Spoglądała nerwowo na zegarek. Zostało 5 minut do seansu, a jeszcze musiałby znaleźć miejsce i zaparkować. Nie lubiła się spóźniać. A zwiastuny w kinie lubiła naprawdę bardzo. Z lekkiego podenerwowania przechodziła już w stan złości. Od furii dzieliło ją już naprawdę niewiele. Tak chciała zobaczyć ten film! Wszystko ustalone, dziadkowie zajęli się małym synkiem, bilety odebrała, tylko Jego ciągle nie było. Zaczęła dzwonić – zajęte. Dreptanie w miejscu przeszło już w szybkie chodzenie. Wreszcie udało się połączyć:
- „Gdzie Ty jesteś?” - wyrzuciła szybko.
- „Przed kinem, ale gdzie Ty jesteś” – odpowiedział nieco zdziwiony mąż.
- „No nie żartuj, przecież widzę, że Cię nie ma. Czy Ty zawsze musisz się spóźniać i głupio kłamać” – nie kryła już irytacji.

Dobre kilka minut zajęło im ustalenie w czasie nerwowej rozmowy, gdzie kto jest i o co chodzi. Mąż był przed kinem i żona także. Okazało się jednak, że każde z nich stało przed innym kinem tej samej sieci w tym samym mieście.

Gdy rano ustalali wszystko, umówili się pod kinem - zabrakło jednego drobnego elementu, który uratowałby wieczór a mianowicie parafrazy. Parafraza to powtórzenie własnymi słowami – słów partnera rozmowy dla potwierdzenia rozumienia. Stosując parafrazę obdarzamy rozmówcę naszą uwagą, bo parafraza jest jedną z technik aktywnego słuchania), ale przede wszystkim sprawdzamy, czy dobrze zrozumieliśmy jego wypowiedź. Bardzo ważne, aby nie powtarzać raz jeszcze słowo w słowo tego co powiedział nam partner, ale aby użyć własnych słów. Inaczej możemy uzyskać efekt przeciwny do zamierzonego. Rozmówca zirytuje się i uzna nas za mało rozgarniętych, delikatnie rzecz ujmując. Pytanie przydatne w czasie parafrazowania to np.:

• „Jeśli dobrze Cię zrozumiałem, to…”
• „Czy dobrze zrozumiałem, że…”
• „Innymi słowy…”
• „O ile dobrze zrozumiałem, twierdzisz, że…”
• „Z tego co powiedziałeś, zrozumiałem…”
• „Jeśli się nie mylę, to najważniejsze dla Ciebie jest…”
• „Z tego, co mówisz wynika…”

  
Parafraza nie jest potrzebna przy każdej wypowiedzi (stąd pewnie para opisana na początku zapomniała o niej), natomiast warto ją stosować szczególnie w sytuacjach konfliktowych, nie do końca dla nas jasnych, gdy naprawdę potrzebujemy potwierdzić rozumienie. Gdy chcemy dobrze zrozumieć problem, z jakim zgłasza się do nas dana osoba. Parafraza pozwala zaoszczędzić wiele nieporozumień i wynikających z tego negatywnych uczuć i emocji.
Oczywiście w tym kontekście sprawę kina można uznać wręcz za trywialną, ale jak w takim razie ta para poradzi sobie np. z rozumieniem emocji współmałżonka, jego problemów, gdy będzie chodziło o dużo bardziej skomplikowane kwestie niż umówienie się na film?

A czy Wy często stosujecie parafrazę? Może warto zacząć trenować?
  

Metoda „Okno Johari” stosowana jest, aby pomóc ludziom w poznaniu i zrozumieniu siebie i swoich relacji z otoczeniem. Wspominaliśmy o niej w poście  "Dlaczego mi to zrobiłeś?”. Obrazuje ona poziom samoświadomości danej osoby oraz relacji z innymi, dzieląc je na cztery obszary.

Okno Johari, podobnie jak  szyba w okiennej ramie, jest  kwadratem podzielonym dwoma prostopadłymi do siebie liniami. W ten sposób wewnątrz niego powstają cztery prostokąty - mniejsze szyby. Rozmiary kwadratów mogą być różne. Każda z tych szyb stanowi odzwierciedlenie stanu świadomości na różnych poziomach. Aby wykorzystywać w pełni swój potencjał, powinniśmy  poszerzać „ja publiczne” i pomniejszać pozostałych części okna Johari.

Obszar otwarty – to część oznaczająca wszystko to, co o sobie wiemy i jednocześnie inni wiedzą o nas. Obszar ten jest tym większy, iż bardziej jesteśmy gotowi na informacje zwrotne od otoczenia i gotowi do bycia otwartym na innych. Znajdują się  w nim nasze zachowania, wiedza, uczucia i kompetencje, których jesteśmy świadomi i które chętnie i otwarcie komunikujemy innym.  To tak zwana arena, nasze „ja publiczne”, które zwiększa się wraz ze wzrostem naszego zaufania do świata i ludzi i poszerzeniem wiedzy o nas samych. Okno to jest szerokie u osób, które są "czytelne" dla innych, które komunikują się w sposób otwarty. To ludzie szczerzy aż do bólu, którzy dzielą się swoją wiedzą z innymi.

