ROZWÓD Z NARCYZEM, SOCJOPATĄ ​I "KATEM DOMOWYM"

ROZWÓD Z NARCYZEM, SOCJOPATĄ
​I "KATEM DOMOWYM"

Wywiad z adwokat dr Patrycją Mencel

Dzisiaj mam przyjemność zaprezentować wywiad, który przeprowadziłam z Patrycją Mencel - właścicielką Kancelarii Adwokackiej adw. dr Patrycja Mencel. Doktorem nauk prawnych oraz pracownikiem naukowym na Uniwersytecie Wrocławskim. Prelegentem podczas szkoleń, ogólnopolskich i międzynarodowych konferencji naukowych. Autorką licznych publikacji naukowych. Dyrektorem Biura Śledczego w Polskim Towarzystwie Ekspertów i Biegłych Sądowych. Rozmawiałyśmy między innymi o związkach z narcyzem, socjopatą i „katem domowym". O tym, z kim trudniej się rozstać, dlaczego przyzwyczajamy się do życia w toksycznych związkach i dlaczego bronimy naszych oprawców oraz jak przygotować się do rozwodu i pierwszego spotkania z prawnikiem. 


​Psychologia przy kawie: Pani Patrycjo, jakie sprawy Pani zdaniem są najtrudniejsze dla prawników pod względem emocjonalnym?

Patrycja Mencel: Specyfika tego zawodu wymaga od prawnika wyznaczenia pewnych granic emocji. Naszym zadaniem jest „trzymanie emocji na wodzy”, zdrowy dystans i spojrzenie na sprawę z pełnym profesjonalizmem. Nie da się jednak ukryć, że i Nas prawników niektóre sprawy wzruszają emocjonalnie, bo jesteśmy ludźmi, którzy także mają swoje rodziny i do każdej sprawy podchodzimy indywidualnie/inaczej.
Pewną trudność (o ile można tak to nazwać) cechują sprawy, które dotyczą dzieci, zwłaszcza wtedy, gdy dzieje im się krzywda.
 
Ppk: Czy kobiety przyzwyczają się do życia w toksycznych związkach? Często przecież twierdzą, że inni mają gorzej, że one tylko czasami... Tak jakby przyzwyczajały się do poniżania, do szantażu, do kłamstwa, do manipulacji.

PM: Faktycznie, czasami kobiety żyją w bardzo toksycznych związkach nawet kilkanaście (kilkadziesiąt!) lat. W mojej ocenie do poniżania, kłamstwa i manipulacji nie da się przyzwyczaić, ponieważ przez przyzwyczajenie rozumiem godzenie się z takim stanem rzeczy. Za każdym razem tego typu zachowania ze strony bliskich nam osób skutkują odczuwaniem smutku, złości, zażenowaniem czy poczuciem bezradności, a z takim stanem rzeczy trudno się pogodzić.
Niestety, najczęściej powodem wmawiania sobie przez kobiety, że „inni mają gorzej” lub "jutro mu przejdzie, przecież kiedyś był inny" jest brak perspektyw na wyjście z patowej sytuacji. Często kobiety są również odizolowywane od najbliższych oraz uzależniane od swojego kata. Jeżeli tak się dzieje, to jest to już sytuacja alarmowa. Z relacji moich klientek wynika, że przez długie lata nie wiedziały, jak uwolnić się z takiego związku, zwłaszcza gdy w grę wchodziły małoletnie dzieci. Kobiety czasem nie zdają sobie sprawy z tego, że można żyć inaczej.
 
Ppk: Moim zdaniem kobiety często bronią swoich oprawców. Mam rację?
 
PM: Kobiety faktycznie nierzadko usprawiedliwiają swoich oprawców. Być może właśnie dlatego, że same nie dowierzają temu, czego doświadczyły. „Jak to możliwe, że mężczyzna, z którym jeszcze do niedawna byłam tak szczęśliwa mógłby mi zrobić coś takiego? Pewnie miał zły dzień”. Czasem kobiety upatrują przyczyn zachowania oprawcy w swoim postepowaniu bądź zaniechaniu, szukają błędów w sobie. Zazwyczaj przychodzi jednak taki moment, gdy szala goryczy się przelewa i najczęściej z pozoru niegroźna wymiana zdań między partnerami doprowadza do podjęcia decyzji o przerwaniu istniejącego impasu. Oczywiście mówię to z punktu widzenia prawnika, a nie badacza.
 
Ppk: Dlaczego Pani zdaniem kobiety tkwią czasami latami w toksycznych związkach?

