MAŁGOSIA
W chwilach smutku, cierpienia Małgosia wraca wspomnieniami do czasów sprzed dziesięciu lat. Tego ciepła nigdy nie zapomni. A zaczęło się jak uderzenie pioruna. Pamięta swoja pierwszą dorywczą pracę na studiach. Świnoujście, stoisko z książkami, turyści i On.  Pojawił się nagle. Wysoki, niebieskooki, w jasnych dżinsach i czarnym T-shircie. Pamięta, jak serce załomotało jej w piersiach. Jak się potem okazało, ona również zrobiła na Marcinie piorunujące wrażenie.
 
JUREK
Jurek od lat czuł, jak życie przelatuje mu między palcami. Studencka pierwsza miłość, ciąża i tak to się potoczyło. Patrząc z boku, stanowili z żoną udane małżeństwo. Jak na ich pokolenie osiągnęli dużo. Pięknie urządzone, duże mieszkanie, dwa samochody, wakacje zagranicą, modne ciuchy.  W zasadzie, czego chcieć więcej?  Tylko oni wiedzieli, że za tą atrakcyjną powłoką nie kryło się wiele.
 
PIOTR
Pracowity, inteligentny, przyzwyczajony, że nic w życiu nie dostaje za darmo. Piotr latami pracował na kolejne stopnie awansu. Powoli, ale skutecznie piął się wzwyż.  Udane małżeństwo, cudowne dzieci, to wszystko było motorem jego działań. W domu była bezpieczna przystań i miejsce ładowania akumulatorów. Po latach wynajmowania pokoju, gnieżdżenia się w  ciasnym, ale własnym mieszkaniu, podjęli wreszcie odważną decyzję. Wezmą kredyt i kupią dom. To najlepszy moment. Stała praca, a teraz awans i lepsza pensja. Szansa na zmianę w życiu…

MAŁGOSIA
Małgosia nigdy nie zapomni miłości, jaką obdarzył ją Marcin. W zasadzie wyprzedzał wszystkie jej pragnienia. Był dobry, czuły i bardzo cierpliwy. A ona…  Dzisiaj nie potrafi zrozumieć, dlaczego bała się tego uczucia. Być może drzemała w niej jeszcze niespełniona miłość. Marcin rozumiał, był nienachalny. Był jej najcudowniejszym przyjacielem. Ale w momencie, gdy wyznał Małgosi, jak bardzo ją pokochał, uciekła. Dzisiaj nie rozumie tego. Nie pojmuje swojej decyzji.  Wówczas nie chciała go zranić. Nie chciała zaczynać czegoś, gdy w sercu żył jeszcze ktoś inny.
 
JUREK
Jurek nigdy by nie przypuszczał, że przed pięćdziesiątką przeżyje jeszcze taki poryw namiętności. Czy to miłość? Bronił się przed nią, ale nie było to proste. Ania oczarowała go swoją naturalnością i ciepłem. Była śliczna, inteligentna i dobra. Przy niej czuł się nie tylko jakby znowu miał naście lat, ale przede wszystkim był dowartościowany. W domu atmosfera stawała się nie do wytrzymania. Żona miała wieczne pretensje, poniżała go, ośmieszała przy ludziach. A on cierpliwie to znosił, bo przecież dzieci, rodzice, tyle wspólnych lat. Gdy pojawiła się Ania, świat nabrał innych barw. Ale… czy teraz jest odpowiedni czas na zmianę? Czy jest gotów dla miłości poświęcić stabilizację i „ciepłe kapcie”? Wiedział, co miał. A jeśli Ania za trzy lata znajdzie młodszego? Zostanie wówczas na lodzie…
 
PIOTR
Dlaczego właśnie teraz? Piotr tyle czasu czekał na to stanowisko i właśnie teraz, gdy zapracował na to, czego pragnął, zadzwonił przyjaciel sprzed lat. Zawsze mógł na niego liczyć. Powrócił po latach z Kanady, by w Polsce rozkręcić interes.  Piotr był idealnym partnerem. Pracowity, uczciwy. Przyjaciel zadzwonił z propozycją nie do odrzucenia. Ale Piotr w tym momencie zbyt dużo miał do stracenia. Gdyby ta propozycja pojawiła się w ubiegłym roku, to kto wie…

MAŁGOSIA, JUREK, PIOTR
Małgosia nigdy nie zapomni tych zakochanych, wpatrzonych w nią oczu, pomimo iż minęło tyle lat… Jurek, siedząc wieczorami w przytulnym mieszkaniu, obok nadąsanej żony myśli, co by było, gdyby nie zabrakło mu odwagi. Piotr, widząc kupony, jakie przyjaciel odcina z inwestycji, do której się nie przyłączył, ma do siebie żal.

Nigdy nie wiemy, ile możemy stracić? Ale jedno jest pewne. To, czego nie mamy, co dzisiaj nie jest dla nas dostępne, staje się bardziej pożądane.
 
Człowiek w swoim życiu niejednokrotnie stoi przed różnymi wyborami. Wybór jednej z opcji, niesie ze sobą stratę drugiej. Towarzyszy temu niepewność. Daniel Gilbert i Timothy Wilson swoimi badaniami udowodnili, że w człowieku funkcjonuje mechanizm, który jest odpowiedzialny za  redukowanie negatywnych konsekwencji emocjonalnych podjętych niewłaściwych decyzji. Z reguły działa on poza naszą świadomością i nazwany jest psychologicznym system odporności.  Dzięki niemu nawet, jeśli podejmiemy decyzję, z której konsekwencji nie jesteśmy zadowoleni, uruchomione zostają procesy znajdujące pozytywne aspekty owej decyzji i tym samym – redukujące negatywne emocje z nią związane. 
Małgosia uważa, że pomimo straty Marcina, pomimo koszmaru swojego małżeństwa nie żałuje, że się rozstali, bo nie miałaby teraz dwóch uroczych synków. Jurek, widząc schorowaną matkę, wie, że jego rozwód byłby dla niej gwoździem do trumny.  Piotr docenia wolne weekendy, których przy prowadzeniu interesu pewnie by nie miał.
 