Obszar ślepy – to część nas, której nie jesteśmy świadomi, ale jest ona znana innym. Może to być  nieuświadomiona albo wypierana jakaś postawa, np. inni widzą moje agresywne zachowanie wobec kolegi podobnego do osoby, która w życiu mnie zraniła, a ja sobie z tego zachowania nie zdaję sprawy. Zachowuję się jak słoń w składzie porcelany i tego nie widzę, pomimo, iż ludzie wysyłają mi informacje zwrotne. „Ja ukryte”  jest szerokie u osób, które mają dużą gotowość do bycia otwartym na innych, natomiast są zamknięte na odbiór informacji zwrotnej. Te osoby chętni komunikują się z otoczeniem, są łatwe do poznania, ale nie przyjmują informacji zwrotnych.

Obszar ukryty – to część nas, której jesteśmy świadomi, ale ukrywamy ją przed innymi. To nasze „ja prywatne”,  fasada. Nie o wszystkim chcemy informować nasze otoczenie, nie chcemy mówić o naszych słabościach bądź tym, co chcemy ukryć i zostawić dla siebie. Ten obszar jest szczególnie szeroki u tak zwanych myśliwych, którzy są otwarci na odbiór informacji zwrotnych od innych, natomiast ich gotowość do bycia otwartym na innych jest znikoma. Obszar ten wymaga dużej dyscypliny i pochłania wiele energii. Wymaga pilnowania się, by pewne informacje nie wypłynęły, np. ukrywam w nowym środowisku swoje pierwsze małżeństwo, natomiast wszystko wiem o innych, bo potrafię to zręcznie od nich wydobyć.

Obszar nieznany – to część nas, której ani my, ani inni nie są świadomi. Informacje z tego obszaru ujawniają się w ciągu naszego życia. Obszar ten poszerza się w wyniku obserwacji swoich zachowań w nowych sytuacjach, diagnozy psychologicznej,  psychoterapii, dzięki której dowiadujmy się o tym, co niejednokrotnie wypieraliśmy. „Ja nieświadome” obszerne  jest u osób, które nie przyjmują informacji zwrotnych z otoczenia i nie są gotowi do bycia otwartym na innych ludzi.

POWIĄZANE POSTY:

"Strzał w serce - czy mówić wszystko do końca?"
"Dlaczego mi to zrobiłeś?"

Dana… Uwielbiana przez wszystkich. Dobra, kochana, współczująca. Cudowny człowiek. Była zawsze wzorem do naśladowania. Za jej słowami szły czyny. Żadnej obłudy, fałszu, dwulicowości.  Ona sama nie zapomni, jak koleżanki przekonywała do wybaczania. Podawała przykłady ludzi, którzy po zdradzie poukładali swoje relacje na nowo, dla których zdrada paradoksalnie stała się ratunkiem ich letniego w pewnym momencie związku.

Rafał nie jeden raz śmiał się, że zdrady dodają tylko pikanterii. Znany ze swojego humorystycznego podejścia do życia. Luzak – tak go nazywano.  Koleżanki mające partnerów tyranów zazdrościły Beacie takiego cudownego męża. Nie robił problemów, gdy obiad nie czekał na niego po powrocie z pracy, dawał swobodę, o jakiej niejedna mężatka mogłaby marzyć.  Spotykała się ze znajomymi,  wyjeżdżała na weekendy z przyjaciółką, a on z uśmiechem na ustach żegnał  ją w drzwiach i bez mrugnięcia okiem zajmował się dwójka słodkich bliźniaków. Uważał, że zdrada pojawia się tam, gdzie czegoś się człowiekowi zabrania.

Do końca swoich dni Dana nie zapomni tego telefonu. Dokładnie pamięta, jaka była pogoda, jak była ubrana, co wówczas robiła. Nieznany numer. Pani zapytała, czy rozmawia z żoną... W tym momencie miała nogi jak z waty. Gdy usłyszała w słuchawce imię i nazwisko Piotra, zamówiła. Tego dnia jechał w sprawach służbowych do Żywca. Znała tę scenę z filmów…  Jednak nie chodziło o wypadek, choć dałaby wiele, żeby tak było… Nie wierzyła. Zaprzeczała.  To nie może być prawda!  Gdy Piotr przy kolacji przyznał się do zdrady, jednorazowej zdrady i ze łzami w oczach błagał o przebaczenie, wpadła w furię.

Przypadek. Kolega Rafała długo się bił z myślami zanim powiedział, że widział Beatę w towarzystwie mężczyzny. Z żoną pojechali złapać oddech po ciężkim tygodniu do przytulnego hotelu nad morzem. Szybko zmienili miejsce, gdy zorientowali się, kto tam naładowuje akumulatory i w jakim  towarzystwie. Męska lojalność wzięła górę. Szczera rozmowa oparta na faktach. Rafał nie wierzył. Zaślepiony miłością, wierzący w uczciwość. W głowie nie mogło mu się pomieścić to, że stwarzając Beacie komfortowe warunki, sam na siebie zastawił pułapkę. Może miała za dobrze, brak problemów spowodował, że szukała adrenaliny…

Dzisiaj Dana, gdy ogląda się wstecz, nie może uwierzyć, że była do tego zdolna. Złość, bunt, słowa, które nigdy wcześniej nie przeszłyby jej przez gardło. Kazała mężowi pakować walizki i wyprowadzać się. Nie żałuje swojej decyzji.

