, ile powinno dziecko otrzymać w domu. Hania stała się mistrzynią usprawiedliwiania, ponieważ kochała i nie chciała widzieć okrutnej prawdy. Dlatego nie wahała się przyjąć pierścionka zaręczynowego i stanąć na ślubnym kobiercu. On się zmieni. Zrobię wszystko, miłość sprawi, że przestanie być taki nerwowy i wybuchowy. Była tego pewna.
 
Waldek życie Hani zamienił w piekło. Wierzyła. Naiwnie wierzyła przez parę lat w jego zmianę, aż w końcu odeszła…

Mistrz manipulacji - można powiedzieć, a ona głupia i naiwna. Tak. Waldek wiedział, że tylko zaangażowaniem zdobędzie Hanię. Aby ją złowić, należało znaleźć właściwy "haczyk", by chciała z nim spędzać czas, by stawał się jej bliski.
 
Waldek wykorzystał zasadę lubienia i sympatii (gdy kogoś polubię, chętniej spełnię jego prośby) oraz konsekwencji i zaangażowania. Jest to jedna z zasad wywierania wpływu, o której już pisałyśmy w poście „Złowieni na miłość". Polega ona na tym, że samo zaangażowanie powoduje niejednokrotnie, iż nie wycofujemy się ze swojego stanowiska, pomimo, iż widzimy nasz błąd.  Tak jakby było nam niezręcznie, nawet przed samym sobą, że zmieniamy zdanie. Nie chcemy przyznać się do błędu, więc wykazujemy tendencję do kontynuowania raz obranego punktu widzenia i działania. Nawet gdy prowadzi nas w ślepy zaułek, czego długo nie widzimy, nie chcemy widzieć.

Mistrzowie manipulacji są wśród nas. Często wpadamy w ich sidła. Niezwykle istotna jest ciągła praca nad sobą i odwaga w podejmowaniu nawet bardzo trudnych  decyzji. Zmiana życia wymaga odwagi, ale warto, by uzyskać wolność.

* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
​

​I nasza „podróż” zaczyna się znowu i trwa w nieskończoność. Bo jest właśnie złudzeniem. Uważamy, że szczęście jest gdzie indziej, nie w miejscu, w którym aktualnie jesteśmy.
 
Pamiętajmy, że to z gruntu fałszywe myślenie, pułapka, którą przyszykował dla nas nasz umysł i czasami po prostu może nam zabraknąć czasu, aby w tym całym „biegu” być szczęśliwym. Ulegniemy "złudzeniu postępu hedonistycznego", będziemy „szczęście” gonić, a ono z każdym naszym krokiem będzie się oddalać. Może zabraknąć nam czasu, żeby być szczęśliwym tu i teraz. Bo właśnie teraz jest nasz "ciepły, słoneczny, szczęśliwy dzień"! ​ Nawet jeśli za oknem zima.
​
Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
​

​Jeżeli często masz wszystkiego dość, życie i jego problemy przerastają Ciebie. Wzięłaś na siebie za dużo obowiązków, jesteś mało asertywna, nie umiesz się z niczego cieszyć. Nie potrafisz panować nad emocjami, masz niskie poczucie, które wpływa na relacje z innymi. Brak Ci poczucia wartości i akceptacji.  Zapraszamy Cię na porady on line.  Wielu osobom pomogłyśmy, pomożemy i Tobie :)

Pierwsze: dajmy na to Krzysztof i Zofia. Mąż wyrósł w rodzinie, gdzie zawsze mógł liczyć na pociechę i wsparcie. Gdy przychodził ze szkoły i mówił, że przegrał w zawodach, jego mama wspierała go, mówiąc coś w stylu: „Krzysiu, tak mi przykro. To dla Ciebie duże rozczarowanie, ale jesteśmy dumni z wysiłku, jaki włożyłeś w treningi. Kochamy Cię”. Gdy uzyskiwał najlepsze świadectwo w klasie, także mógł liczyć na docenienie, uznanie i pochwałę. Niezależnie – sukces, czy porażka Krzyś mógł liczyć na miłość i bezwarunkową troskę.

