Życzę Ci szczęścia!

ŻYCZĘ CI SZCZĘŚCIA!

Wpływ zamożności na poziom szczęścia

​Odruchowo wszystkim nam wydaje się, że pieniądze dają szczęście. Zazdrościmy bogatym, bo uważamy, że nie mają żadnych problemów i są szczęśliwi. Czy faktycznie tak jest i czy tak jest zawsze? Jeśli tak, to przecież moglibyśmy „kupić” sobie szczęście. Zamożność wiązałoby się wprost z wysokim poziomem szczęścia. Ale odpowiedź nie jest aż tak prosta. Wątpliwość w 1974 r. zasiał Richard Easterlin, który opublikował artykuł pt. „Czy wzrost ekonomiczny zwiększa pomyślność ludzi?” I od tego czasu zależność dobrostanu i bogactwem nazwana jest paradoksem Easterlina. A paradoks polegać miał na tym, że o ile ludzie (społeczeństwa) zamożniejsi (zamożniejsze) są szczęśliwsi (szczęśliwsze), o tyle wzrost dochodów ludzi i społeczeństw nie zwiększa wcale ich poczucia szczęścia.

Gdy państwa osiągają standard życia, jakie wiele krajów „pierwszego świata” osiągnęło w latach sześćdziesiątych XX wieku, poczucie szczęścia i PKB przestają podążać tą samą trajektorią. Oczywiście, że dochody mają znaczenie, ale nie decydują jeszcze o wszystkim. Zrozumiałe jest, że jeśli ktoś żyje w ubogim kraju wzbogaci się to wzrasta jego poczucie szczęścia. Trudno przecież uważać się za szczęśliwego człowieka, gdy nie można zaspokoić swoim dzieciom podstawowych potrzeb: jedzenia, dachu nad głową i bezpieczeństwa. Jednak w krajach bogatych zarabianie więcej z myślą, że będzie się szczęśliwszym po przekroczeniu średnich dochodów przestaje działać. Po przekroczeniu tego progu każde dodatkowe pieniądze dają proporcjonalnie coraz mniej satysfakcji.

​Poza tym istotny jest także proces adaptacji. Osiągnięcie wyższego standardu życia może sprawiać dodatkową satysfakcję tylko przez pewien czas. Ludzie zamożni uważają swój dobrobyt za rzecz całkowicie naturalną i nie odczuwają z tego powodu, że są zamożni, szczególnej radości. A przy tym sukces finansowy zwiększa aspiracje, więc ci, którzy się bogacą, mogą odczuwać ciągły niedosyt.

​Skoro pieniądze to nie wszystko, to jaka jest recepta na szczęście? W odpowiedzi pomagają zakrojone na gigantyczną skalę projekty badawcze World Value Survey czy World Poll Instytutu Gallupa. Otóż osoby o solidnym wykształceniu uważają się za szczęśliwszych od tych bez takiego wykształcenia. Ludzie posiadający prace są szczęśliwsi i to nawet w Europie, gdzie istnieje dobrze rozwinięty system opieki społecznej. Znaczący wpływ na poziom zadowolenia z życia ma miejsce zamieszkania. Na ogół mieszkańcy małych miasteczek są szczęśliwsi niż ludzie żyjący w wielkich miastach. Korzystnie wpływa także duża ilość wolnego czasu i krótsze dojazdy. Podobnie jest z dobrym zdrowiem (a nawet ważniejsze jest przekonanie o swoim dobrym zdrowiu niż stan faktyczny). W byciu szczęśliwszym pomaga także wiara w jakiegoś boga.

W Polsce badania prof. Czapińskiego nad dobrostanem Polaków* pokazały, że nie status społeczno-ekonomiczny decyduje najbardziej o poczuciu zadowolenia z życia i innych aspektach dobrostanu, lecz czynniki demograficzne (wiek – młodsi czują się szczęśliwsi niż starsi) oraz relacje społeczne (przyjaciele, małżeństwo – ci, którzy są w związkach, którzy mają przyjaciół oceniają swe życie jako bardziej szczęśliwe). Tak więc inni ludzie są dla nas ważniejsi od pieniędzy. Dochód w badaniach prof. Czapińskiego pojawiał się dopiero jako czwarty w kolejności czynnik (korelat) dobrostanu psychicznego. Profesor mówi nawet, że pieniądze dają szczęście obywatelom biednych krajów, natomiast szczęście daje pieniądze obywatelom w bogatych krajach.* Dodaje także: „szczęśliwym nie tylko chce się bardziej, ale także więcej mogą, ponieważ szerzej patrzą, mądrzej myślą i mają lepszy kontakt ze swoim ciałem”.

​Tak więc zdawałoby się wyświechtane zdanie: „Życzę Ci szczęścia!” ma swój głęboki sens. Więc życzymy Wam właśnie szczęścia, a nie pieniędzy.
 
*Janusz Czapiński „Ekonomia szczęścia i psychologia bogactwa”, Nauka nr 1/2012, str. 51-88