Rafał próbował wybaczyć. Chciał zrozumieć. Rozmawiał, by poznać przyczyny. Chciał wiedzieć, gdzie popełnił błąd. Beata tłumaczyła, wykorzystywała przy tym swoje sztuczki, które zawsze skutkowały w jej komunikacji. Chciał. Starał się. Dobro dzieci było wartością nadrzędna. Ale nie potrafił. Ich życie stało się koszmarem. Stał się obsesyjnie zazdrosny, kontrolował żonę na każdym kroku. Tak nie można było normalnie funkcjonować.

„Tyle wiemy o sobie, na ile nas sprawdzono” te słowa Wisławy Szymborskiej potwierdziło życie Dany i Rafała. Nie będąc w tak trudnej sytuacji, nie wiedzieli, jak by się w niej faktycznie zachowali… Zostało w ich życiu otwarte okno, które nazywamy oknem nieznanym w modelu Johari.

Człowiek nie może przewidzieć  swojego zachowania w sytuacjach, w których  emocje mogą być niewyobrażalnie trudne. Czy wybaczyć? Czy po zdradzie będzie umiało się żyć dalej  z osobą, która zraniła, czy będzie się potrafiło  nie wracać, nie rozdrapywać, nie wypominać? Nie jest to łatwe. Pisałyśmy o tym w poście „Miłość Ci wszystko wybaczy.”  

Zarówno Dana, jak i Rafał byli ludźmi czytelnymi dla innych. Mieli duże, według modelu Johari,  okno otwarte, czyli tę część, w której znajduje  się wszystko, co o sobie wiemy, ale i inni o nas wiedzą. Znajdują się tu nasze zachowania, wiedza, kompetencje, których jesteśmy świadomi i które znają inni. Te informacje sami przekazujemy otoczeniu, czyli komunikujemy je „na zewnątrz”  z pełną świadomością. Okno to stopniowo zwiększa się wraz ze wzrostem znajomości i zaufania. Piotr i Beata wiedzieli, jakimi ludźmi są ich partnerzy i umiejętnie tę widzę wykorzystywali wierząc, że dobra żona, lojalny mąż - wybaczą…

U Piotra i Beaty było obszerne okno ukryte, w którym znajdowało  się to, co wiedzieli na swój temat, ale innym tego nie komunikowali. Informacje znajdujące się w tym obszarze z różnych powodów nie są ujawniane. Często są to informacje dotyczące naszych słabości, tego, co jest wstydliwe, bądź z jakichś powodów nie chcemy tego komunikować otoczeniu.

A gdyby Piotr i Beata dawali Dance i Rafałowi  sygnały świadczące o tym, że ich relacja jest narażona na kryzys? Czy oni by te sygnały przyjmowali? Pomimo, iż powody zdrady są bardzo różne, najczęściej wcześniej pojawiają się sygnały świadczące o tym, że partnerowi czegoś brak, ma przesyt, bądź występują u niego problemy natury osobowościowej. Nie zawsze jednak jako partnerzy chcemy to widzieć. Często stosujemy mechanizmy obronne. Najprawdopodobniej Danka i Rafał byli zamknięci na informacje zwrotne. Być może ich okno ślepe było szerokie, czyli nie byli świadomi wielu rzeczy, pomimo, iż inni o tym wiedzieli. Możliwe, że otoczenie widziało, iż w ich związkach nie dzieje się dobrze. Może wysyłało sygnały. Gdyby byli otwarci na informacje zwrotną i porozmawiali ze swoimi partnerami, być może… Tego nie wiemy, gdyż ci, którzy okno ślepe mają wąskie, przyjmują sygnały i próbują podejmować rozmowy, nie zawsze trafiają na partnerów gotowych do komunikacji. Być może Piotr i Beata zamydlaliby oczy mówiąc, że wszystko jest w należytym porządku i są szczęśliwi, gdyż takie życie na dwóch frontach odpowiadało im.  A może czekali na taką rozmowę, może sami nie umieli się zdobyć na to, by powiedzieć o swoich frustracjach? Może byłaby to szansa na ratowanie związku i nie doszłoby do zdrady?
 
 * Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób

POWIĄZANE POSTY:

"Miłość Ci wszystko wybaczy"
"Ja nie chcę kochać"

Hania
Chyba ją tą męczyło. Powiedziała mężowi zaraz po wycieczce. Wyjechała do Grecji z biurem podróży. Sama - bez Marcina. Chyba wtedy nie mógł zostawić firmy, był zajęty interesami, a ona czuła, że musi odpocząć. Kierowca autokaru od razu zwrócił jej uwagę. Młodszy od niej, przystojny. Widziała, że też się mu podoba się. Zawsze uczynny, pomagał jej. W sumie nawet nie wie jak to się stało? Wieczorne imprezy na plaży, wino (może za dużo wina?) i pewnej nocy – stało się. Spędzili noc w jej pokoju, tylko jedną. Po powrocie czuła, że musi powiedzieć mężowi. I to był szok. Nie był na to absolutnie przygotowany. Byli małżeństwem od prawie dwudziestu lat, mieli nastoletnie dzieci. On nie mógł się z tym w ogóle pogodzić. Po kilku dniach wiedziało o tym pół małego miasteczka i wszyscy znajomi. Marcin nie mógł spać, ale nie mógł też patrzeć na Hanię. Musiała się wyprowadzić. Miała na szczęście kawalerkę po mamie. Po rozwodzie nie dostała praktycznie nic, a gdy po 7 latach zachorowała na stwardnienie rozsiane zamieszkała z córką. Zmarła mając niespełna 60 lat. Czy żałowała swoich decyzji?
 
Krystian
Szkolenie firmowe. Tak, banalna sprawa. Po całym dniu intensywnej pracy intelektualnej – impreza przy piwie i muzyce. Atrakcyjne koleżanki, szum w głowie. Gdy obudził się rano przy Zuzi czuł kaca, chyba także moralnego. Wracając do domu zastanawiał się jak to powiedzieć Magdzie. Czy go zrozumie? Czekała na niego z obiadem, taka uradowana, uśmiechnięta. Zrobiła jego ulubiony sernik. Dzieci śmiały się i przekomarzały przy stole. Nie, dziś nie, może jutro. Jutro także jakoś się nie złożyło. Nazajutrz rano powiedział, że chciałby z Magdą porozmawiać. „To mów teraz” – zaproponowała przygotowując drugie śniadania dla wszystkich. „Nie to poważna sprawa – wieczorem” – powiedział. Trochę ją to zaniepokoiło, ale nie aż tak bardzo. Byli zgodnym małżeństwem. Jak wszyscy, od czasu do czasu się kłócili, mieli ciche dni, ale wokół ludzie się rozwodzili, a oni ciągle trwali. Nie przypuszczała, że mógłby jej powiedzieć coś takiego. Wieczorną krzątaninę przerwał dzwonek telefonu – tata Magdy miał zawał, trafił do szpitala. Krystian nie miał więc okazji się przyznać. Gdy kilka dni później, gdy wszystko powoli zaczęło wracać do normy, Magda, zapytała, co Krystian chciał jej powiedzieć. „Nie pamiętam. To chyba nie było nic ważnego” – skłamał. Minęło kilka lat. Krystian lubi przyglądać się uśmiechniętej i radosnej Magdzie, która potrafi rozśmieszyć go po najtrudniejszym dniu w pracy, piecze jego smakołyki i wspaniale dba o dzieci. Ma swoje wady, ale kto ich nie ma. A Krystian swój sekret schował głęboko. Czy żałuje, że nie powiedział? Nie, chyba nie. Nie wiadomo jak mogłoby się to skończyć.
 
Małgosia
Złapała się na tym, że sprawdza rachunki z osiedlowego sklepiku, czy nie policzyli więcej niż faktycznie kupiła. Wielu ludzi podejrzewa o złe intencje. Nie uśmiecha się tak często jak kiedyś. Nie ma już w niej takiej radości. Źle sypia. Krytycznie patrzy na siebie w lustrze. Z szaf wylewają się jej ciuchy, ale ona ciągle nie czuje się atrakcyjna. Mąż powiedział jej o romansie rok temu. Co prawda twierdził, że już go zakończył i że żałuje, ale ona nie potrafiła tak łatwo zapomnieć. Wręcz nieświadomie wącha jego koszule, ogląda kołnierzyki szukając śladów szminki. Gdy tylko zostawi gdzieś komórkę – przegląda maile i SMSy. Pierwsze trzy miesiące to był wręcz fizyczny ból, depresja, nie umiała się pozbierać. Pomogła mama i psycholog. Teraz stała się znerwicowana, podejrzliwa.
Nie miałaby jak odejść (bo i to rozważała), nie ma w sobie tyle siły, nie ma dobrej pracy, żeby utrzymać siebie i dzieci. Czy go jeszcze kocha? To trudne pytanie. Na pewno nie jest tak jak wcześniej. Chyba wolałaby się nigdy o tym nie dowiedzieć.

Zdrada – jednorazowa, czy dłuższy romans – to chyba najtragiczniejsze doświadczenie dla związku. Niszczy zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i bliskość w związku. Zdarza się, że i miłość. Osoba, która dowiaduje się o zdradzie czuje się okropnie oszukana, czuje ból, rozpacz, żal, gorycz. Związek dotyka kryzys. Jest naturalne, że osoba zdradzona odczuwa także nienawiść i agresję. Będzie musiała sobie poradzić z silnymi emocjami, jakie się w niej pojawiają, z ranami po "strzale w jej serce". 
Czasami jednak paradoksalnie zdrada może umocnić związek.

