Mówi się potocznie, że słowami możemy zranić do żywego, możemy też kogoś podnieść na duchu. Często nie bardzo wiemy jak możemy powiedzieć coś pozytywnego, aby kogoś "zbudować", dać mu wiarę, czyli psychologicznie: podnieść jego poczucie wartości, jeśli nie jest zbyt silne lub gdy jego samoocena nie jest stabilna. Słowa, które ranią, pretensje, krytyka czasami przychodzą nam bardzo łatwo. Ze słowami wsparcia bywa trudniej.  Czy pamiętacie Zosię z tekstu "Czego pragną faceci?", której krytyka przychodziła z łatwością, ale tylko krytyka. Czy myślicie, że z takimi osobami łatwo i przyjemnie żyć, gdy ciągle słyszymy od nich tylko wyrzekania i same negatywne rzeczy? A jak postępujemy sami? Czy nasze pochwały w ciągu dnia przewyższają siedmiokrotnie uwagi i upomnienia, w stosunku do męża, żony, dzieci, współpracowników? Wreszcie, czy wierzymy w siebie? Czy myślimy o sobie dobrze, widzimy swoje mocne strony?

Motywujące słowa uruchomiają w nas samych i w drugim człowieku samospełniające się proroctwo. Zaczynamy tak postępować i organizować rzeczywistość, aby była ona zgodna z naszymi przekonaniami. Brzmi może nieco magicznie, ale badania psychologiczne dowodzą, że właśnie tak jest.

Dziś podpowiadamy słowa, które możemy mówić do siebie samych, ale i do innych, a wszystkim będzie żyło się przyjemniej.

Kobieta z sąsiedztwa, a nie śliczna aktorka reklamuje proszek do prania. Zastanawialiście się, dlaczego?  Otóż w tym wypadku wykorzystana zostaje zasada wpływu, którą jest lubienie i sympatia. Zapewne wiecie, że chętniej spełniamy prośby osób, które darzymy sympatią, a właśnie podobieństwo jest jednym z czynników na nią wpływającym.  Kobieta przeciętna, sympatyczna, a nie aktorka jest dla nas wiarygodną panią domu.

Oprócz podobieństwa, czynnikiem wpływającym na naszą pozytywna postawę do drugiego człowieka jest  atrakcyjność. Osobom atrakcyjnym pod wpływem pierwszego wrażenia  przypisujemy szereg pozytywnych cech i jesteśmy skłonni im ulegać. Wydają nam się dobre, mądre, uczciwe, życzliwe. Należy jednak pamiętać, że na pierwsze wrażenie wpływa nie tylko nasz wygląd, ubiór, nasze gesty, sposób chodzenia, postawa, wyraz oczu, tembr głosu, ale również ich spójność. O pierwszym wrażeniu szerzej pisaliśmy w poście „Pierwsze wrażenie."

Trzecim  czynnikiem wpływającym na lubienie i sympatię jest prawienie komplementów :) Tacy już jesteśmy, że miłe słowa kierowane pod naszym adresem działają jak miód na nasze serca, powodując, że jesteśmy gotowi wiele zrobić dla ich nadawców. Trudno bowiem nie lubić  kogoś, kto obdarza nas komplementem.

Pamiętajmy i bądźmy ostrożni, jeżeli osoby w naszym otoczeniu będą za wszelka cenę chciały zdobyć naszą sympatię. Nie dajmy się uśpić i nie ulegajmy pod wpływem złudnego niekiedy pierwszego wrażenia, komplementów, bądź podobieństwa.
 

Manipulowanie to wywieranie wpływu na zachowanie drugiego człowieka. Manipulować, czyli zmieniać postawę. Aby tego dokonać, należy znać arkany psychologii zmiany.