Ale jak wiemy, człowiek jest istotą bardzo złożoną. I poza oddziaływaniem systemu odporności działa również zasada niedostępności (opisana przez Roberta Cialdiniego - polegająca na tym, że człowiek pragnie tego, co jest niedostępne albo czego jest mało) oraz koszt alternatywnych wyborów (nawet, jeśli nasza decyzja jest właściwa, widzimy atrakcyjność innych opcji). Zarówno zasada niedostępności, jak i kosztu alternatywnych wyborów powodują, że nie umiemy być szczęśliwi tu i teraz, tylko powracamy myślami do rozdroża naszych życiowych dróg i podobnie jak Małgosia, Jurek i Piotr zastanawiamy się, co by było gdyby… Ale przecież wszystko zależało od nas i od naszych wyborów. Ważne, by wyciągać dobro z każdej sytuacji, w jakiej jesteśmy i szukać szczęścia każdego dnia.  Jeżeli podjęliśmy decyzje, które niosą ze sobą ciężkie konsekwencje, niech staną się dla nas lekcją na przyszłość, z której warto wyciągnąć wnioski.

*Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
**Post ukazał się na b;logu w 2016 roku.

Ewa ma już dość umawiania się z facetami z portali randkowych, umawiania się z kolegami swoich przyjaciółek i rodziny. Zwątpiła, czy kiedykolwiek spotka odpowiedniego mężczyznę. Szczere mówiąc zwątpiła, czy gdzieś jeszcze prawdziwi mężczyźni są?

Najpierw zszokowało ją, gdy Janek na pierwszym spotkaniu w realu poprosił ją, żeby kupiła mu kebab, bo jest głodny, a nie ma pieniędzy. Michał w czasie ich „randki” rozmawiał z mamą, z którą mieszka i od której w czasie 36 lat swojego życia nie zdążył się jeszcze wyprowadzić. Swoją drogą ciekawe, czy kiedykolwiek będzie w stanie? Jarek – wolny ptak, nie pracował, szkoły nie skończył, pieniądze na życie dostawał od taty, mieszkał w mieszkaniu, które dostał od rodziców. Kostek – towarzyszyła mu kiedyś w zakupach. Wróciła do domu zdruzgotana. „Chyba nie jestem kobietą” – pomyślała. „Nie spędzam tyle czasu w sklepach, nie poświęcam tyle na dobieranie ciuchów do siebie pod względem kolorów i faktur i koniecznie muszę sobie kupić dobry krem pod oczy. Boże, nie jestem na bieżąco z najnowszymi trendami w modzie”.

Ewa mogłaby napisać świetną książkę o nieudanych randkach i dziwnych facetach. To chyba byłby bestseller. Teraz, gdy słyszy, że ktoś chce ją poznać ze swoim fajnym znajomym – dostaje gęsiej skórki, postanowiła od tego odpocząć przez kilka miesięcy. Zwątpiła. Zresztą już w ubiegłym wieku Danuta Rinn śpiewała: „Gdzie Ci mężczyźni, prawdziwi tacy? Gdzie te chłopy?” No właśnie, gdzie?
Niestety znany amerykański psycholog prof. Philip Zimbardo podziela tę troskę w książce pt. „Gdzie Ci mężczyźni?”* Młodzi mężczyźni rezygnują z dobrego wykształcenia, nie radzą sobie na rynku pracy, nie potrafią stworzyć dojrzałej relacji z kobietą. Opóźniają wyprowadzkę z rodzinnego domu. Nie dbają o zdrowie i kondycję. Zamiast tego dużo czasu poświęcają grom komputerowym, wykazują się hartem ducha, leżąc na swojej kanapie. Wybierają pornografię, bo tak naprawdę boją się kobiet.

Kryzys rodziny i psychiczna nieobecność ojców
Pędzący świat, ciągłe zmiany spowodowały, że ojców praktycznie nie ma w domu. Ich kontakt z synami bywa ograniczony. Paweł Zuchniewicz mówi, że „chłopcy spędzają teraz więcej przez miesiąc z „ekranem”, niż przez rok z własnym ojcem.” Autorytet ojca zanika. Tego, który miał wprowadzać w świat, uczyć czym jest męskość, zniknął. Jak ma to zrobić kobieta o zupełnie innych cechach charakteru? Cechy męskie tłumimy. Odwagę nazywamy agresją, siłę – przemocą. Chłopcy są zagubieni, ich wewnętrzne impulsy są tłumione i określane jako złe. Próbujemy „ukobiecić” mężczyzn, wychować ich na wrażliwych, delikatnych i spokojnych, zaprzeczając ich męskim instynktom, które determinuje testosteron. Nie znaczy to, że nie mamy pielęgnować w nich kobiecego pierwiastka, ale nie kosztem ich męskości.