Jak zareagowalibyśmy na zdradę, tego nie wie nikt. Tyle wiemy bowiem o sobie, na ile zostaliśmy sprawdzeni. Joseph Luft i Harrington Ingham opracowali model komunikacji zwany Oknem Johari, dzięki któremu lepiej zrozumieć siebie i innych. Jednym z czterech okien jest tak zwane okno zamknięte, czyli „obszar nieznany” – który nie jest znany ani dla jego posiadacza, ani dla innych. Informacje z tego obszaru ujawniają się w procesie poznawania siebie. Dopóki nie zostaliśmy zdradzeni, nie wiemy jak na ten fakt byśmy zareagowali.

Czy w takim razie warto przyznać się do zdrady? To zależy. Zależy od konkretnej sytuacji. Ponieważ jest duże prawdopodobieństwo, że wyznanie spowoduje głęboki kryzys w związku, warto pomyśleć, czemu wyznanie niewierności ma służyć? Jeśli mamy poczucie winy, nie umiemy poradzić sobie ze swoją zdradą, to dlaczego chcemy obarczać swoim problemem naszego partnera? Skoro mamy postanowienie nie romansować więcej, to co nasze przyznanie się do winy ma dać? Czy to będzie budujące dla związku? Co ma to zmienić? Czemu chcemy zranić naszego partnera? Może lepiej samemu uporać się ze swoim problemem, nawet z pomocą psychologa i wziąć odpowiedzialność za swoje działania.

Natomiast w sytuacji, gdy chcemy opuścić męża lub żonę, bo romans przysłonił nam świat, to przy wyprowadzce naszemu partnerowi należy się wyjaśnienie i wówczas przyznanie się do zdrady jest jak najbardziej na miejscu.

To nie są łatwe sprawy i decyzje. Zawsze to bardzo indywidualna i potwornie trudna decyzja. 

Do tematu powrócimy w jutrzejszym poście.

* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób

 
POWIĄZANE POSTY:

"Miłość Ci wszystko wybaczy"
"Czy zdrada męskie ma imię?"

​Nikt z nas nie lubi być okłamywany, choć chyba każdemu zdarzyło się w życiu przynajmniej raz skłamać, nawet w dobrej intencji, czy niewinnie. Jak jednak nie zostać poważnie oszukanym przez kontrahenta, sprzedawcę, czy chyba najgorsze – w najbliższej relacji? O mowie ciała kłamców, które chce zdradzić ich złe zamiary pisaliśmy już w poście Jak rozpoznać kłamcę? Dziś kilka słów o sposobie mówienia osób mijających się z prawdą mniej lub bardziej. Oczywiście dużą sztuką jest umiejętność analizowania zachowania naszego rozmówcy i jednocześnie treści jego wypowiedzi, ale niektórzy z nas mają do tego większe predyspozycje, inni muszą dużo ćwiczyć.
 
Co mówią kłamcy? Jak wygląda ich wypowiedź? (trzeba pamiętać, że powyższe cechy należy rozpatrywać łącznie oraz dodatkowo w porównaniu z komunikatami niewerbalnymi i typowym zachowaniem rozmówcy. Pojedynczy wskaźnik nie świadczy jeszcze o kłamstwie)
 
Mało szczegółów
Zazwyczaj historia kłamcy nie zawiera zbyt wielu szczegółów, które trudno byłoby mu spamiętać, a chce przecież móc powtórzyć ją powtórnie bez zająknięcia. "Czytają" więc w swojej pamięci jak z nut.
Niemówiący prawdy z reguły nie cytują w swoich wypowiedziach rzeczywistych dialogów, jakie miały miejsce. Bardziej przypomina to relację, kogoś, kto być świadkiem, obserwatorem, a nie bezpośrednim uczestnikiem. Czyli np. zamiast bardziej naturalnego Powiedziałem kolegom: "Chodźmy do Pawła, będzie fajna zabawa”, kłamca powie raczej: Powiedziałem kolegom, żebyśmy poszli do Pawła, bo tam zawsze jest fajna zabawa. Niby drobiazg, ale jeśli cała opowieść tak wygląda, może to okazać się istotne.
 
Brak związków z codziennym życiem
Historia kłamcy będzie niejako „wyjęta” z jego życia. Jest historią samą w sobie, nie nawiązuje do różnych codziennych zdarzeń, osób. Żyje tylko własnym życiem. Generalnie mógłby ją opowiedzieć ktokolwiek. Brzmi trochę nienaturalnie. Im więcej nawiązań do codzienności, tym większe prawdopodobieństwo, że mówiący jest osobą prawdomówną.
 
Bez opisu relacji i uczuć
Często brakuje elementu „ludzkiego” w przedstawianych historiach. Kłamca nie będzie w niej mówił o tym, jak ktoś zareagował na jego zachowanie, co zrobił pod wpływem tego zachowaniu, co on sam poczuł, czy pomyślał w danej sytuacji. Osoba prawdomówna będzie mówiła np.: Zezłościł się, gdy powiedziałem… Poczułem się dotknięty, gdy wspomniał o tym... Pomyślałem wtedy, że... 
 
Obawa przed niepamięcią
Osoby prawdomówne potrafią przyznać się do tego, że czegoś nie pamiętają. Kłamca będzie miał obawy, aby przyznać się do luk w pamięci, jakby miało to podważyć jego wiarygodność. Nie będzie chciał się przyznać, że czegoś dokładnie nie pamięta.
 