Pamiętacie post „Noworoczne postanowienia”? Pisałyśmy w nim o warunkach, które muszą zaistnieć, aby zmiana się dokonała.  Jeżeli ktoś chce nas  do czegoś nakłonić, będzie próbował zaspokoić naszą potrzebę, o której nawet możemy nie zdawać sobie sprawy. W tym celu manipulator  będzie stwarzał warunki, w których poczujemy dyssatysfakcję z naszego obecnego stanu. Na przykład mężczyzna  chcąc uwieść kobietę, wykreuje w niej potrzebę zmiany, pokazując, iż przy jego boku może sobie na wiele pozwolić – wyjścia do restauracji, teatru, zakupy w drogich sklepach. Niejedna z nas odczuje dyssatysfakję ze swojej obecnej sytuacji. Sama sobie nie pozwolę, a więc…

Drugim warunkiem, o którym nie zapomina manipulator to wizja. Stworzenie jej jest niezbędne. Pracownik manipulując podwładnym, pokazuje mu świetlaną przyszłość, do której może go doprowadzić. To jest cel, który może zmotywować pracodawcę do sypnięcia groszem :)

Manipulator dobrze wie, że może być dyssatysfakcja oraz wizja, ale  ważny jest też plan działania i postawienie przysłowiowego pierwszego kroku.  Plan dający nam poczucie bezpieczeństwa oczywiście ma precyzyjnie opracowany. Pokazuje nam,  jaka prosta i miła droga do niego prowadzi. Tak niewiele trzeba, byś poczuł się dobrze. Wystarczy, że wyjdziesz z domu, przyjdziesz na nasze spotkanie i poczujesz się lepiej…

Manipulacja często mylona jest przez nas z przymusem.  A tak nie jest.  Osoba zmuszająca nas do czegoś tak naprawdę jest uczciwsza , aniżeli manipulator, bo ukazuje nam swoje oblicze. Manipulator natomiast działa w białych rękawiczkach.  Ciągnie za sznurki, a nam się wydaje, że podejmujemy własne decyzje.  Zmienia nas i nasze zachowania bez naszej zgody, a my poddajemy się  niczym marionetki.

Manipulować  można nie tyko pojedynczymi osobami, ale i całymi grupami, tak, by ci nieświadomie i z własnej woli realizowali nasze cele. Manipulują kobiety mężczyznami, mężczyźni kobietami,  pracodawcy podwładnymi, podwładni pracodawcami, młodzież rodzicami, media odbiorcami, reklamodawcy klientami… Wymieniać można długo.  Manipulatorzy stosują `różne techniki. Najbardziej znane są techniki wywierania wpływu opisane przez Roberta Cialiniego: zasada społecznego dowodu słuszności, autorytetu, niedostępności, wzajemności, zaangażowania oraz lubienia i sympatii.

W jednym z naszych postów „A miało być tak pięknie”  opisałyśmy historię Izy, która wpadła w sidła człowieka , który wiedział, jak wykorzystać  między innymi siłę autorytetu, aby swoją ofiarę  zmanipulować i skrzywdzić. O tej  zasadzie i innych będziemy pisały w  październiku na naszym blogu. Będziemy też pokazywały, jak ustrzec się przed technikami wywierania wpływu.   A dzisiaj „przygrywka” w postaci przypowieści Anthony de Melo „Nie zmieniaj się.”

NIE ZMIENIAJ SIĘ
 
Przez całe lata byłem neurotykiem.
Typem zgorzkniałym, przygnębionym i egoistą.
Wszyscy ciągle mi mówili, żebym się zmienił.
I nie przestawali przypominać mi, jak bardzo byłem neurotykiem.
A ja się obrażałem, choć zgadzałem się z nimi.
I chciałem się zmienić, ale nie potrafiłem, mimo wielu wysiłków.
Najgorsze było to, że mój najlepszy przyjaciel
nie przestawał wypominać mi neurotycznego stanu,
w którym trwałem. I również podkreślał konieczność zmiany.
Także z nim się zgadzałem i nie mogłem się na niego obrażać.
Ale skutek był taki, że czułem się bezsilny i jakby skrępowany.
 