PM: Kobiety nie wiedzą od czego zacząć, gdzie tak naprawdę szukać pomocy. Nie widzą szans na lepsze jutro. Perspektywę rozstania z partnerem widzą w czarnych kolorach. Zakładają, że mimo uwolnienia się od oprawcy same nie poradzą sobie w zderzeniu z otaczającą je rzeczywistością. Jest to oczywiście błędne założenie, bo kobiety stać na wiele tylko niekiedy brak im pewności. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż narcyzi, socjopaci czy też tzw. „kaci domowi” uzależniają od siebie i izolują od najbliższych swoją ofiarę. Uzależniona ofiara to taka, która np. zdana jest na hojność i pieniądze męża, bo do tej pory zajmowała się domem i nie ma swoich oszczędności, natomiast ofiara odizolowana to taka, która nie ma do kogo zgłosić się po pomoc. Ja jednak uważam, że zawsze jest rozwiązanie, trzeba tylko uwierzyć w siebie i zaufać samej sobie.

​

Ppk: Czy jako osoby mające do czynienia z socjopatami i narcyzami na salach sądowych, potraficie ich zachowania rozszyfrować? To często świetni aktorzy. Jakie zachowania zapadły Pani w pamięci?
​
PM: Oczywiście. Narcyzi i socjopaci to świetni manipulanci i taktycy. W związku z tym należy pamiętać, że rozwód z narcyzem musi być taktycznie zaplanowany. Kiedy kontaktuję się ze mną klientka, z relacji której wynika, że mamy do czynienia z narcyzem lub socjopatą, to każdorazowo uczulam, że "walka rozwodowa" rozgrywa się przed procesem rozwodowym, a nie w jego trakcie. Należy wtedy zwracać uwagę na pewne zachowania takich ludzi i odpowiednio reagować tak, aby nie dać im argumentów w trakcie postępowania sądowego. W takich sprawach adwokat musi zawsze przewidywać i być o krok przed ruchem przeciwnika. Bardzo ważnym jest opracowanie właściwej strategii do obrony przed atakiem narcyza. W pamięci przywołuję sobie właśnie sytuację, gdy mąż mojej klientki oczerniając ją przed procesem sądowym w oczach wszystkich, kiedy dowiedział się, jaki materiał mamy przygotowany doszedł do wniosku, że odda jej swoje mieszkanie w ramach ugody. Zakładam, że jego celem była ochrona własnego piaru.
 

Ppk: Decyzja o odejściu od toksycznej osoby to jedno, ale potem długa droga rozwodowa. Myślę, że wiele kobiet to przeraża. Czy można się przygotować na tą drogę przez mękę, jak wiele osób określa czas rozpraw sądowych?

PM: Pamiętać należy, że z rozwodem często związany jest podział majątku oraz opieka prawna nad wspólnymi dziećmi. Mimo to rozwód wcale nie musi być długi i męczący. Ustawodawca przewidział w przepisach pewne możliwości mogące przyspieszyć ten proces. Najważniejszym aspektem jest podjęcie pewnej, zdecydowanej decyzji i zrobienie pierwszego kroku ku zmianie sytuacji. Jeśli kobieta jest zdecydowana i nastawiona na cel, to każdy kolejny krok przybliżający do zakończenia sprawy jest dla niej jednocześnie pewnym sukcesem. Oczywiście można przygotować się na ten proces i nawet trzeba. Jednym z kluczowych elementów jest gruntowne omówienie wszystkich okoliczności sprawy z prawnikiem, tak aby dobrać odpowiednią strategię i w jak najbardziej korzystny sposób dojść do mety. Warto przemyśleć także skorzystanie z pomocy poradni psychologicznej, czy to dla rozwodzącego się małżonka, czy też dla dzieci, tak aby do minimum obniżyć negatywne skutki rozstania rodziców.
 
Ppk: A jak przygotować się do pierwszego spotkania z prawnikiem?
 
PM: Pierwsze spotkanie to zazwyczaj przedstawienie obrazu sytuacji, z jaką zmierza się na co dzień moja klientka/mój klient. Na takim spotkaniu bardzo często pełnię jednocześnie rolę psychologa i prawnika. Od tego nie da się uciec. Muszę wysłuchać mojego klienta, bez względu na to, jak bardzo emocjonalnie podchodzi do sprawy i dać mu poczucie bezpieczeństwa oraz pewności. Skrupulatna i dokładna analiza wszystkich informacji przekazanych mi przez klienta pozwala obrać właściwą ścieżkę. Bardzo ważnym zatem jest, aby klient opowiedział mi o wszystkim, co może być istotne, nawet jeśli z pozoru szczegół wydaje się mało ważny. Trzeba także pamiętać o tym, aby przedstawiany przez klienta obraz był zgodny z rzeczywistością. Niczego nie można ukrywać przed swoim prawnikiem.
 