To tylko niektóre cechy, które pozwalają detektywom, policji, psychologom, czy… żonom (nie bez przyczyny mówimy przecież o szóstym zmyśle kobiet) weryfikować prawdziwość naszych wypowiedzi. Nawet jeśli wydaje się, że uda nam się kogoś oszukać, nie musi się to okazać takie proste. Zresztą, po co to piszemy, przecież kłamać nie warto!

Myślisz sobie, że masz dwoje uszu i nimi słuchasz. Ale według modelu komunikacji Friedemanna Schulza von Thuna do słuchania używamy aż czworga uszu. Każdy komunikat nadawany jest na czterech płaszczyznach.  I odbierany także na czterech, ale nie zawsze. Czasami jesteśmy po prostu „głusi”. Jedno z naszych uszu komunikacyjnych nie działa – wówczas łatwo o niezrozumienie. Źle odczytujemy intencję naszego rozmówcy i nieporozumienie gotowe. Zazwyczaj dominuje u nas jedno lub dwoje „uszu”, nimi słuchamy. Wynika z tego, że „słyszymy” tylko część komunikatu, skupiamy się na jednej lub dwóch jego płaszczyznach. Nasze dominujące „ucho” nadaje bieg całej rozmowie. A przecież wszystkie płaszczyzny są tak samo ważne.

​Czy wiecie, jakiego Wy głównie ucha komunikacyjnego używacie? Przeczytajcie i pomyślcie. Ucho:

• rzeczowe – koncentruje się na faktach, danych, datach, itp. Wiąże się z rozumieniem konkretnych informacji, wymaga zaangażowania intelektualnego. Są to z reguły odpowiedzi na pytania typu: Co? Kto? Gdzie? Kiedy? Jak? Jest to „ucho” preferowane częściej przez mężczyzn. Wydawać by się mogło, że takie słuchanie to dobra strategia, bo przecież chodzi nam o to, aby przekazywać sobie różne informacje i je rozumieć. Tylko czy zawsze nasz rozmówca dobrze się czuje, gdy skupiamy się na faktach, danych i rozwiązaniach? A jemu np. zmarła ukochana babcia?
• relacyjne (drażliwe) – dotyczy stosunku z odbiorcą, sposobu traktowania go. Pokazuje, co myślimy o odbiorcy i relacji z nim.  Jest wrażliwym uchem, bo dotyczy nas osobiście. Czasami neutralne wypowiedzi, szczególnie w związkach, możemy zinterpretować jako atak, czy zagrożenie, mimo, że partner nie miał w ogóle złych intencji. Ucho relacyjne „słyszy” odpowiedzi na pytania typu: Co myślisz o mnie? Czy dobrze Ci ze mną? Czy martwisz się o mnie? Jak się do mnie odnosisz?  „Ucho” bardziej charakterystyczne dla kobiet. Jeśli mąż zapyta np. „Gdzie są klucze do piwnicy?”, a żona słucha „uchem drażliwym”, odpowie: „Jak nie masz ochoty mi pomóc, to nie musisz iść. Sama pójdę”. A czy nie lepiej byłoby w tej sytuacji użyć ucha rzeczowego?
• apelowe – skupia się na prośbach, życzeniach, oczekiwaniach skierowanych do odbiorcy. Może być tak, że osoby, które posługują się głownie tym „uchem” w wypowiedziach innych słyszą tylko żądania innych i prośby pod swoim adresem. Zupełnie bezzasadnie pojawiają się wówczas negatywne emocje, a czasem nawet chęć zerwania relacji.  Ucho słyszy odpowiedź na pytanie: Co mam robić, myśleć, czuć w związku z wypowiedzią rozmówcy? Żona mówi: „Śmietnik jest pełny”, a mąż słyszy: „Chce, żebym poszedł wyrzucić śmieci”.
• ujawniające siebie (terapeutyczne) – „słyszy” wartości, przekonania, motywacje nadawcy, odczytuje jego osobowość i stosunek do rzeczywistości. Na tej płaszczyźnie osoba jest najbardziej autentyczna i najwięcej mówi o sobie. Pytania: Kim on jest? Co chce mi o sobie powiedzieć? Czy jest interesujący? „Czerwone” – mówi mąż siedząc obok prowadzącej żony, a ona „słyszy”: „Ma potrzebę kontroli, nawet w samochodzie, gdy nie prowadzi”.

 
Pomyślcie, którym uchem najczęściej Wy słuchacie i czy zawsze to dobrze? :-)

​Na podstawie książki „Sztuka rozmawiania” Friedemann Schulz von Thun

Nie zawsze osoba, do której mówimy  słucha nas i słyszy to, co chcemy jej przekazać.  Różne są tego przyczyny, do których zaliczyć można zarówno niesprzyjające warunki, ale i liczne blokady, które stosujemy zarówno świadomie, jak i nieświadomie.

Seligman przedstawił model słuchania, którego autorami są Kroth i Edge. Według niego wyróżniamy: słuchanie bierne i aktywne oraz niesłuchanie aktywne i bierne.