A „jeśli syn nie uzna i nie przyjmie autorytetu swojego ojca, będzie go szukał gdzie indziej: w Internecie, na YouTube albo u nieodpowiednich kolegów ze szkoły. Ojciec musi pokazać swemu synowi model mężczyzny, do którego chłopak będzie musiał się odnieść. Tego właśnie syn oczekuje od swego ojca: móc go podziwiać i być takim jak on. Wymagania stawiane ojcom są wyjątkowo ciężkie, ale na tym właśnie polega ojcostwo. Nie jest to jednak aż takie trudne, jak się wydaje. Tak naprawdę potrzeba jednego: być dostępnym dla syna, dzielić z nim swój czas i pozwolić, by cię obserwował i uczył się od ciebie”.**

​Jeśli w domu z różnych przyczyn nie ma ojca, to trzeba poszukać innego męskiego wzorca, może to być dziadek, trener sportowy, nauczyciel. Mężczyzna, który będzie spędzał z synem czas i będzie mógł być dla niego autorytetem. Jeśli nie zadbamy o to, wizja „Seksmisji” może stać się realna.

Sfeminizowana edukacja
Niepokojącym staje się fakt, że chłopcy gorzej radzą sobie w szkole, uzyskują niższe wyniki w nauce***, a w konsekwencji mniej z nich kontynuuje edukację na studiach wyższych. Dotyczy to wielu krajów na świecie. Dr Michael Thompson ze Stanów Zjednoczonych uwzględniając ten trend pisze tak: „60 proc. studiujących w USA to kobiety. Kobiety otrzymują rocznie 170 000 więcej tytułów bachelor niż mężczyźni. Statystycy, doprowadzając rozumowanie ad absurdum, ostrzegają: ostatni mężczyzna otrzyma tytuł bachelor w 2068 roku”.

Jedną z przyczyn tzw. education’s gender gap (różnicy pomiędzy osiągnięciami edukacyjnymi chłopców i dziewcząt) jest niższy poziom umiejętności czytania i pisania u chłopców. We wszystkich krajach objętych międzynarodowymi badaniami PISA i PERILS umiejętność czytania (literacy) chłopców zdecydowanie odstaje od umiejętności czytania dziewczynek – na niekorzyść chłopców. Czytanie w tym kontekście oznacza: przetwarzanie informacji, rozumowanie, interpretację i refleksję nad tekstem. Dla przykładu w badaniach PISA średnia różnica między umiejętnością czytania chłopców i dziewcząt wynosiła 32 pkt. w 2000 roku i 38 pkt. w 2006 roku.**** Różnice te pogłębiają się. A przecież to od czytania zależy zdolność uczenia się innych przedmiotów, poznawania świata, rozwój kompetencji, zdobycie intratnego zawodu.

Próbuje szukać się przyczyn tego niekorzystnego zjawiska. Jedna z teorii tłumaczy to „sfeminizowaniem systemu edukacyjnego”. W większości nauczycielkami są kobiety, które nie rozumieją dobrze potrzeb chłopców. Statyczne zajęcia, w czasie gdy chłopcy najlepiej uczą się poprzez ruch i działanie. Wymaganie ciszy i spokoju przez 45 minut, przekaz dostosowany bardziej do dziewcząt niż chłopców. Energia chłopców nie ma gdzie znaleźć ujścia. Potrzeba przygody nie jest zaspokojona. Chłopcy chcą sukcesu, nie lubią przyznawać się do porażek (których w szkole doświadczają) i prosić o pomoc. Koło się zamyka.

​Silne kobiety
Również my – dzisiejsze kobiety – nie ułatwiamy za bardzo sprawy mężczyznom. Dobrze wykształcone, zaradne, zarabiające, samodzielne, radzące sobie. Część z nas może utrzymać się samodzielnie, nie jest potrzebna dodatkowa pensja w budżecie domowym, by wynająć, kupić mieszkanie i przeżyć miesiąc. Gdzie miejsce dla kogoś, kto może pomóc, „uratować Piękną”? Nie chodzi o to, żebyśmy były zależne, bezbronne i nieporadne, ale abyśmy dały pole, na którym liczymy na wsparcie mężczyzny. Gdzie ma szanse się wykazać, być ważny, doceniany. Bo uznanie i odnoszenie sukcesów jest jedną z ważnych potrzeb mężczyzny. A przy silnych kobietach można wpaść w kompleksy. Rozumiecie teraz, dlaczego fajni mężczyźni wybierają przysłowiowe „szare myszki”, a żonę zamieniają na sekretarkę?

Paradoksem jest – jak twierdzi Zimbardo – że kobiety nie zmieniły swojego wzorca męskości. Nadal chciałyby widzieć mężczyznę w dwóch archetypicznych rolach: „wojownika” (choćby korporacyjnego, który odnosi sukces w biznesie) albo „żywiciela”, który kiedyś polował na mamuty, a dziś przynosi do domu wypchany portfel. Zamieszanie w tym wszystkim robi fakt, że kobiety nie przyznają się do tego, chyba nawet przed sobą, mówiąc: „Chciałabym troskliwego, opiekuńczego męża, który zadba o dzieci, zrobi pranie”.

​P. Zimbardo mówi, że skoro 2/3 studentów w USA to kobiety, to nie wszystkie z nich znajdą partnera z wyższym wykształceniem. Skoro dobrze zarabiają, to nie zaimponuje im kolega z działu, a lepiej zarabiający dyrektor działu jest tylko jeden, podobnie jak prezes firmy.

​Wirtualny świat pozwala być mężczyzną
Tak oceniani mężczyźni mogą albo uciec w samotność, albo w wirtualny świat. Okazuje się, że teraz praktycznie tylko w grach komputerowych młody mężczyzna może wykazać się walecznością, tylko tam jego odwaga, naturalna potrzeba przygody, bycia zwycięzcą, skłonność do bardziej ryzykownych zachowań, czy wręcz agresji znajduje swoje ujście. Dodając do tego większą podatność chłopców na uzależnienia, otrzymujemy mieszankę wybuchową. Coraz bardziej oddalają się od realnego świata. Wybierają ten, w którym wreszcie mogą być prawdziwym mężczyzną. Mogą się wykazać i mieć wszystko pod kontrolą. Być bohaterem.

