​Roztrzęsiona Jola zadzwoniła do męża:

 - Tomek, musimy koniecznie porozmawiać. Z Anią dzieje się coś niepokojącego, w tym przedszkolu jest coś nie tak. Trzeba ją stamtąd koniecznie zabrać. Znowu dzisiaj jak szłyśmy, nerwowo reagowała na przechodzące psy.

Po obozie letnim nauczycielka próbowała przekonać rodziców Antka do wizyty z dzieckiem u specjalisty.

- Moczenie nocne w tym wieku jest sygnałem, że dzieje się coś niepokojącego. Im szybciej zareagujecie, tym lepiej.

Wojtuś od paru dni woła rodziców, gdyż wieczorami widzi na półce z książkami potwora.  Do tej pory był radosnym, spokojnym dzieckiem. Co w takim razie mogło się stać? Zaniepokojeni chcą szukać pomocy u psychologa.

Rodziców Anulki zaniepokoiły lęki dziewczynki. Zauważyli i skojarzyli, że od czasu, gdy poszła do przedszkola, zaczęła  reagować lękowo, szczególnie boi się psów. Zaczęli zastanawiać się, co tam musi się dziać. Przecież dziecko do tej pory było takie spokojne. Byli przekonani, że musi tam dziać się coś złego.

Rodzice Antka zbagatelizowali sugestię nauczyciela. Przecież to normalne, podobno chłopcy tak mają. Uspakajali się wzajemnie. Gdzieś ktoś coś opowiadał, czytali… Wyrośnie z tego.

Dzisiaj znowu przeraźliwy płacz przerwał rodzicom Wojtka oglądanie filmu. Chłopiec przerażony przekonywał, że na półce stoi i patrzy na niego potwór z wielkimi oczami.

Mówi się, że strach ma wielkie oczy i można powiedzieć, że rodzice Anulki zaczęli oczami wyobraźni widzieć to, co mogło dziać się  w przedszkolu, tak jak i oczami wyobraźni mała Anula zaczynała coraz bardziej przyglądać się światu, który odkrywany był przed nią miedzy innymi  w przedszkolu. Bajka o Czerwonym Kapturku zwróciła uwagę dziewczynki na wilki. Z ciekawością przeglądała kartki z pięknymi ilustracjami. Wilk tak bardzo przypominał jej niektóre psy. I dziewczynka zaczęła lękać się psów, które do tej pory nie wywoływały w niej reakcji lękowych.

Wyobraźnia Wojtusia, szczególnie w godzinach wieczornych, gdy zostawał sam w pokoju zaczynała „pracować”. To normalne.  Pojawiły się u niego tzw. lęki wytwórcze- irracjonalne i nierzeczywiste  wynikające po prostu z bujnej wyobraźni dziecka. 

Co w takich sytuacjach, gdy u dziecka pojawiają się reakcje lękowe, mogą zrobić rodzice?

Po pierwsze, należy pamiętać, że niektóre lęki są rozwojowe, co przedstawiłyśmy na planszy "Rozwojowe lęki dziecięce" i przeminą pod warunkiem, że nie będziemy ich utrwalać. Lęk jest bowiem czymś naturalnym w rozwoju dziecka. Jest  informacją dla rodziców, iż rozwija się ono, zdobywa coraz więcej informacji  o świecie, a jego wyobraźnia jest coraz większa.  

Ważne natomiast, aby lęków dziecka nie bagatelizować i nie śmiać się z niego, a tym bardziej nie kompromitować go w oczach otoczenia. Przestraszone dziecko należy  uspokoić, przytulić, odwrócić uwagę, ale i okazać zrozumienie dla jego odczuć. Natomiast gdy opadną emocje, należy  porozmawiać i przedstawić daną sytuację  z naszego punktu widzenia. Warto też  dopytać,  czego dziecko się tak konkretnie boi. Bardzo często czujemy presję otoczenia, jest nam wstyd, że mamy dziecko – tchórza i wówczas na siłę chcemy  udowodnić sobie i światu, że to pokonamy. Jak? Poprzez np. konfrontowanie z tym, czego się boi. Boisz się wody? Wrzucę cię i zobaczysz, że się nie utopisz. Boisz się psa, pogłaszcz, zobacz, nic ci nie zrobi. Nic bardziej błędnego. Daj dziecku czas. Nie utrwalaj jego lęku.  Niech samo zadecyduje, czy jeszcze się boi.