Aż pewnego dnia przyjaciel powiedział mi:
- Nie zmieniaj się.
Bądź, jaki jesteś. Tak naprawdę to nieważne, czy się zmienisz, czy nie.
Kocham cię, jakim jesteś, i nie mogę przestać cię kochać.
Te słowa zabrzmiały w mych uszach jak muzyka :
"Nie zmieniaj się. Nie zmieniaj się. Nie zmieniaj się... Kocham cię..."
Wtedy się uspokoiłem. I poczułem, że żyję.
I, co za cud, zmieniłem się !
 
Teraz wiem, że w rzeczywistości nie mogłem się zmienić aż do spotkania kogoś, kto by mnie kochał, bez względu na to, czy się zmienię, czy nie [...]

Anthony de Mello

„Czy miłość jest sztuką?” to tytuł jednej z książek Fromma, który posłużył mi jak przynęta do „złowienia” cudownej grupy młodzieży, z którą dane mi było kilkanaście lat temu pracować.

Rozpoczynałam pracę w gimnazjum. Wiedziałam, że będzie to zadanie trudne. Zdawałam sobie sprawę, że młodzież ucieka w świat używek, agresji, gdyż warunki, w jakich żyją sprzyjają kształtowaniu się takich właśnie postaw. Było dla mnie sprawą oczywistą, że nie zbawię świata, natomiast chciałam zacząć jego naprawianie od najbliższego otoczenia, czyli od środowiska w którym pracowałam.

W mojej głowie urodził się pomysł, będący odpowiedzią na potrzeby gimnazjalistów. Postanowiłam zorganizować dla nich zajęcia warsztatowe, pomimo że zdawałam sobie sprawę, że nie będzie to łatwe zadanie. Ponieważ lubię wyzwania, moja ambicja kazała mi spróbować.

Przed pierwszym spotkaniem przygotowałam kolorowe, przyciągające uwagę plakaty, będące zaproszeniem na pierwsze zajęcia, na których mieliśmy rozmawiać o miłości. Miłość…temat pociągający młodego człowieka. Miłość sztuką? - pytanie pobudzające ciekawość. Mój pomysł okazał się strzałem w dziesiątkę. Młodzież przyszła, najprawdopodobniej przyszli z ciekawości, ale ja wiedziałam, że ten pierwszy krok, do postawienia którego ich zmotywowałam, był najtrudniejszy. Byłam przekonana, że jak raz przyjdą, będą „moi”. Chciałam, aby pierwsze spotkanie było pierwszym kęsem, po którym będą mieli ochotę na więcej. Tak bowiem działa zasada manipulacji, zwana zaangażowaniem.

Zaangażowanie według Roberta Cialdiniego jest „wyzwalaczem ludzkiego dążenia do konsekwencji. Kiedy już jakieś stanowisko zostanie raz zajęte, pojawia się naturalna tendencja do postępowania uparcie zgodnego z tym stanowiskiem.” Cialdini opisuje tzw. technikę stopy w drzwiach, czyli metody małych kroków. Według niej sprowokowanie drugiej osoby do zrobienia całkiem niewinnych rzeczy powoduje, iż stopniowo przechodzą oni do robienia rzeczy większych. Ważne według autora książki „O wywieraniu wpływu na ludzi” jest to, aby zamieniając kogoś w "osobę zaangażowaną" pamiętać o tym, iż nasze działanie musi mieć charakter aktywny, musi wymagać wysiłku i winno mu towarzyszyć przekonanie wykonawcy, że wykonuje je z własnej woli.

Wiele osób uważa, iż manipulacja jest złem. Zgadzam się z tym, ale jak i od każdej reguły jest wyjątek. Jeżeli celem naszej manipulacji ma być dobro drugiego człowieka, wówczas moim zdaniem, nasz cel uświęca środki. Zarówno rodzice, jak i wychowawcy nie byliby w stanie ukształtować wielu pozytywnych postaw, gdyby nie sięgali po narzędzia wywierania wpływu na ludzi. Poza zasadą zaangażowania jest pięć innych, o których napiszemy wkrótce.