W rodzinie Zosi nie było zwyczaju wzajemnego wspierania się. Rodzice raczej nie interesowali się jej sprawami, nie okazywali uczuć, a ich stosunek do niej zależał od jej postępowania. Gdyby przegrała w zawodach, usłyszałaby pewnie wyrzuty, że powinna więcej trenować, jak niedościgłym wzorem jest w tym względzie jej siostra i jaki kłopot sprawia mamie, która musi o tej porażce zakomunikować ojcu. Gdyby otrzymała najlepsze świadectwo w klasie, wszyscy oczywiście ucieszyliby się.

Krzyś i Zosia poznają się, zakochują, zostają małżeństwem i zaczynają zachowywać się zgodnie z modelami, jakie przynieśli ze swoich domów: jedno umie kochać bezwarunkowo, a drugie warunkowo. Po kilku miesiącach wspólnego życia pojawiają się kłopoty i Krzyś zarzuca Zosi, że ona już go nie kocha. Zosia zaprzecza, myśląc w duchu, przecież: gotuję, sprzątam, zarabiam, czy to nie świadczy, że go kocham? Wyobrażacie sobie, jakie konflikty narosną, jeśli nie ustalą wspólnej definicji „miłości”. A całkiem możliwe, że wynieśli z domów inne sposoby rozwiązywania konfliktów. Krzyś nie umie dyskutować o sprawach trudnych, bo wszyscy tak się zawsze wspierali i tak pozytywnie podchodzili do wszystkich kwestii, że udawali, iż problemy nie istnieją. W domu Zosi różnice zdań załatwiano za pomocą „walki” (wrzasków, płaczu, zrzucania winy i wzajemnych oskarżeń) lub „ucieczki” (odchodzenia, trzaskania drzwiami, wychodzenia z domu). Jak tych dwoje ludzi ma się porozumieć i rozwiązać nawet najmniejszy konflikt?

Drugie małżeństwo:  Krystyna i Jan. Jan uważa, że kobieta powinna zajmować się głównie domem, dziećmi i budżetem domowym, jeśli pracuje zawodowo to niedużo, aby nie kolidowało to z prowadzeniem gospodarstwa. Taka była jego matka. Z kolei Krysia uważa, że kobieta powinna robić karierę zawodową a domową kasą powinien zajmować się mąż, bo gdy dorastała, to jej ojciec się tym zajmował. Wydawać się może, że nie jest to gigantyczny problem, ale gdy spróbują go rozwiązać i ujawnią swoje strategie, sytuacja może się zaostrzyć. Jan jest typem „pasywno-agresywnym”, powoli gotuje się w środku, nic nie mówi, ale irytacja w nim wzrasta. Krysia jest „aktywnie agresywna”. Chce od razu wypowiedzieć to, co ją gnębi, rozpracować to, wykłócić się. Każde z nich oskarża drugie. Spór urasta do niebotycznych rozmiarów a odmienne strategie radzenia sobie z kłopotami pogarszają każdy problem i wyolbrzymiają różnice.

Spójrzmy teraz na nasze własne związki, małżeństwa, czy nasze konflikty i problemy nie wynikają głównie ze sprzecznych oczekiwań co do pełnionych ról i kolidujących ze sobą scenariuszy rozwiązywania problemów? Jak myślisz, jakie oczekiwania ma Twój mąż, czy żona (może potrzebuje na każdym kroku pochwały i docenienia? Oczekuje żony – strażniczki ogniska domowego)? Co wyniósł z domu? A jak lubi rozwiązywać konflikty, czy może lubi zamknąć się sam w pokoju i nie odzywać („ucieczka”) a Ty lubisz „walkę”, wykrzyczeć swoje racje? Pierwszy krok to wszystko sobie uświadomić, aby móc zastopować „równię pochyłą”, o której mówił Covey: przystosowanie – tolerowanie – wrogość – rozwód, by mogła zacząć wracać miłość, choć czasami to bardzo długa droga.

* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
​

​Miłość warunkowa
Dzieciom trudno odróżnić aprobatę i dezaprobatę, wobec tego, co robią od oceny tego, kim są jako osoby. Pochwała rodzica za osiągnięcia może być uznawana przez nich za oznakę miłości. I odwrotnie – brak akceptacji może być odczytany przez dziecko jako brak miłości rodzica.  Dziecko nie ma więc niejako wyjścia – musi „zwyciężać”, inaczej „zginie” z braku miłości. Często sami nie jesteśmy świadomi, że zastawiamy - na ukochane dziecko, dla którego chcemy jak najlepiej - taką właśnie pułapkę.

Wychowanie nie jest prostą sprawą. Wydaje się nam, że skoro jesteśmy dorośli, to wiemy lepiej i wpadamy w kolejne sidła: „Rób to, co Ci mówię!” – pada z ust niejednego rodzica. A prawda jest taka, że skuteczniej każdemu dziecku – bez względu na jego wiek -  przekażemy prawdy życiowe pokazując własne zachowania i postawy, a nie mówiąc, jak ma postępować. Przede wszystkim nie można wymagać od dziecka czegoś, czego samemu się nie robi. To nigdy nie zadziała. Przekaz „Rób, to co Ci mówię, a nie to, co sam robię!” nigdy nie będzie skuteczny, ponieważ to, co robimy, ma na dzieci o wiele większy wpływ niż to, co mówimy.  Jeśli np. mówimy „Czytaj książki!”, a sami nie czytamy - polecenie nie przyniesie skutku. We wczesnym okresie życia dziecko przejmuje wzorce poprzez empatię, naśladowanie, modelowanie i identyfikację. Musimy więc ciągle uważać na informacje, jakie komunikują nasze czyny, a nie nasze słowa.

Pułapek na drodze rodzicielstwa jest wiele. Jak być rodzicem otwartym, rozumiejącym, empatycznym? Taką postawę, diametralnie inną od postawy matki Adama z naszej historii, prezentuje bohaterka psychologicznego komiksu „Projekt: związek” Kingi Korskiej.  Matka, która również chce dla swojej córki najlepszego życia, nie przyjmuje postawy wszystkowiedzącego eksperta, nie wzbudza emocji i nie doprowadza do konfliktu, ale w sposób spokojny opisuje rzeczywistość, dzieląc się własnym doświadczeniem. Nie z pozycji eksperta, ale osoby, która wiele widziała i doświadczyła i dzieli się tym, czego była świadkiem.  W ten sposób mama z humorem przekazuje wiele prawd życiowych i psychologicznych teorii. Nie mówi wprost jak córka ma postępować. Jest spokojna, opanowana, wyrozumiała, uśmiechnięta, aż samemu chciałoby się usiąść z nią na kanapie, wypić kawę i po prostu szczerze porozmawiać.
Jak unikać pułapek, wspierać dziecko w rozwoju, rozwijać jego talenty i sprawiać, aby zechciało korzystać z naszego życiowego doświadczenia?
 
Kochaj dziecko takim, jakim jest
Każdy człowiek potrzebuje bezwarunkowej miłości i akceptacji. Szczególnie młoda osoba chce czuć, że jest ważna i niepowtarzalna. Jest to jej niezbędne do budowania poczucia własnej wartości.  Osoby, które czują się kochane i akceptowane z ufnością przyjmują wszelkie informacje, nawet te bolesne i trudne. Jeżeli natomiast słyszą wciąż, że są leniwe, niezaradne, głupie, mniej zdolne niż rodzeństwo, zaczynają tak się czuć i na zasadzie samospełniającego się proroctwa, tak zaczynają się zachowywać.

Doceniaj trud i włożony wysiłek
Wymagaj od dziecka tego, co możesz otrzymać. Zachęcaj do robienia wszystkiego jak najlepiej, ale na miarę jego możliwości. Nie porównuj z innym. Chwal, a nie krytykuj, nie poniżaj i nie ignoruj. Krytykowane dzieci mają problem z poczuciem wartości i samooceną. Jeżeli chcesz, by Twoje dzieci były mądre, dobre i uczciwe, wymagaj, ale równocześnie doceniaj ich wkład, wysiłek i podkreślaj to, co w nich wartościowe.