Zapytacie jak pomóc Ewie? Mogą pomóc matki, wychowujące swoich synów, które w miarę swoich możliwości nie będą tłumić typowo męskich cech, lecz wręcz je wspierać. Będą starać się bardziej angażować męża w życie rodziny i indywidualny czas poświęcany synowi (w tym na męskie prace, zabawy). Będą kochać i wspierać męża, interesować się jego sprawami, by sam czując się mężczyzną, mógł być wzorem dla syna. A w synach trzeba budować poczucie wartości, mówiąc „Wierzę w Ciebie, nie poddawaj się, dasz radę, spróbuj jeszcze raz, stać Cię na więcej, stać Cię na zwycięstwo!”

Co zrobić, żeby nie czekać na następne pokolenie? Starać się wzmocnić w mężczyznach ich męski pierwiastek, męskie potrzeby i impulsy. Przeczytajcie „Czego pragną faceci?”, może będzie to dla Was natchnieniem?
 
 Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
 
* ”Gdzie Ci mężczyźni?” P. Zimbardo, N. Coulombe  , PWN, Warszawa 2015
**M.Meeker „Boys Should Be Boys”
*** OECD raport Equally prepared for life? 2009
****OECD 2007, PISA 2006 Science Competencies for Tomorrow’s World, Volume 1: Analysis, s. 304, www.sourceoecd.org/education/9789264040007
Wykłady Pawła Zuchniewicza, np. „Czas wojowników”
​
POWIĄZANE POSTY:
Czego pragną faceci?
​Miłość jak lustro

Perfekcyjna Pani Domu. Tak Anetę nazywają jej koleżanki. Od czasu, gdy wyszła za mąż za Michała, nie ma czasu dla nikogo. Na spotkania z koleżankami z roku nie przychodzi, bo mąż, bo dzieci. Nikt z grona jej przyjaciół z lat dzieciństwa nie  może zrozumieć, dlaczego dała zamknąć się w złotej klatce. Dlaczego tak mądra, zdolna osoba nie realizuje się zawodowo, nie rozwija?

Michał studiował na tym samym kierunku dwa lata wyżej. Gdy sprowokował rozmowę , Aneta była wniebowzięta. Przystojny i taki męski… - tak go określała. Koleżanki postrzegały go nieco inaczej - widziały w nim dominującego zarozumialca. A Aneta nie mogła pojąć,  jak taki facet jak on, mógł na taką sierotkę jak ona zwrócić uwagę. Nikt takiego postrzegania własnej osoby przez śliczną i mądrą dziewczynę nie rozumiał.

Na czwartym roku pobrali się i wówczas Aneta zmieniła się nie do poznania. Jej ambitne plany prysły jak bańki mydlane. O pracy nie było mowy. Najważniejszy stał się mąż i dzieci. Może  dobrze ustawione priorytety, ale…

Aneta w związku zaczęła żyć pod dyktando męża. On - Pan i Władca, który musi mieć wszystko pod kontrolą. Dom lśniący, dzieci starannie ubrane, obiad na stole.  Aneta jest sprzątaczką, praczką, kucharką.  Ale czy coś w tym dziwnego? Skoro mąż zarabia na utrzymanie rodziny, cudownie, że żona może dbać o domowe ognisko. Nie musi nocami gotować obiadów, myśleć w pracy o niewypracowanej stercie prania. Nie denerwuje się, stojąc w korkach w drodze z pracy, że zamkną świetlicę, przedszkole, że jeszcze zakupy ma do zrobienia. Cudowna rola żony i matki. Czy na pewno?

W tym związku role przydzielił Michał. To on zdecydował o tym, że Aneta nie pójdzie do pracy, to on podjął decyzję o kupnie mieszkania, o inwestycjach, to on wybrał przedszkole i szkołę. On dobierał towarzystwo, ograniczając Anecie kontakt z jej znajomymi z czasów studiów.

Aneta i Michał to związek Dominującego i Uległej. W takiej relacji żądny władzy Dominujący uzależnia od siebie partnera. Z reguły osobę, która nie jest pewna siebie i ucieka od odpowiedzialności. Uległa, pomimo, iż metrykalnie jest osobą dorosłą,  boi się samodzielności, jest zależna.

Postawy te są wynikiem niskiego poczucia własnej wartości i słabości zarówno Dominującego, jak i Uległej. Osoby te jako dzieci bardzo często były wychowywane w rodzinach, gdzie nadrzędnymi wartościami  była władza i wpływ. Wchodząc w dorosłe życie, przyjmują  rolę osoby słabszej i są uległe bądź silniejszej i stają się dominującymi.

W związkach takich ludzie funkcjonują dobrze, pomimo, iż relacja ta nie jest oparta zwykle na prawdziwej miłości, lecz na uzależnieniu. Oni potrzebują siebie. Problem pojawia się w momencie, gdy jedna z osób zaczyna dojrzewać emocjonalnie. Na przykład Uległa zaczyna mieć swoje zdanie, chce odzyskać  niezależność. I co wówczas może się stać? Albo są to pozorne ruchy i w pewnym momencie brakuje jej sił, by walczyć o niezależność  i wyjść z pancerza własnych ograniczeń. I wówczas ponosząc porażkę, z podkulonym ogonem wracają do roli Uległej.  Drugie wyjście polega na wyjściu na prostą. Często dzieje się to z pomocą osób z zewnątrz - rodziny, psychologa, ale i partnera, który dostrzega, iż ich związek był relacją dwóch niedojrzałych osób.

* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób
**Post ukazał się na blogu w 2017 roku.