Dzięki zasadzie zaangażowania zrobiłam wiele wartościowych rzeczy z niesamowitymi młodymi ludźmi, których pamiętam do dziś. Mam nadzieję, że pierwszego kroku i każdego kolejnego, które robili przychodząc na warsztaty, w które wkładałam całe moje serce, nie żałują. Myślę, że dzisiaj nie mieliby mi za złe, że wówczas, gdy mieli naście lat zastosowałam wobec nich zasadę manipulacji zwaną zaangażowaniem.
.

"Jeden uśmiech ma moc... Ukoić łzy. Ogrzać zimne serce. Poznać nowego przyjaciela. Zastąpić czułe przytulenie. Ukoić traumę. Upiększyć okaziciela. Ulżyć w troskach. Wspierać dobre uczynki. Rozjaśnić ponure dni. Pocieszyć zbolałą duszę. Nieść nadzieję samotnym. Nieść obietnicę opieki. Podnieść na duchu uciśnionych. Złagodzić niewidzialne rany. Zmniejszyć niedolę. Działać jak lekarstwo na cierpienie. Przyciągnąć przychylność aniołów. Spełnić ludzkie pragnienie bycia dostrzeżonym. Kto wie, może zmiana świata mogłaby okazać się aż tak prosta?"

Richelle E. Goodrich

Znacie pewnie takie osoby, które tryskają optymizmem, wchodzą do pokoju uśmiechnięte, każdego zagadną, z każdym porozmawiają, są lubiani. Potrafią opisać swoje emocje, ale są także asertywni. Często mówimy, że myślą pozytywnie. Trudno ich obrazić. Wybaczają, choć nie zapominają. Są to osoby o wysokim poziomie inteligencji emocjonalnej (EQ).

Ostatnio termin EQ – inteligencja emocjonalna pojawia się bardzo często. Jak ją wzmacniać, jak trenować, jak jest ważna. Dlaczego? Do lat 90’ XX wieku wielkim kultem otaczaliśmy przecież IQ (iloraz inteligencji). Zresztą cały czas system edukacji nastawiony na przekazywanie wiedzy premiuje uczniów o wysokim IQ. Tymczasem przełomu dokonał David Goleman. Badając tysiące przypadków, śledząc losy absolwentów renomowanych uczelni w powiązaniu z posiadanym przez nich ilorazem inteligencji IQ, wykazał, że wybitny iloraz inteligencji wcale nie przekłada się na sukces życiowy. Gdy bowiem mówimy o szczęściu i sukcesie w życiu, okazuje się, że inteligencja emocjonalna (EQ) ma większe znaczenie niż IQ (iloraz inteligencji). Czym więc jest to reklamowane dookoła EQ?

Inteligencja emocjonalna (EQ) jest zdolnością do identyfikacji i zrozumienia naszych własnych emocji oraz emocji innych oraz regulowania i kontrolowania emocji. To także motywowanie się, empatia i umiejętności o charakterze społecznym, niezbędne w kontaktach z innymi ludźmi.

W życiu wygląda to tak, że to nasze emocje decydują o tym, jak wykorzystamy posiadany intelekt. Na osiągnięcie sukcesu bardziej wpływają cechy osobowości, takie jak np. umiejętność współdziałania, inicjatywa, umiejętność przekonywania, czy zdolności przystosowania się. Inteligencja emocjonalna jest fundamentem, na którym budujemy relacje. Wszystkie nasze relacje. Przekłada się ona więc na sukces w relacjach międzyludzkich, rozkwit kariery i osiąganie celów.

Zwiększając poziom inteligencji emocjonalnej możemy podnieść jakość naszego życia psychicznego, ale i zwiększyć nasze zdolności do radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Co ważne inteligencja emocjonalna nie jest uwarunkowana genetycznie jak iloraz inteligencji IQ, można więc nad nią pracować całe życie. Nie jest też prawdziwym twierdzenie, że kobiety mają wyższą inteligencję emocjonalną niż mężczyźni. Mylnie też często utożsamiamy ją z „byciem miłym”. Wcale nie. W decydujących momentach chodzi o to, aby nie stracić kontroli nad uczuciami. Kierować nimi tak, aby były wyrażane odpowiednio i skutecznie. I w tym sensie nie musi to oznaczać zawsze „bycia miłym”. Czy uważacie się za osoby o wysokim poziomie EQ, charakteryzują Was wszystkie przedstawione na schemacie cechy?