Stawiaj poprzeczkę na miarę możliwości i daj prawo do popełniania błędów
Daj dziecku możliwość ponoszenia odpowiedzialności i uczenia się na błędach. Ciągłe oczekiwanie sukcesów spowoduje, że dzieci będą starały się sprostać presji rodziców, oczekując później od samych siebie, że zawsze i wszędzie muszą być najlepsi. Będą więc wybierać te zadania, które zawsze gwarantują sukces. W konsekwencji nie będą zahartowani, oswojeni z porażką, będą podchodzić do wyzwań asekuracyjnie, bojąc się ryzyka i błędu.

Stwarzaj okazję na doświadczanie i przeżywanie trudnych emocji
Nie staraj się chronić dziecka przed trudnymi emocjami.  Doświadczanie ich powoduje, że wchodząc w dorosłe życie będzie w stanie sobie z nimi radzić, bo nauczy się tego w dzieciństwie, gdy może liczyć na miłość i wsparcie osób znaczących. Kinga Korska pisze: „Tłumiąc negatywne uczucia, gasimy też te pozytywne, a miłość umiera.”  Jeśli chcemy szczęścia naszych dzieci w ich dorosłych związkach, nauczymy je przeżywania negatywnych emocji i radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

Daj dziecku autonomię i wyposaż w skrzydła, aby było samodzielne
Pamiętaj, że nadopiekuńczość nie pozostawia miejsca na poczucie sprawstwa, którego każde dziecko potrzebuje. Ogranicza ona wolność dziecka, a jego potrzeby pozostają niezaspokojone. W efekcie jest sfrustrowane, a wówczas może rodzić się bunt i sprzeciw jako jedna z reakcji obronnych. Każdy bowiem chce decydować o sobie, dokonywać  własnych wyborów. Nie zabraniaj, bo „wszystko, co represjonowane, wzbiera i szuka ujścia […] i ostatecznie niszczy.”

Bądź konsekwentny
Paradoksalnie, stawianie granic dzieciom daje im poczucie bezpieczeństwa. Porządkuje ich świat, pokazuje zachowania akceptowane i nieakceptowane, normy i reguły społeczne, przygotowując je do życia. Konsekwencja to kierowanie się przyjętymi zasadami i logiką. Jeśli ustalasz jakąś zasadę i mówisz o konsekwencjach jej nieprzestrzegania, to zawsze postępuj zgodnie z tym, co zostało powiedziane. Pamiętaj: konsekwencja to nie to samo, co karanie.

​Pewnie wszyscy zgodzimy się, że dla każdego rodzica najważniejsze jest szczęście jego dziecka. Poznajmy więc je dobrze, pomóżmy rozwijać jego talenty i uzdolnienia, ale nie realizujmy swoich ambicji jego kosztem. Poznajmy jego prawdziwe pasje i pragnienia – co jemu tak naprawdę przyniesie szczęście?


*Artykuł ukazał się w "Newsweek Psychologia 4/2017"

​Autorki artykułu:

Śmierć taty spadła na nie jak grom z jasnego nieba. Wysportowany, zdrowy człowiek i zawał, który zabrał im kochającego ojca, ale i beztroskie dzieciństwo, spokój i szczęście. Nina dobrze pamięta, co zaczęło się dziać w domu, w jej życiu od tego czasu. Dla mamy wpatrzonej od zawsze w ojca cały świat się zawalił. Nina nie wie,  skąd czerpała siłę, by w sposób niezwykle dojrzały jak na trzynastolatkę przejść przez ten trudny czas. Widziała wiecznie płaczącą mamę i Kalinkę, która zamknęła się w sobie. Pomału zaczęło do niej docierać, że mama uczucie, którym darzyła ojca przelała bez reszty na jej młodszą siostrę. Widocznie żyła z przekonaniem, że Nina dająca sobie zawsze radę ze wszystkim,  i tym razem zda egzamin, tyle że, egzamin z życia. I dała radę. Nie pierwszy i nie ostatni raz. Nie tylko wzięła się w garść, ale i wspierała mamę, patrząc jak ta z kolei ochrania swoją młodszą córkę. Mama wynagradzała Kalince stratę ojca, zapominając, że ma nie jedno, a dwójkę dzieci.