POWIĄZANE POSTY:
Każdy popełnia błędy?
Miłość jak lustro

„Mamo boli mnie brzuch” – córka rano przychodzi do łóżka rodziców. Mama ją przytula, przygotowuje termofor z gorącą wodą, szuka kropli żołądkowych, choć myśli sobie: „Może lepsze byłyby „dobre” bakterie. Oby to tylko nie była grypa żołądkowa.” Córeczka zostaje w domu. Przy następnej podobnej sytuacji, mama zaczyna się niepokoić – bo mamy tak już mają. Gdy zdarza się to trzeci raz, zaczyna się zastanawiać: „Może pójść do lekarza? A gdzie Cię boli? To może najpierw zrobimy usg?”

Oczywiście badanie nic nie wykazuje. I przy kolejnym bólu brzucha rano w poniedziałek przed szkołą, mama – bo jak każda kobieta ma w sobie coś z Sherlocka Holmesa – zaczyna kojarzyć fakty. „Dlaczego brzuch boli ją przed szkołą, a nigdy nie zdarza się to w weekendy, dlaczego gdy zostaje w domu, po dwóch godzinach po bólu nie ma śladu, dlaczego?” Ponieważ jest kobietą wykształconą, słyszała o nerwicy szkolnej. I tak oto wszystkie fakty zaczynają łączyć się w jej głowie i jedyny wniosek na wyjściu - ale na razie w postaci hipotezy - to: „Czy jest możliwe, aby moje dziecko miało nerwicę szkolną?”. I zaczyna się baczna obserwacja i „matczyne szpiegostwo”.

Czasami sami tego nie zauważamy jak zupełnie mimochodem wtłaczamy własne dzieci w jakieś „tory”, w jakiś sposób myślenia o świecie. Niekoniecznie musi to wyglądać tak, że sadzamy dziecko na krześle i prosto w oczy mówimy mu „Zosiu, Kasiu, Franku – chcę żebyś był najlepszy!”. No nie, raczej tak to się nie odbywa. Częściej przekaz jest bardziej „zakamuflowany”. Po powrocie ze szkoły pytamy „Jak poszło na sprawdzianie? Jaką dostałeś(aś) ocenę?”. Przy „czwórce” unosimy ze zdziwienia brwi, przy „trójce” – pytamy: „A dlaczego? Co się stało?” I dalej: „A co dostali inny? A co dostał Heniek, Staś…?” Skutki naszej presji (choć może się nam wydawać, że przecież żadnej specjalnej presji nie stosujemy) bywają opłakane. Może się nam wydawać, że przecież dbamy w ten sposób o przyszłość naszych dzieci, one mogą to zaś odczytać jako konieczność wybicia się ponad rówieśników. Zaczynają uważać wszystkich wokół za rywali i potencjalne przeszkody do sukcesu. Skutki łatwo przewidzieć: alienacja i agresja, zawiść wobec zwycięzców i pogarda dla przegranych, oglądanie świata w kategoriach wygrana – przegrana, brak kształtowania umiejętności współpracy. W konsekwencji poczucie wartości staje się chwiejne, bo skoro  sukces potwierdza tylko zwycięstwo nad innymi, to wartość można czuć tylko od czasu do czasu.

Badanie przeprowadzone w latach osiemdziesiątych przez A. Norem-Hebeisena i D. Johnsona wśród uczniów szkół średnich pokazało, że ci, którzy przystępowali do rywalizacji „charakteryzowali się poczuciem własnej wartości bardziej uzależnionym od ocen i wyników”. Czyli tak naprawdę ich samopoczucie zależało od świata zewnętrznego, od ocen, jakie otrzymywali i o ile były one pozytywne, czuli się dobrze, a jeśli negatywne ich psychika cierpiała.

Motywowani byli lękiem. A lęk przed niepowodzeniem to zupełnie coś innego niż pragnienie sukcesu.  Radzenie sobie ze skutkami własnych niepowodzeń, zabiera nam tyle czasu, że brakuje nam już energii na zrobienie czegoś, co prowadzi do sukcesu. I gdy presja zewnętrzna znika, znika chęć też do robienia określonych rzeczy (np. uczenia się).

I tu dochodzimy do paradoksu. Nasze „przykręcanie śruby” wcale nie musi przynieść efektów! Im bowiem mocniej naciskamy na dziecko,  np. żeby odrobiło zadanie domowe, ono często chroni swoją autonomię poprzez jawny bunt albo jakiś rodzaj oporu: zapomina, odkłada na potem, znajduje coś innego do roboty, marudzi. Z drugiej strony nacisk na dobre stopnie, może spowodować, że faktycznie dziecko zacznie je „zdobywać", ale „koszty” mogą pojawić się po drodze, czy to psychiczne, czy somatyczne (z ciała).
 
Jeśli zdarzają się nam podobne sytuacje, zastanówmy się, czy „nie za mocno przykręcamy śrubę”. Bo będzie jak ze stalowym prętem. Możemy go zginać, on się poddaje, poddaje, ale tylko do pewnego momentu i … pęka. I wcale nie znaczy to, że wygraliśmy. Stres w dziecku rośnie, rośnie i zaczyna przejawiać się w różnych dziwnych formach, jak np. w objawach somatycznych, jak ów ból brzucha naszej ukochanej córeczki, dla której chcieliśmy przecież jak najlepiej.

Klara, Michał i Bruno. Rodzice tej trójki spotkali się na zajęciach Szkoły dla Rodziców, gdzie zostali skierowani przez nauczycieli. Powodem była agresja ich dzieci, a właściwie to już młodzieży, bo uczniów gimnazjum.  Wszyscy oni zachowywali się agresywnie, natomiast każde zachowanie miało inna formę, a przyczyny tych zachowań też były bardzo różne.