Słuchanie bierne polega na słuchaniu, podczas którego odbiorca wysyła nadawcy sygnały niewerbalne świadczące o zainteresowaniu tym, co ten do niego mówi.  Jest zachowany zarówno kontakt wzrokowy, ale również osoba słuchająca okazuje empatię, potakuje, jedynie nie zadaje pytań. Sytuacja taka ma miejsce na przykład wówczas, gdy słuchamy osoby będącej naszym autorytetem. Wówczas pomimo tego, iż jesteśmy wsłuchani w każde słowo tej osoby, pomimo, że nasza mimika pokazuje przeżywanie  emocjonalne tego, co słyszymy, nie odzywamy się, ponieważ albo nie mamy możliwości zadania pytania albo jest nam niezręcznie, jesteśmy skrępowani bądź czujemy się niekompetentni, by zabrać głos.

Słuchanie aktywne wzbogacone jest w stosunku do słuchania biernego o zadawanie pytań i parafrazowanie. Na przykład, słuchając przyjaciółki opowiadającej o ekscytującym spotkaniu, zadajemy pytania, dopytujemy, przytakujemy, ale i parafrazujemy jej wypowiedź, oczywiście pokazując swoją mową ciała duże zainteresowanie i zaangażowanie.
 
Bierne niesłuchanie to niekoncentrowanie się na wypowiedzi rozmówcy. Osoba mówiąca często w takiej sytuacji czuje się zlekceważona, choć powody niesłuchania mogą być róże, np. zmęczenie, złe samopoczucie. Takie sytuacje mają miejsce np. podczas powrotu do domu, gdy w autobusie spotykamy znajomą, która chce zdać nam relację z ostatniego weekendu. Poniedziałek był dla nas intensywnym dniem w pracy, w myślach układamy plan na wieczór, zastanawiamy się, co musimy jeszcze po drodze kupić, do kogo wykonać pilny telefon i pomimo, iż ciałem uczestniczymy w tej rozmowie – patrzymy na koleżankę, ale nasze myśli krążą w innym wymiarze.

Aktywne niesłuchanie polega natomiast na mówieniu do siebie nawzajem, ale o czym innym. W takim sposobie komunikowania się każda ze stron nie jest zainteresowana tym, co mówi do niej partner, ale rozmawia. Każdy w tej wymianie zdań chce bowiem przeforsować swój temat, ale trafiając na równego sobie, żadna ze stron nie jest wysłuchana. Typowy przykład takiej sytuacji ma miejsce, gdy żona po powrocie z pracy opowiada mężowi o swoim sukcesie, a mąż wchodzi jej w pół zdania i oznajmia, że na weekend zaprosił kolegę i trzeba zastanowić się, jak go ugościć.

Słuchanie jest sztuką. Obecnie, gdy doskwiera nam brak czasu, a z drugiej jesteśmy nadmiernie skoncentrowani na sobie, poświęcenie uwagi i cierpliwości drugiemu człowiekowi nie jest łatwe.
 

Czasami wykrycie kłamstwa jest proste - jak w dowcipie, w którym mąż nie wrócił na noc do domu. Rano powiedział żonie, że spał u kolegi. Ona obdzwoniła dziesięciu jego najlepszych kolegów. Ośmiu potwierdziło wersję męża, a dwóch twierdziło nawet, że ciągle jeszcze u nich jest. Gdy podobna sytuacja przytrafiła się żonie – nie wróciła na noc, mąż obdzwonił jej dziesięć najlepszych przyjaciółek i… żadna nie potwierdziła. Cóż, tytuł książki „Dlaczego mężczyźni kłamią, a kobiety płaczą” A&B Pease nie jest bezpodstawny:-)

​Ale co zrobić w sytuacji, gdy kłamstwo nie jest aż tak ewidentne? Można skupić się na treści wypowiedzi, ale to wymaga większej wprawy lub można skupić się na mowie ciała, bo ta potrafi zdradzić nawet najlepszego kłamcę.
​Chyba najmniej wprawy w kłamaniu mają małe dzieci, więc u nich sygnały kłamstwa są bardzo wyraźne. Na co trzeba zwracać uwagę? (oczywiście nie każde z zaprezentowanych poniżej zachowań musi świadczyć o tym, że mamy do czynienia z kimś kto próbuje nas okłamać, czy oszukać).
 
Oczy
Jeśli ktoś w czasie rozmowy unika kontaktu wzrokowego, może oznaczać, że ma coś do ukrycia (chyba, że jest niezwykle nieśmiały i wycofany). Ale i uporczywe patrzenie w nasze oczy prawie przez 100% czasu naszej rozmowy powinno wzbudzić nasz niepokój, co do czystości intencji rozmówcy. Pocieranie oka – częstsze u panów lub dotykanie się pod okiem – częstsze u pań – to kolejny sygnał, który powinien zwrócić naszą uwagę.
Częste mruganie powiekami również świadczy o napięciu rozmówcy.