Wchodząc do szpitala ujrzała Marka. Widziała zmieszanie w jego oczach. Czy miała żal? Chyba nie. Przecież nie łączyły ich więzy krwi, wspólne dzieciństwo. Był tylko mężem jej siostry. Być  może nie rozumiał, dlaczego były sobie obce. 

Matura, studia, małżeństwo, praca. Tomek był miłością jej życia. Pobrali się jeszcze w czasie studiów, a na ostatnim roku Nina urodziła Anulkę. Wreszcie po latach odnalazła miłość, zrozumienie, oparcie i bezpieczeństwo. To wszystko, co prysło, co w dzieciństwie  zabrał jej los. Niestety  nie dane jej było w życiu mieć szczęścia na dłużej. Pamięta dzisiaj jak Tomek wychodził z trzyletnią  Anulką do przedszkola. To, co działo się później… Trudno jej wracać do wspomnień. Wypadek, pijany kierowca i chwila, w której runął jej świat.  Śmierć na miejscu i ból, który rozrywał jej serce. Nie została sama. Byli wśród niej ludzie, którzy czuwali jak dobre anioły. Ale zabrakło tych, którzy być powinni. Dlaczego? Tego nigdy nie potrafiła pojąć. Czy rany z dzieciństwa, porównywanie przez nauczycieli wywarły takie piętno? Czy postawa chroniąca mamy spowodowała, że Kalina stała się taką egoistką? Czy przez to nie umiała widzieć potrzeb drugiego człowieka, siostry, która  potrzebowała wsparcia bliskich?

Nigdy by się nie zawahała. Przecież w życiu nie można kalkulować i dawać tylko tym, którzy na to zasługują. Bolały ją te rany powstałe przez lata, przez czas, w którym potrzebowała dobrego słowa, obecności, wsparcia. Serce pękało jej z żalu. Targały nią emocje, miała potworny żal, ale potem zawsze usprawiedliwiała. Nic nie dziej się przecież przez przypadek. Zachowanie Kaliny było konsekwencją emocji, między innymi zazdrości, które powstały na niskim poczuciu wartości, które ukształtowali nauczyciele. A matka kochająca za bardzo nie nauczyła jej zarządzać emocjami. A przecież jednym z najważniejszych wychowawczych zadań rodziców jest dbanie o to, aby od najmłodszych lat rodzeństwo darzyło się wzajemnym szacunkiem, wspierało się i było ze sobą w życiu na dobre i złe. Kalina wiecznie w dorosłym życiu rywalizowała z Niną. Jej niskie poczucie wartości powodowało, że na każdym kroku deprecjonowała siostrę. Najprawdopodobniej było to pokłosie faktu, że w szkole była nieustannie porównywana ze starsza siostrą. I to zranienie pozostało w niej na długie lata.

Wiele domów kryje większe lub mniejsze tajemnice. Pod lupę wzięła je dr Elżbieta Zubrzycka w niedawno wydanej książce Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego, która zapewne stanie się bestsellerem. Błędy wychowawcze, niechęć pomiędzy rodzeństwem, poczucie godności i wartości to jeden z wielu obszarów poruszanych w ,,Tajemnicach pod lupą", książce, która powinna być nie tylko lekturą obowiązkową dla młodzieży, ale i rodziców i wychowawców.

​Nie każdy potrafiłby stawić życiu czoła tak jak Kalina, a jaką ona zapłaciła cenę, możemy się jedynie domyślić.

*Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
​

Paweł i Marta. Młodzi, inteligentni, wykształceni i atrakcyjni. Obydwoje otoczeni grupą znajomych, przyjaciół, a tak bardzo samotni. Poznałam ich na mojej drodze zawodowej, natomiast oni nigdy się spotkali, choć tak wiele ich łączy, przede wszystkim nieumiejętność nawiązywania bliskich relacji emocjonalnych i wchodzenie w związki.