Rodzice Klary byli ludźmi wykształconymi. Znani i cenieni prawnicy. Na brak pracy i pieniędzy nie narzekali, ale wiedzieli, że o własny interes należy dbać. Dlatego też mama dziewczynki  wkrótce po urodzeniu wynajęła nianię, która zajęła się dzieckiem. W trzeciej klasie Klara była na tyle samodzielna, że wracała do domu sama i potrafiła, jak mówili rodzice, zagospodarować sobie czas. Zawsze zadbana, modnie ubrana, spędzająca wakacje na obozach zagranicznych z najwyższej półki, ucząca się dwóch języków obcych. Dzięki takiej pracy, jaką mieli, mogli dziecku zapewnić, jak mawiali, wszystko i dać dobry start w dorosłe życie.

Michał od przedszkola odstawał od grupy rówieśników. W zasadzie w niczym,  jak mawiała jego mama, nie był dobry (o zgrozo, jeżeli matka tak postrzega własne dziecko). Michał nie grzeszył inteligencją, a i sport nie był jego mocna stroną. Czytać nie lubił, a zainteresowań nie miał.

Bruno. Cichy, spokojny. Wychowywany przez babcię. Rodzice rozstali się, gdy miał roczek , ojciec nie utrzymywał z nim kontaktu, a mama zmarła, gdy kończył piąta klasę. Babcia stawała na głowie,  by zapewnić chłopcu dach nad głową, by nie chodził brudny i głodny. Do czasu doceniał te starania  i był wpatrzony w ukochaną babcię. Ale tylko do czasu…

U Klary niepożądane zachowania  pojawiły się pod koniec pierwszej klasy gimnazjum.  Wciąż szukała powodu do zaczepki, do zranienia innych. Wciąż snuła intrygi. Robiła wszystko, by skrzywdzić koleżanki i kolegów. Skłócała ze sobą Bogu ducha winnych ludzi. Plotki, wymyślane historie doprowadziły dwie dziewczynki do załamania nerwowego, a ona miała z tego satysfakcję.

W szkole podstawowej Michał był cichy i spokojny. Natomiast problemy zaczęły się, gdy skończył czternaście lat.  Rodzice nie rozumieli, co zaczęło się z nim złego  dziać. Uważali, że to kwestia nieodpowiedniego  środowiska. Michał był inicjatorem tak zwanych ustawek. Zastraszał kolegów i koleżanki. Nauczycieli byli przekonani, że po interwencji policji chłopiec opamięta się. Okazało się, że to było tylko wzmocnienie dla jego niepożądanych zachowań. Poczuł się  w tym momencie bohaterem, o którym mówiła cała szkoła.

Tylko do czasu dach nad głową, babcia czekająca z ciepłym obiadem i schludne ubranie były dla Bruna wystarczające. Gdy skończył szesnaście lat i zaczął obracać się w wśród rówieśników z iPhonami i iPadami, to, co do tej pory cenił, przestało mu wystarczać. Babci mało serce nie pękło, gdy dowiedziała się, że pobił chłopca, któremu chciał ukraść pieniądze i telefon.

Powodów, dla których młody człowiek zachowuje się agresywnie jest wiele. To temat rzeka. Cztery podstawowe przyczyny to:

1. Frustracja wynikająca z niezaspokojenia potrzeb.
Klara miała zaspokojonych wiele potrzeb, ale brakowało jej miłości, akceptacji, zrozumienia, poczucia przynależności.
 
2. Chęć uzyskania korzyści materialnych.
Agresja Bruna była agresją instrumentalną. Pobicie chłopca nie było celem samym w sobie. Pobił, by ukraść telefon, który w jego mniemaniu mógłby dowartościować go w oczach kolegów.
 
3. Potrzeba  podniesienia pozycji społecznej.
Michał  był osobą mającą bardzo niskie poczucie wartości. Chciał być doceniany, ale nie miał predyspozycji i chęci, by zdobyć uznanie. To wymagałoby od niego wysiłku, a była łatwiejsza droga do tego, by zaczęto o nim mówić, by czuł się jak bohater.
 
4. Obrona siebie i innych.
Temu tematowi poświęcimy jutrzejszy post.

Klara, Michał i Bruno, jak wielu ich rówieśników zachowywali się agresywnie, gdyż czegoś w ich życiu zabrakło, ktoś popełnił jakiś błąd. Wielu rodziców nie dostrzega tego, że agresja ich dzieci jest między innymi  efektem braku czasu, błędów w komunikacji, braku konsekwencji w wychowaniu, pozbawiania autorytetów oraz wpływu środków masowego przekazu i Internetu.

Nic nie dzieje się bez przyczyny, dlatego warto pamiętać, iż rodzice, którzy nie stawiają dzieciom granic, którzy nie są rodzicami, tylko kumplami, mogą swoją postawą wyrządzić dziecku wielką krzywdę. W momencie bowiem, gdy w jego  życiu pojawią się problemy i kłopoty, gdy zacznie dostrzegać  wokół siebie w wieku nastu lat świat w całym wymiarze, nie tylko tym pozytywnym, może obwinić właśnie rodziców za swoją bezradność, a jedyną jego bronią przeciw codziennym przeciwnościom będzie agresja.

*Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
**Post ukazał się na blogu w 2017 roku.

POWIĄZANE POSTY:
Bądź najlepszy
A gdyby jego losy...