Niekiedy rodziców niepokoi fakt, że coś, co nie budziło w dziecku niepokoju, nagle staje się przedmiotem lęku. Otóż, nie ma w tym nic dziwnego. To, że dziecko się czegoś nie boi, nie oznacza, że później będzie podobnie. Wraz z wiekiem dziecka i zdobywaniem wiedzy, zaczyna rozumieć, że pewne rzeczy mogą być niebezpieczne. Anula nie bała się psów, ale gdy poznała bajkę o Czerwonym Kapturku, zaczęła się ich lękać.  Nie zawsze reakcja jest natychmiastowa. Bywa, że coś może przywołać wspomnienie i pomimo, iż bezpośrednie zagrożenie nie istnieje,  dana sytuacja powoduje, iż dziecko wraca do czegoś, co kiedyś się wydarzyło – co przeżyło albo co widziało lub o czymś słyszało.  Jest to lęk odtwórczy, który przywołuje wspomnienie np. rozmowy - dziecko, które nie bało się wody, gdy usłyszało o tym, że dziewczynka utopiła się na basenie, w danym momencie tego nie komentowało, nie dopytywało, ale po jakimś czasie zaczęło się bać wejść na pływalnię.

Rodzice Antka zbagatelizowali sugestię nauczyciela. To był błąd. Są bowiem sytuacje, które powinny budzić nasz niepokój. Wówczas należy zasięgnąć pomocy specjalisty. Kiedy?  Wówczas, gdy dziecko obawia się coraz większej ilości sytuacji, wycofuje się z wielu aktywności, gdy lęk nie mija pomimo braku bodźca, który go wywołał, gdy unika różnych sytuacji, reaguje nerwowo –  często płacze, krzyczy, jest rozdrażnione, reaguje agresywnie. Również wtedy, gdy ma trudności ze snem, gdy pojawiają się reakcje somatyczne towarzyszące lękowi - ból głowy,  brzucha, gdy pojawia się moczenie nocne (nie spowodowane innymi czynnikami niż emocje) albo wymioty, biegunka, przyspieszona akcja serca, bezdech, nadmierne pocenie, drgawki, drżenie oraz wówczas gdy całkowicie lęk absorbuje uwagę dziecka.


Już jutro na naszym blogu znajdziecie informację o wspaniałej serii ksiązek dla dzieci MAŁE KSIĄŻKI O WIELKICH EMOCJACH. Zapraszamy do przeczytamnia! 
​

Wysoka, szczupła brunetka o nietuzinkowej urodzie. Szczególną uwagę zwracają jej piękne, wyraziste oczy. Po pierwszych zdaniach, które wypowiada widać, że jest inteligentna, oczytana, niezwykle błyskotliwa. Z tego, co mówi można wywnioskować, że nie ma dla niej sytuacji bez wyjścia, drzwi niemożliwych do otwarcia. Konsekwencja w połączeniu z pracowitością doprowadziły ją do osiągnięcia tego, czego najbardziej w swoim życiu pragnęła. Praca przynosząca satysfakcję, dwoje cudownych chłopców, kochający mąż, ale…  Nie umie czerpać radości, nie potrafi normalnie funkcjonować. Jej ciało odmawia posłuszeństwa… Szuka pomocy, bo nie chce tak dalej żyć, nie umie…

Obrazy przesuwają się szybko, jak w niemym kinie. Obrazy, które jak stare fotografie ukryte na spodzie pudła, przywalone zdjęciami z trzydziestoletniego życia, nagle w najmniej oczekiwanym momencie wysypują się, przywołując niechciane wspomnienia. Przywołują uczucia, o których chciała zapomnieć, przywołują myśli, które wówczas nieomal nie doprowadziły jej do obłędu. To, co się wówczas wydarzyło, wtedy gdy miała dwanaście lat, przewróciło jej życie do góry nogami.