Marta jest uroczą, piękną kobietą. Ukończyła architekturę. Praca, pasja, głowa pełna pomysłów, przelotni mężczyźni. Ona jedna wie, że prześladuje ją czas dzieciństwa, który pozostawił ślad w jej psychice, jak mówi: „na całe życie”. Wchodząc w relacje z mężczyznami zachowuje się nie jak dojrzała trzydziestolatka, lecz jak siedemnastoletnia dziewczynka. O swoim ostatnim związku mówi tak: „wszystkiego w życiu właściwie dowiedziałam się od Kuby - mojego ostatniego mężczyzny. Analizowaliśmy moje porażki, cieszyliśmy się z sukcesów, przytulał, gotował, kochał. Wszystko to, czego nie dała mi rodzina, dał mi on, ale nie pisał się na taką rolę. Ja zadurzałam się w innych facetach, więc się rozstaliśmy w końcu. Ale nawet jest mi z tym OK, bo tak jakoś prościej. Będę tęsknić za tym, co miałam z nim, bo jest mega mądry i znajduje rozwiązania na wszystko i zawsze mogłam się do niego zwrócić, na niego liczyć.  Poza tym on pokazał mi, że jestem szczęśliwa, a tego smaku się nie zapomina. Przy nim piękniałam i promieniałam. Wytrzymał ze mną dużo. Oj... dawałam, mu czasem popalić. Ale nie chciał być tatusiem i nie ma co się dziwić.” 

Paweł w momencie, gdy zorientował się, że należałoby podejmować męskie decyzje wycofywał się rakiem. Prawnik z doktoratem, dorosły metrykalne, a zachowanie i  emocje dziecka. Czterdziestoletni mężczyzna w spodniach na szelkach, wieczny chłopiec.

Marta szukała miłości w ramionach silnych, opiekuńczych mężczyzn i pomimo, iż było jej z nimi dobrze, zdradzała ich. Oni mieli pełnić w jej życiu rolę ojca, którego nie miała, a ona wchodziła w rolę poszukującej wrażeń rozkapryszonej dziewczynki.

​Paweł wciąż uzależniony od matki, której nienawidził. Bojący się wejść w relacje z kobietami, niedojrzały i nieodpowiedzialny.

Dlaczego tak wygląda ich obecne życie?  

Marta tłumaczy swoją postawę przekleństwem  braku miłości i akceptacji. Opowiada o  rozstroju nerwowym, które komplikuje zdolności poznawcze i koncentrację uwagi oraz spokój wewnętrzny. Wspomina czas nauki w szkole, gdy była najlepszą, niesprawiającą problemów uczennicą, pomimo, iż jej życie rozsypywało się na najdrobniejsze kawałeczki. Mówi, że była to ucieczka w  naukę. Jej siostry wpadły w depresję i nie chodziły do szkoły. Dla Marty szkoła i nauka były jedyną rozrywką. W domu nie miała co robić, a wszystko wokół bardzo ją ciekawiło. I to wyszło jej na dobre, gdyby nie blizny… ​

Paweł w pewnym momencie pękł. Wykrzyczał to, co chciałby powiedzieć matce. Miał do niej pretensje, żal, mówił nawet o  nienawiści, ale z drugiej strony tłumił te uczucia w sobie, bo nie wypada, nie wolno. To przecież matka. Dobrze jednak widział, że relacja między matką a nim była dziwna. Nigdy nie odczuł z jej strony miłości, akceptacji. Traktowała go jak rywala. Ona nie była, jak nazwaliby twórcy Analizy Transakcyjnej,  osobą dorosłą, ani rodzicem, ona pomimo swoich 30,40,50, potem 60 lat wciąż była emocjonalnym dzieckiem. W takiej relacji matka – syn trudno stać się mężczyzną. Jeżeli nie będzie nam dane być dziećmi, jeżeli nie doświadczymy bezwarunkowej miłości, akceptacji, wsparcia wówczas, gdy tego potrzebujemy, w wieku dojrzałym będziemy infantylni. Mężczyzna nie będzie w stanie zapewnić oparcia kobiecie. Będzie szukał silnych kobiet, gdyż będzie poszukiwał w kobietach matki, ale w pewnym momencie będzie się z tego związku wycofywał.