Zaraz powiecie, że każdy z nas jest inny, każdy związek jest inny i nie można dawać wszystkim takich samych rad. Oczywiście, macie rację i... jej nie macie. Są pewne uniwersalne wskazówki, które mogą sprawić, aby nasz związek trwał i trwał, i trwał.  Pod warunkiem, że będziecie o nich pamiętać i je stosować*:

1. Poznajcie i zaakceptujcie siebie - truizm powiecie, ale pewnie zdziwilibyście się, jak ludzie mało o sobie wiedzą. Mijając się codziennie w domu, a nie rzeczywiście spotykając i rozmawiając. Po latach mąż, czy żona się zmienili, a my opieramy się na nieaktualnych informacjach. Jak ma to nie powodować nieporozumień. A co z akceptacją? Jeśli nie akceptujesz pewnych zachowań swojego przyszłego męża, żony, zastanów się, czy faktycznie będziesz w stanie z nimi żyć w związku przez kolejne 50 lat?
2. Pamiętajcie, że szczęście nosimy w sobie. Ani partner, ani żadna inna osoba, ani Wasze małżeństwo,  nie spowodują, że będziecie szczęśliwi. Przestańcie więc obwiniać, oskarżać i wymagać. To nie pomoże Wam być szczęśliwymi.
3. Dzielcie swoje życie z partnerem, kiedy to tylko możliwe. Spędzajcie wspólnie tyle czasu, ile tylko możecie. Ale musicie także czuć się bezpiecznie, kiedy Waszego partnera nie ma obok Was. 
4. Mówcie małżonkowi o swoich najskrytszych uczuciach. Jeśli będziesz je ukrywać, one i tak będą "działać", tylko partner będzie totalnie zdezorientowany, co się dzieje.
5. Proście o to, czego pragniecie. Cieszcie się tym, co dostaniecie. Nie jest to proste. Lepiej oczekiwać, że partner sam się domyśli, co powinien zrobić. Ale to myślenie życzeniowe - nie sprawdzi się w związku. Pisałyśmy już o tym w poście "Jak ona to robi?" 
6. Doceniajcie swojego partnera i dbajcie o to, by czuł się kochany. Więcej w poście "Jak mądrze doceniać?"
7. Cieszcie się jednością w swoim związku.
   Jeśli chcecie tylko realizować swoje własne cele, przyszłość przed Wami nie jawi się różowo. To niepopularne, co powiem, ale cytując A. Vazquez'a**: "Nie ma szczęśliwego małżeństwa bez obopólnych wyrzeczeń". i nie chodzi o to, aby poświęcić się totalnie i zmienić w męczennicę i cierpieć, wyrzekając się siebie. Chodzi o mniejsze, a czasem większe codzienne ustępstwa obu małżonków. Związek to także praca i wysiłek. Nie wszyscy to jednak wiemy, a nawet jak wiemy, niekoniecznie chcemy praktykować.

* wskazówki pochodzą z książki "Szczęśliwe małżeństwo", J. Carlson, D. Dinkmeyer, GWP, Gdańsk 2008
** "Małżeństwo na nowe czasy", A. Vazquez, Wyd. AA, Kraków, 2007

Przechodzą Cię ciarki? Nie możesz już spać po nocach na myśl, że wakacje dobiegają końca? Znów będziesz słyszała: "leń", "uparciuch", "spóźnialski", "łobuz".

Gubisz się w gąszczu pomysłów podsuwanych przez koleżanki i poradniki dla rodziców. Chcesz kochać i wymagać, stawiać granice i być konsekwentną, wychować dziecko na mądrego, wrażliwego i inteligentnego człowieka. Ale jak?

Wychodzimy na przeciw Twoim potrzebom.

Mając doświadczenie w prowadzeniu tak zwanych Szkół dla Rodziców. Prywatnie będąc mamą trójki dzieci, zapraszam na spotkania, które wspomogą Cię w procesie wychowania. Ten koszmar może zamienić się w cudowna przygodę wychowania.

Nasze spotkania na Skypie będą odbywały się raz w tygodniu w godzinach wieczornych. Każde będzie miało temat przewodni. Po moim wstępie teoretycznym, będzie dyskusja moderowana. Osoby chętne będą mogły uczestniczyć w zamkniętej grupie na Facebooku, gdzie będzie możliwość wymiany doświadczeń. Każde spotkanie będzie kończyło się zadaniem do przepracowania (oczywiście przez osoby chętne) i materiałami (testami), które będą miały pomóc Wam w zrozumieniu siebie i swoich pociech.

Na zakończenie każdy otrzyma świadectwo ukończenia.
Cena jednego spotkania to jedynie 19 złotych!
Osoby zainteresowane prosimy o wypełnienie poniższego formularza zgłoszenia albo o kontakt przez zakładkę Kontakt na naszym blogu. O przyjęciu decyduje kolejność zgłoszeń.
Terminy rozpoczęcia poszczególnych gryp dopasowane będą pod uczestników. Jedna rozpocznie się w sierpniu, kolejna w wrześniu.

*Cykl 10 spotkań to 190 złotych.

Może to nieco kontrowersyjny tytuł w dobie równości i politycznej poprawności, ale zaryzykujemy:-) Często bowiem oczekujemy od mężczyzn romantycznych deklaracji, rozmowy o uczuciach, nastrojowych zachowań, a spotyka nas co najwyżej umycie samochodu. Znacie ten przykład? Pewien mężczyzna, gdy badacze poprosili go, aby okazał żonie więcej uczucia … umył jej właśnie samochód. Może więc nasze oczekiwania są nierealistyczne? Może oczekujemy za wiele, mierząc ich swoją miarą? Nie mówimy, że wszyscy mężczyźni są tacy. Na pewno części mówienie o emocjach i uczuciach przychodzi łatwiej, a innym zdecydowanie trudniej.