Pożądanie… Kto z nas kogoś lub czegoś nie pożądał? Nie tylko pożądamy drugiego człowieka, ale też wolność, pieniądze, sławę.
 
W poście „Nieproszone emocje” poruszyłyśmy kwestię zarządzania uczuciami. Pisałyśmy, iż mamy prawo do całej ich gamy, ale jesteśmy odpowiedzialni za zachowania, które na ich podłożu powstaną. Jedną z takich emocji, która niekiedy może nas wyprowadzić na manowce jest pożądanie. Jak wiecie, jest to silne pragnienie czegoś lub fizyczny pociąg do kogoś. W drodze warunkowania przedmioty lub bodźce dla nas obojętne z czasem nabierają znaczenia.

Myśląc o fascynacji osobą, która żyje w innym związku, powinniśmy myśleć o konsekwencjach, o problemach, a czasem tragedii,  której flirt może być  niewinnym początkiem. Jak wiadomo, zakazany owoc smakuje najlepiej, ale z kolei krzywda wyrządzona drugiemu człowiekowi, może boleć do końca życia. Nie mówiąc nawet o komplikacjach własnego. Najprawdopodobniej  o tych wszystkich konsekwencjach myślała bohaterka filmu „Pożądanie” grana przez Sophie Marceu. Banalna sytuacja. Kobieta krótko po burzliwym rozwodzie spotyka interesującego żonatego mężczyznę. Zaczyna między nimi iskrzyć. Pomimo, iż ciężko jej się oprzeć, ostatecznie odchodzi. Dlaczego? Miała prawo pożądać, pragnąć, snuć marzenia, ale  z drugiej strony umiała w porę powiedzieć „dość”.

Nie jest to łatwe, tym bardziej, że często jesteśmy zdania, iż lepiej żałować, że coś przeżyliśmy, niż żałować,  że  nie spróbowaliśmy.  Oczywiście wybór należy do nas. Niemniej warto zatrzymać się wówczas, gdy emocje biorą górę i zrobić bilans zysków i strat.

„Człowiek nie może stać się niewolnikiem swoich różnych skłonności i namiętności, niekiedy celowo podsycanych.  Przed tym niebezpieczeństwem trzeba się bronić. Trzeba umieć używać swojej wolności, wybierając  to, co jest prawdziwym dobrem. Nie można dać się zniewolić. Nie można dać się skusić pseudowartościom, półprawdom, urokom miraży, od których potem odwracamy się z rozczarowaniem, poranieni, a czasem nawet ze złamanym życiem. Człowiek musi stawać się coraz bardziej człowiekiem, aby był, a nie tylko miał.”

Te głębokie słowa Jana Pawła II niosą ze sobą niełatwe do zaakceptowania treści. Ale może warto zatrzymać się chwilę, pomyśleć, zanim nasze emocje uczynią z nas swoje sługi, a my zostaniemy z złamanym życiem.

Kto z nas nie stał w korku, spiesząc się na ważne spotkanie, kto nie był nigdy śpiący, czy spragniony? Doskonale wiemy, jak w takich sytuacjach się czujemy. Pojawia się najczęściej zdenerwowanie, złość, irytacja. I te sytuacje frustrujące nas  często są powodem zachowań agresywnych.