Marta pamięta odejście ojca. To było jak trzęsienie ziem. Ktoś, kto miał zapewniać poczcie bezpieczeństwa, odszedł.  I nie chodziło  tu tylko o bezpieczeństwo fizyczne i finansowe, ale przede wszystkim psychiczne.
​
Jak wiadomo dziecko czuje się psychicznie bezpieczne, gdy jest kochane, gdy wie gdzie jest jego miejsce, gdy czuje, że jest tam chciane i bardzo ważne dla swoich rodziców. Dziecku, którego ojciec porzuca, wali się jego  świat. Bardzo ważna potrzeba – potrzeba bezpieczeństwa w tym momencie nie może być zaspokojona. O ile część osób dorosłych potrafi poradzić sobie z niezaspokojonymi potrzebami, z niemożnością zrealizowania celu, do którego dążyło, o tyle dziecko nie jest w stanie sobie dać rady z tą sytuacja. U dziecka rodzi się lęk i napięcie. Lęk, którego istotą jest ciągłe oczekiwanie na coś strasznego, bo skoro odszedł ojciec, który miał być ostoją, to w każdej chwili coś jeszcze może się wydarzyć i ten lęk wzmaga napięcie. Z kolei wzrastające napięcie potęguje lęk i tak nakręca się nerwicowe błędne koło. Ten mechanizm ma naturalną tendencje do utrwalania i pogłębiania się. Dochodzi u dziecka do powstania zachowań nerwicowych. Dziecko budzi się w nocy, trzęsą mu się ręce, zapiera mu dech w piersiach, wszystkiego się boi, itd. Jeśli odchodzi najbliższa osoba, człowiek, który miał  dawać miłość, akceptację to znaczy - w odczuciach dziecka - odrzuca mnie, bo nie zasługuję na miłość. Skoro najbliższa osoba nie kocha, widocznie nie jestem wart tej miłości. Jestem złe, beznadziejne, do niczego się nie nadaję. Życie dziecka traci sens. Prowadzi to do rozwoju depresji. Dziecko jest smutne, nic je nie cieszy, nie potrafi się na niczym skoncentrować, bardzo nisko ocenia siebie i swoje możliwości, traci apetyt albo wręcz przeciwnie je, żeby zapomnieć. Widzi siebie jako nieudolne, bezwartościowe, ma powracające poczucie winy.

Paweł zrozumiał, że ma prawo do złości, nienawiści, żalu... Zrozumienie całej trudnej sytuacji, dało mu poczucie wielkiej ulgi. Dotarło do niego, że w rodzinie, poprzez rodziców w dziecku tworzą się podstawy psychiki, zręby osobowości. To rodzice są pierwszymi ludźmi, którzy mają najbardziej istotny wkład w budowę i rozwój całego bogactwa życia emocjonalnego. Od nich dziecko odbiera pierwsze gesty i zachowania, które powinny być wyrazem miłości, radości i dumy. Zrozumiał, iż to nie w nim jest problem, że jego zachowanie jest tylko konsekwencją tego, co wydarzyło się przed laty.
​
Zarówno Marta, jak i Paweł stosowali schematy wyniesione z dzieciństwa. Sposoby reagowania, które zostały w nich utrwalone i silnie zakorzenione, powodowały zaburzenia relacji w dorosłym życiu. Ten posag, te ślady przeszłości, bardzo często rujnują nasze życie, o ile w porę nie zorientujemy się, co nami rządzi. Parę tygodni temu Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne wydało naszym zdaniem rewelacyjną książkę, napisaną w przystępny sposób, a pokazującą zarówno jak rozpoznawać schematy, ale również w jaki sposób z nich się wydostać. ,,Relacje na huśtawce” to książka, która laikowi pomoże zrozumieć prawa, które nim rządzą, a dla wielu psychologów będzie narzędziem przydatnym w codziennej pracy. 


​* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób

Oczy przecierała ze zmęczenia. Litery na ekranie monitora rozmazywały się.  Nie miała już sil. Od dwóch miesięcy godzi pracę, opiekę nad dziećmi i doglądanie chorego ojca z poszukiwaniem pracy dla Maksa. Ledwie żyje. Odczuwa, że brakuje jej sił, ale musi…

Zawsze perfekcyjna. W pracy wszystko dopięte na ostatni guzik, dzieci zadbane, dom, który bez problemu przeszedłby  test białej rękawiczki. Otwarta na innych, gotowa do poświęceń, niestawiająca granic.