Dlaczego? Otóż niektórzy naukowcy różnice w reakcjach emocjonalnych obu płci wiążą z różnicami w strukturze i organizacji ich mózgów. Statystycznie mózg mężczyzn różni się od kobiecego. Za emocje odpowiedzialna jest u mężczyzn jedynie prawa półkula, a za mowę, czyli m.in. językową zdolność wyrażenia emocji – półkula lewa. Obie półkule są zaś połączone mniejszą liczbą włókien nerwowych niż u kobiet i przepływ informacji między nimi jest bardziej ograniczony. Tak więc statystycznie mężczyznom trudniej wyrazić uczucia, ponieważ informacja o emocjach przepływa do werbalnej lewej półkuli z większym trudem.

Kobiecie z kolei może być trudniej oddzielić emocje od rozumowania ze względu na organizację jej mózgu. Funkcje emocjonalne umieszczone są u kobiety w obu półkulach. Dodatkowo jest także większa wymiana informacji między obu półkulami. Część emocjonalna jest lepiej połączona z częścią werbalną (prawa z lewą). Kobiecie łatwiej jest więc wyrazić swoje uczucia słowami, ponieważ to, co czuje, efektywniej jest przekazywane do części mózgu, która umie to nazwać.

Tu zapytać można o te przypadki, które wyłamują się z przedstawionej powyżej reguły. No tak, bo mózg to jeszcze nie wszystko. Pozostaje jeszcze pozostała część naszej biologii (np. gospodarka hormonalna i jej wpływ na zachowanie: testosteron i hormony kobiece) oraz to co dla psychologów najważniejsze – wpływ środowiska, wychowanie, wzorce wyniesione z domu, cechy osobowościowe itd.

Jeśli więc nasz mężczyzna wyłamuje się z przedstawionego powyżej schematu, to wspaniale i pięknie opisuje swoje stany emocjonalne, cieszmy się! Ale jeśli należy do grupy, która wcześniej umyje nam samochód, niż z żarem w oczach i kwiatami w dłoniach wyzna nam swoją miłość - to także cieszmy się, bo to znaczy, że jednak nas kocha. Wymaga to jednak od nas nieco wysiłku w zrozumienie i odczytanie takich zachowań:-)

Okazuje się, że sumienny mąż, czy żona to prawdziwy „skarb”, który można wycenić, życie z nim przekłada się na realne dochód. Co to znaczy i dlaczego tak się dzieje? Otóż badania prowadzone przez naukowców z Washington University w St. Louis (B. C. Solomon i J. J. Jackson) pokazały wpływ  cech osobowościowych życiowego partnera na osiągnięcia zawodowe pracowników. Badano wpływ m.in.  zgodności, ekstrawersji, sumienności, neurotyczności i otwartości w tysiącach australijskich gospodarstw domowych. Okazało się, że jedyną cechą, która wpływa na sukces zawodowy jest sumienność partnera życiowego.  Dzięki niej można prognozować wyższe dochody, większą liczbę awansów i zadowolenie z pracy niezależnie od płci partnera-pracownika (i niezależnie od jego własnej obowiązkowości). Wraz ze wzrostem sumienności partnera wzrasta bowiem roczny dochód o ok. 4 tys. dolarów. Osoba, której żona lub mąż odznacza się wyjątkową obowiązkowością, ma o 50% więcej szans na awans w pracy niż osoba, której partner jest wyjątkowo niesumienny

Badacze zastanawiali się nad przyczyną tego stanu rzeczy. Sformułowali trzy wnioski, dlaczego taki sumienny partner to „skarb”:

1. Sumienna żona lub mąż odciążają partnera w obowiązkach domowych i planowaniu życia rodzinnego, dzięki czemu partner może bardziej skoncentrować się na swojej pracy lub zrelaksować się. Jak pisze badaczka B. Solomon: „Wiedząc, że możesz na kimś polegać, odczuwasz mniejszą presję”.
2. Partnerzy, którzy mają sumienną żonę, męża czują się bardziej szczęśliwsze w małżeństwie i więcej energii umysłowej mogą poświęcić swojej pracy.
3. Sumienność jest zaraźliwa, tzn. partner osoby obowiązkowej sam z czasem zaczyna być bardziej sumienny, a to ma pozytywny wpływ na pracę, zadowolenie z niej oraz prawdopodobieństwo uzyskania awansu.

„Gdy ludzie tworzą związek , przestają być po prostu dwiema osobami – stają się jednością” – twierdzi B.C. Solomon. Im większa jedność w związku, tym szanse zawodowe rosną.

Oczywiście nie jest tak, że sukces zawodowy zależy od życia w małżeństwie. Wielu singli odnosi sukces w pracy, stając się liderami. W pewnych okolicznościach nawet bycie singlem  - prezesem pomaga kierować organizacją, gdyż takie osoby odważniej inwestują i podejmują większe ryzyko.

Nie mniej jednak pracownicy, którzy odnoszą sukcesy, często okazują się osobami, żyjącymi w zgodnym małżeństwie.

Jeśli uznać, że podobne prawidłowości istnieją nie tylko w Australii, ale także w Europie i tym samym w Polsce, trzeba postawić sobie pytanie, czy to my mamy być tym sumiennym partnerem, czy takiego partnera warto szukać? To pytanie dla osób „niezwiązanych”, pozostali muszą sobie radzić z tymi cechami, jakie oni i ich partnerzy mają. Moim zdaniem nie oznacza to, że mając nieobowiązkowego partnera nie mamy szans na sukces w pracy. Jak najbardziej szansę mamy, tylko będziemy musieli włożyć więcej wysiłku, aby ten sukces osiągać.

Tak, czy inaczej o jedność zawsze dbać warto i czekać na efekty. Czy będą one finansowe, czy tylko w zakresie dobrego samopoczucia – czas pokaże.
 
Na podstawie artykułu z Harvard Business Review (październik 2015)
*Post ukazał się na blogu w 2016 roku.