W sobotnim poście poruszyłyśmy temat frustracji. Nikomu z nas nie jest ona obca. Oznacza zespół przykrych emocji związanych z niemożliwością realizacji potrzeby lub osiągnięcia określonego celu.  Spójrzcie wokół, patrząc na ludzi, widzimy, ile ich potrzeb jest niezaspokojonych. Są zmęczeni, czują się niekochani, niedowartościowani, zakompleksieni. I efekt jest taki, że często albo agresję kierują do wewnątrz, albo kierują ją na otoczenie. Niekoniecznie dochodzi do rękoczynów. Ale złym słowem, plotką, oszczerstwem też można zranić. Czy to frustratowi pomaga? Na pewno nie!  A ponieważ przed frustracją nie uciekniemy, warto skorzystać z rad Martina Seliogmana, które pokazują, jak modyfikować styl wyjaśniania zdarzeń, o czym pisałyśmy w poście ”Mam dość”. Człowiek bowiem, według twórców psychologii pozytywnej, może nauczyć się optymizmu. Warto skorzystać!

Czy istnieje kłótnia doskonała? Może to wtedy już nie kłótnia? Często nie daje się nam uniknąć wymiany poglądów, widzimy świat inaczej, mamy inne oczekiwania, dążenia, drogi dojścia do celu, a do tego wszystkiego odmienne temperamenty. Zaczynamy dyskutować i czasami „od słowa do słowa i kłótnia gotowa”. Pojawiają się w nas emocje, a emocje mają to do siebie, że aktywizują najbardziej pierwotne obszary naszego mózgu (tzw. kora stara). Bo o ile uczucia są charakterystyczne tylko dla ludzi, to emocje już nie. Wiedza o funkcjonowaniu mózgu jest o tyle istotna, że pozwala uniknąć niepotrzebnej eskalacji i spirali emocjonalnej, które potocznie nazywamy „nakręcaniem się”.

Dlaczego? Otóż jeśli emocja aktywizuje najbardziej pierwotne obszary, to jednocześnie i automatycznie ogranicza funkcjonowanie obszarów nowszych – kory nowej – odpowiedzialnej za racjonalne myślenie. W przenośni mówimy, że „cali jesteśmy strachem” lub „cali jesteśmy gniewem” i w tym sensie jest to zbieżne z obserwacjami neurobiologów. Jak wykorzystać tę wiedzę? Skoro wiemy, że w takim stanie – powiedzmy skrótowo i upraszczając – człowiek nie myśli do końca racjonalnie, to czy prezentacja wówczas przemyślanych argumentów i uzasadnianie naszego stanowiska ma sens? No niestety nie bardzo, bo praca ośrodków korowych jest ograniczona. I z drugiej strony, gdy sami jesteśmy pobudzeni, zdarza się nam powiedzieć o przysłowiowe „jedno słowo za dużo” – dotknąć kogoś do żywego, wsadzić szpilę w samo serce, a słów raz wypowiedzianych nie da się tak łatwo wymazać z pamięci. Wszystko dlatego, że kontrola naszego intelektu w silnych emocjach (np. gniewu, złości, strachu) jest po prostu ograniczona.

Gdy przychodzi do nas rozszlochane dziecko, które całe sobą jest jedną wielką emocją, to nie zaczynajmy mu tłumaczyć, wyjaśniać – spróbujmy najpierw opanować emocję i „uruchomić” tym samym inną część mózgu odpowiedzialną na myślenie. Podobnie w przypadku kłótni z żoną i mężem – gdy jesteśmy już pod wpływem silnych emocji dalsza rozmowa naprawdę nie ma sensu. Trzeba najpierw opanować emocje, wyciszyć je do poziomu, w którym uaktywnimy cały nasz mózg. A wówczas i tak powinniśmy pamiętać o następujących zasadach konstruktywnej kłótni:

1. Opisuj nie oceniaj.
2. Mów o swoich emocjach, uczuciach i potrzebach.
3. Jeśli krytykujesz, to zachowania a nie osobę.
4. Wczuwaj się w położenie rozmówcy zamiast występowania przeciwko niemu.
5. Nie uogólniaj (bez słów „zawsze, nigdy, Ty jesteś…)
6. Nie porównuj.
7. Traktuj partnera równoprawnie, nie demonstruj swojej przewagi.
8. Słuchaj nie tylko mów.
9. Skup się na aktualnym problemie, nie zmieniaj tematu.
10. Dąż do pojednania i konstruktywnych rozwiązań.