Nos – efekt Pinokia i twarz
Gdy ktoś kłamie, pociera często nos, dotyka go. Pokazuje się, że w każdej bajce jest odrobina prawdy i w bajce o Pinokiu także. Naukowcy stwierdzili, że kiedy kłamiemy nasz nos co prawda nie wydłuża się jak u pajacyka, ale za to staje się cieplejszy. Lęk wywołany kłamstwem podnosi temperaturę tej części ciała. Powoduje to delikatne mrowienie, co z kolei skłania nas do podrapania się po nosie.
Kłamca bywa poddenerwowany. Zdarza się, że dotyka swojej twarzy, np. skroni, szyi, karku, ściska twarz, przysłania usta (jakby ciało samo chciało, aby umilkł), gładzi dłonią głowę. To takie ruchy, które mają go „uspokoić”. Im lepszy kłamca, tych ruchów będzie mniej.

Uśmiech
Sztuczny uśmiech, nieszczery, raczej nietypowy może służyć odwróceniu uwagi i zakamuflowaniu oszustwa. Ma wzbudzić wiarygodność. Ale taki uśmiech jest mechaniczny, nie aktywizuje wszystkich mięśni twarzy, łatwo go rozpoznać. To tzw. dobra mina do złej gry.
 
Ruch
Kręcenie się na krześle, odwracanie głowy, krzyżowanie co chwilę rąk, przebieranie nogami – to jakby sygnał ciała: chcę stąd uciec. Jeśli nasz rozmówca zachowuje się w ten sposób, sprawdźmy w innym źródle wiarygodność jego słów.
Często osoby, które kłamią chcą niejako „zapaść się w sobie”, siedzą zgarbione, skulone, chowają głowę w ramionach, jakby chcieli uciec od tego, co właśnie mówią, a co mija się z prawdą.
 
Sprzeczność wypowiedzi i mowy ciała
Czasem zdarza się, że ciało wyrywa się do tego, aby powiedzieć prawdę. Usta mówią „Tak, oczywiście, zrobiłem tak jak obiecałem”, a w tym czasie głowa wykonuje minimalnie przeczący ruch „nie”. Która „wypowiedzi” jest prawdziwa? Zawsze język naszego ciała.
 
Ponadto kłamcy rzadko używają gestów dla zobrazowania tego, co mówią, czy modulacji tonu głosu – są tak skupieni na swojej wypowiedzi, aby była wiarygodna, myślą intensywnie co i jak powiedzieć, że nie są już w stanie skontrolować wszystkiego.

A w sumie najlepiej, abyśmy nie musieli kłamać, ani spotkać nikogo, kto chce przed nami coś zataić, czy nas oszukać!

​Czasami ważniejsze stają się dla nas te słowa, których nie powiedzieliśmy w życiu, niż te, które padły. Czy pamiętacie takie zdarzenia, w których żałujecie, że z różnych względów - braku odwagi, lęku, niesprzyjających okoliczności, braku czasu - nie powiedzieliście czegoś, co teraz z perspektywy czasu wydaje się Wam ważne?
 
20 rzeczy, których nie powiedzieliście i będziecie żałować przed śmiercią:

1. Dam radę – gdy baliście się zrobić jakąś ważną rzecz
2. Zwalniam się – żeby rzucić okropną pracę
3. Kocham Cię – gdy obleciał Was strach przed wypowiedzeniem tych słów
   
4. Posłucham Cię – gdy rodzice chcieli Wam dawać rady
5. Nie zważam na to  - aby nie przywiązywać zbyt dużej wagi do opinii innych ludzi na Wasz temat
6. Dość – gdy pracowaliście zbyt dużo
7. Powiedz mi – aby zapytać dziadków o coś ważnego przed ich śmiercią
8. Odchodzę – aby zerwać toksyczną relację
9. Dokończę to – gdy przerwaliście robienie rzeczy, na której naprawdę Wam zależało
10. Pojadę – żeby pojechać w daleką podróż, gdy nadarzyła się taka sytuacja
11. Nauczę się – aby nauczyć się języka obcego
12. Będę ćwiczyć – żeby aktywność fizyczną postawić na pierwszym miejscu
13. Jestem piękna/piękny – by uświadomić sobie jak piękni jesteście
14. Jest wspaniale – aby zatrzymać się wystarczająco długo i docenić wspaniałe chwile
15. Zaryzykuję – gdy baliście się podjąć jakieś ryzyko (szczególnie w miłości)
16. Pobawię się z Tobą – by poświęcić dzieciom swój czas wtedy, gdy tego chciały i potrzebowały
17. Nie przejmuję się – aby nie przejmować się wszystkim za bardzo
18. Będę z Tobą – by spędzać więcej czasu z ukochaną osobą
19. Wystąpię – aby odważyć się i wystąpić przez publicznością i pokazać swój talent
20. Dziękuję – by wyrazić wdzięczność.

 
A jakie są słowa, których Wy nie wypowiedzieliście w porę i teraz żałujcie? Czy mogły zmienić Wasze życie? Czy jest jeszcze szansa, aby je wypowiedzieć?
 
Inspiracja: artykuł „Those Top 37 Things You’ll Regret When You’re Old”

POWIĄZANE POSTY:
Za jakie grzechy
6 zasad rozmowy w związku
​