Gdy mózg jest w żałobie. Jak radzić sobie ze stratą?

10/23/2019

GDY MÓZG JEST W ŻAŁOBIE.
JAK RADZIĆ SOBIE ZE STRATĄ?

3 zasady leczenia umysłu i mózgu po stracie

Niedzielny rodzinny spacer po warszawskich Bielanach. Rodzice z małym dzieckiem w wózku. Idą, rozmawiają się, śmieją. Świeci słońce, po prostu piękny spokojny dzień. Nie przewidują tragedii, która za chwilę się wydarzy i zmieni już na zawsze ich świat. Gdy przechodzą przez przejście dla pieszych rozpędzony samochód uderza z całym impetem w młodego ojca, który cudem wypycha jeszcze na chodnik swoją żonę i wózek z dzieckiem, ratując im życie. Mimo długiej reanimacji nie udaje się go uratować. Prawdziwy bohater, który w ułamkach sekundy wie, co musi zrobić. Inaczej mogliby zginąć wszyscy. Jak donoszą media - żona nie odniosła poważniejszych obrażeń, a dziecko, które wypadło z wózka trafiło do szpitala (według niektórych wiadomości – jest w stanie ciężkim).

Czy jesteście sobie w stanie wyobrazić stan, w jakim znajduje się teraz żona, której świat zawalił się w kilka sekund? Co czuje, co myśli? Czy drugi człowiek jest w ogóle zdolny, aby to wiedzieć, jeśli nie był nigdy w podobnej sytuacji? Trzeba przeżyć podobną tragedię, by wiedzieć naprawdę, jaki to wszechogarniający ból, jak potworne cierpienie, żal, rozpacz, smutek, gniew, stres…

O tym jak wygląda życie „po” pisze m.in. neurolog dr Lisa Shulman w książce „Mózg w żałobie” – żona, która do samego końca towarzyszyła swojemu mężowi w walce ze śmiertelną chorobą (pisaliśmy o tym w sobotnim poście „Wywracać świat do góry nogami”). Może śmierć jej męża nie nastąpiła nagle, ale czy to powoduje, że jej emocje były mniejsze? Nie powinniśmy oceniać, czyjejś reakcji na stratę.

Autorka „Mózgu w żałobie” opisuje trzy zasady leczenia umysłu i mózgu po stracie. Próbuje w sposób zrozumiały dla czytelnika - nie będącego lekarzem - wytłumaczyć ten proces od strony neurologicznej, po to, by pokazać, jak powrócić do zdrowia po poważnej stracie i długotrwałej traumie emocjonalnej. Oto 3 zasady, jakie sformułowała:

Integracja podświadomości i świadomości.
Zanurzenie – rozproszenie uwagi.
Otwarcie umysłu na nowe możliwości.

W pierwszym momencie traumatyczna strata blokuje naszemu umysłowi dostęp do bolesnych emocji i wspomnień. W przypadku ciężkich urazów psychicznych może skrajnie dojść nawet do amnezji dysocjacyjnej, czyli częściowej lub całkowitej utraty pamięci, dotyczącej niezwykle trudnych wydarzeń. Na krótką metę mechanizmy obronne mają ogromny sens i są potrzebne w tym pierwszym momencie, jednak na dłuższą metę – będą uniemożliwiały nam zdrowe funkcjonowanie na co dzień. Dlatego w myśl pierwszej zasady „integracji podświadomości i świadomości” musimy stopniowo bolesne doświadczenia przywracać do świadomej pamięci i dzięki temu włączać je do historii naszego życia. Jak mówił Carl Jung – wybitny psychoanalityk „Dopóki nie uczynisz nieświadomego świadomym, będzie ono kierowało twoim życiem i będziesz nazywał je losem”.

Przywracanie do pamięci możliwe jest dzięki „zanurzeniu” i „rozproszeniu uwagi”, o których mówi druga zasada. „Zanurzanie” to powolny, stopniowy proces refleksji nad traumatycznymi uczuciami i wspomnieniami, podczas którego jedno wspomnienie odblokowuje powoli drugie. Zwiększa naszą świadomość na temat trudnych wspomnień. Może odbywać się w gabinecie psychologa w czasie sesji terapeutycznych, ale także przez takie praktyki, jak np. pisanie dziennika/pamiętnika, uczestnictwo w ukierunkowanych wykładach, szkoleniach czy grupach wsparcia. Ponieważ nie jest to łatwy proces, ważne, aby jednocześnie towarzyszyły mu momenty odpoczynku, tzw. „rozpraszanie uwagi”. Np. przebywanie na łonie przyrody, turystyka, aktywność fizyczna, hobby (typu: fotografia, ceramika, rysowanie), uczenie się nowych umiejętności, uczestnictwo w akcjach społecznie pożytecznych, itd.

Z czasem (dla każdego będzie to inny okres) zacznie następować stopniowy proces wychodzenia na prostą, gdy nasz umysł zacznie otwierać się na nowe możliwości na przyszłość, nasza tożsamość zacznie się odbudowywać. Lisa Shulman po pięciu latach od śmierci męża pisze: „Przystosowanie się do samotności jest zarówno atutem, jak i pułapką. Moje największe wyzwanie wynika z tego, że Bill i ja zbudowaliśmy wyjątkowe życie, pełne wzajemnego oddania. Zbudowanie od zera nowego życia osobistego wciąż jest nieosiągalne. Doceniam szczęście bycia otoczoną przez rodzinę, kolegów, współpracowników, pacjentów, studentów i sąsiadów, nabrałam szacunku do możliwości nawiązania prostych relacji międzyludzkich każdego dnia. Każdy krok wydaje się podstawowy, ale efekt kulminacyjny jest pokrzepiający – mniej izolacji i większe poczucie celu”*.

Może to słabe pocieszanie dla tych, którzy teraz ogromnie cierpią i przeżywają niewyobrażalną stratę, która wywróciła ich życie do góry nogami. Ale pokazuje to nikłe światełko w tunelu… Choć dotarcie do niego zajmie jeszcze dużo dużo czasu…

*Fragment i cytaty pochodzą z książki Dr Lisy Shulman "Mózg w żałobie", Wyd. Filia, 2019

POWIĄZANE ARTYKUŁY:

Wywracać świat do góry nogami
List z drugiego brzegu
Wiara we własne możliwości to pewność