Czy Ania musi szukać pracy dla Maksa? Czy musi zawsze o wszystkich i za wszystkich myśleć?  Czy sama nie wykreowała takiej sytuacji ? Zawsze odpowiedzialna, od dziecka starała się być „bohaterem”. W domu rodzinnym opiekowała się młodszym rodzeństwem, dawała im poczucie bezpieczeństwa, dbała o ich potrzeby, bo było jak było… Ojciec alkoholik, ciągłe awantury,  mama cierpiąca na depresję. Ania brała na siebie odpowiedzialność za wszystkich, dźwigająca świat na swoich ramionach.

Gdy poznała Maksa zrozumiała, że jest mu potrzebna. Cudowny, inteligentny, ale taki zagubiony. Koleżanki określały go jako Piotrusia Pana, Wiecznego Chłopca, a Ania uważała, że to niesprawiedliwe. Doskonale rozumiała, czego brakowało w jego dzieciństwie. Ich domy przecież były  takie podobne, choć  różne…

Mama Maksa, gdy poznała jego ojca zakochała się bez pamięci. Ciąża pokrzyżowała jej ambitne plany. Dziewczyna, która ze wsi przyjechała do miasta i konsekwentnie dążyła do celu, nagle musiała zrezygnować  z wszystkiego o czy marzyła.  Szalona miłość stanęła na jej drodze. Obiekt  westchnień nie miał ambicji.  Co prawda oczarowany  dziewczyną, zaakceptował myśl o ślubie i dziecku, ale nie potrafił się w tej sytuacji odnaleźć. Gdy dotarło do niego, co się wydarzyło w jego beztroskim  życiu, zaczął z niego uciekać. Koledzy, alkohol, hazard, kobiety… Mama Maksa początkowo chlipała w poduszkę, potem zaczęła myśleć o sobie. Dziecko podrzucała rodzicom na wieś, a sama dużo podróżowała, nawiązywała wiele relacji towarzyskich. Dla Maksa w życiu rodziców nie było miejsca. Matka  widziała w nim kogoś, kto pokrzyżował jej ambitne plany. Nie  dawała mu miłości, opieki, poczucia bezpieczeństwa.

Ania i Maks odnaleźli się w życiu, by zaspokoić wzajemnie swoje potrzeby. Ona mająca chęć opiekowania się, on szukający kogoś kto dałby mu, to, czego nie zaznał w dzieciństwie. Dziecko i Rodzic. Relacja małżeńska, która przypominała relacje nieporadnego dziecka i nadopiekuńczej matki. Matki, która  wiecznie czuwa, opiekuje się, wyręcza, szuka pracy, ratuje z potrzasku, ale i kontroluje. On z kolei oczekujący opieki, a  w zamian tracący niezależność, poddający się ciągłej kontroli , a w ten sposób dający żonie satysfakcję. Przecież dzięki niemu może o sobie powiedzieć: gdy nie ja… Dlaczego weszli w takie role?

Człowiek, który w domu rodzinnym nie zaznał poczucia bezpieczeństwa i opieki albo będzie  podobni jak Maks szukał partnera, w którego ramionach znajdzie to, czego zabrakło w dzieciństwie albo będzie projektował tę potrzebę na drugiego człowieka,  i tak Ania stanie się osobą nadopiekuńczą, co w relacji małżeńskiej będzie wyglądało wręcz wygląda wręcz groteskowo.

Czy wyjście z takiego związku jest możliwe? Oczywiście, ale tylko wówczas, gdy jedna ze stron „zbuntuje się”  i w sposób dojrzały spojrzy na swoje  życie, rozumiejąc, że bycie kontrolowanym, bądź bycie wykorzystywanym, to nie miłość. Ale nie jest to proste, gdyż potrzeby, które partnerzy zaspakajają w tych chorych związkach powodują, iż czują się w nich dobrze, pomimo, iż dla ludzi z zewnątrz ta relacja  nie przypomina miłości.

Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.