Ppk: Często ofiara np. socjopaty staje przed Sądem z pustymi rękoma. Nie działa tak jak manipulator, nie przygotowuje się do tego, by udowodnić winę małżonkowi. Często jest to impuls. I nagle okazuje się, że nie jest przygotowana, bo będąc osobą lojalną, nie skarżyła się nikomu, więc nie ma świadków, nie ma dowodów, bo nie dopuszczała myśli o odejściu, nawet przez myśl jej nie przeszło, by gromadzić coś przeciwko osobie, teoretycznie najbliższej. Brak często ofierze cwaniactwa. Czy za naiwność przychodzi zapłacić?
 
PM: Absolutnie nie. Klientów w sprawach rozwodowych można zazwyczaj podzielić na dwie grupy – tych, którzy są bardzo dobrze przygotowani, posiadają obszerny materiał dowodowy i takich, którzy przez lata faktycznie nie gromadzili żadnych dowodów. Nie oznacza to jednak, że przychodzą do mnie z pustymi rękoma. Nie da się całkowicie ukryć sytuacji panującej w rodzinie od kilku lat. Zawsze znajdą się jakiekolwiek dowody potwierdzające, z czym musiała zmierzać się klientka. Czasami warto również skorzystać z usługi biura detektywistycznego. Wszystko zależy od naszej strategii.
 
Ppk: Trudniejsze Pani zdaniem są rozwody z narcyzem czy z socjopatą?

PM: Wszystko zależy od tego, z jakiej perspektywy się spojrzy. Nie ma też sztywno przyjętej reguły. Jeśli chodzi o ofiary doświadczające przykrych zachowań ze strony narcyzów czy socjopatów, to uważam, że nie można miarkować krzywdy, która im się dzieje. Dla każdego konsekwencje działań tych sprawców mogą być inne. Dużo także zależy od konkretnych okoliczności każdej sprawy.
Jeśli mówimy o trudności z perspektywy prawnika, to trzeba przyznać, że każde zaburzenie osobowości wiąże się z wypracowaniem niestandardowej koncepcji. Posiadane doświadczenie pozwala jednak osiągnąć zamierzony cel, zarówno w przypadku osób z osobowością narcystyczną, jak i socjopatyczną.
 
Ppk: Czy zdarza się, że to kobiety są katami w związkach?

PM: Zdarza się, aczkolwiek kobiety będące oprawcami to niezwykła rzadkość. Wygórowana pewność siebie, chęć dominacji nad partnerką czy uznawanie siebie za osobę decyzyjna to cechy znacznie częściej występujące u mężczyzn. Statystyka policyjna od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie i wskazuje, że wśród osób doświadczających przemocy domowej mężczyźni stanowią około 10% pokrzywdzonych.
 
Ppk: Mówi się, że mądry Polak po szkodzie... Jakie czerwone światełka powinny dać młodej dziewczynie sygnał, że związek nie będzie tak cudowny, jak wydawać się jej może w pierwszych latach znajomości. Na co należy zwrócić uwagę?

PM: W mojej ocenie bardzo ważnym jest okazywanie wzajemnego szacunku w szerokim tego słowa znaczeniu. Wszelkie przejawy jego braku to jakiś sygnał, z którego należy wyciągnąć pewne wnioski. Jeśli już na początku związku partner nie liczy się z odmiennym zdaniem swojej partnerki, jest apodyktyczny, nie przyjmuje czyichś argumentów albo dopuszcza się przemocy (słownej lub fizycznej) wobec bliskiej osoby, z którą wiąże przyszłość, to należy mocno przemyśleć perspektywę życia z takim człowiekiem. Alarm powinien włączyć się również w sytuacji, kiedy partner mówi nam coś w stylu "Po każdym Twoim powrocie od mamy się kłócimy" lub "przestań się przyjaźnić z Anią, bo ona ma na Ciebie zły wpływ". To jest początek odizolowywania ofiary. Niebezpieczny może być też moment, kiedy mężczyzna mówi do swojej partnerki: "Ja będę pracować, a Ty dbaj o dom. Niczego nie potrzebujesz. Ja wszystko Ci dam". To z kolei jest początek uzależniania swojej ofiary od siebie samego.
Należy też podkreślić, że narcyza cechuje doskonała umiejętność manipulowania otoczeniem, tworzenia tzw. „zasłony dymnej” co do swoich rzeczywistych zamiarów. Może się zatem okazać, że początkowo relacja będzie rozwijać się wzorowo, a po latach narcyz ujawni swoją prawdziwą twarz. 

Ppk: Pani Patrycjo, ślicznie dziękuję za rozmowę. Mam nadzieję, że dla wielu osób będzie ona niezwykle ważna i być może stanie się  światełkiem w tunelu.