Nigdy nie żyło im się dostatnio, ale miała dom, miała rodziców, siostrzyczki. Nagle została sama jak zabawka, którą ktoś wyrzucił, bo nie było dla niej miejsca. Obrazy z przeszłości ukryte zostały w zakamarkach, do których nie chciała wracać. Przysypywała je obrazami z życia, przez które szła z odwagą i chęcią pokazania, że da radę, że jest silna, że zasługiwała na miłość, której dla niej zabrakło… Pamięta strzępy rozmów rodziców, z których niewiele mogła wówczas pojąć. Praca…, perspektywy…, wyjazd… Wyjechali. Pewnego majowego dnia wyjechali, zabierając ze sobą jej dwie siostrzyczki bliźniaczki. Ona została z babcią. Obiecywali, że wrócą, że pewnych rzeczy nie jest w stanie zrozumieć w tej chwili, że robią to dla jej dobra…

Trzęsienie ziemi, psychiczny ból, strach, tęsknota, bezsilność, złość… Natalia płacząc, przywołuje tamte wspomnienia.  Te obrazy, które teraz wracają jak nieproszeni goście, gdy tylko zamyka oczy. Wyzwalaczem tych koszmarnych wspomnień byłe cudne córeczki kolegi męża. Gdy spotkali się w sklepie, grunt o mało nie zapadł się pod nogami Natalii. Serce waliło jak młot, miała problemy z oddychaniem. Nagle, w jednej chwili powrócił tamten obraz sprzed lat. Dwuletnie śliczne bliźniaczki i ich szczery dziecięcy śmiech, który splatał się z jej łzami. Śmiech dzieci, które nie rozumiały powagi sytuacji, które cieszyły się, bo czekała je podroż, które jeszcze wiele nie rozumiały. Boże, ten śmiech… Przez lata śmiech dzieci powodował, że serce zaczynało walić jej jak młot.

Płaczące za ścianą dziecko wyrwało Nelę ze wspomnień. Nie potrafiła przestać myśleć o Indze. Chodziły razem do liceum, a potem ich drogi rozeszły się, choć wiele o niej słyszała. Ludzie uwielbiają mówić o innych, szczególnie gdy te historie niosą ze sobą nutkę sensacji. Dlatego Inga stała się bohaterką krążących po Poznaniu ploteczek. Szkoda tylko, że nikt nie umiał jej pomóc.

Nela pamięta jak po wakacjach, gdy rozpoczynały trzecią klasę, Inga wróciła o 15 kilogramów lżejsza. Potem sukcesywnie nikła w oczach. Tłumaczyła to stresem, atmosferą w domu, miłością. Koleżanki natomiast domyślały się, że to efekt drakońskiej diety. Próbowały rozmawiać z wychowawczynią, gdyż widziały, że koleżanka potrzebuje pomocy, ale nie udało się… Już wówczas widziały, że Inga stała się labilna** emocjonalnie. Często wpadała w złość, nie kontrolowała emocji. Z drugiej strony była niezwykle ciepłą i dobrą osobą. Gotowa wiele zrobić bezinteresownie dla drugiego człowieka, co nie było częstym zjawiskiem.
 
„Pogranicze. Co nam to mówi? Z czym się kojarzy? Czy możemy być w dwóch miejscach jednocześnie? Fizycznie można po prostu stanąć na samej granicy np. państw. A mentalnie? Czy można sobie choćby wyobrazić te wahania, ten lęk przed spadnięciem z krawędzi na jedną ze stron? Bo która miałaby być lepsza? Spokojniejsza? Bardziej ustabilizowana? A teraz pomyślmy o człowieku, takim jak my, który każdej sekundy każdego dnia żyje na takim właśnie pograniczu. W wiecznym wahaniu. Góra – dół. Góra – dół. Radość – smutek – wściekłość – depresja – obojętność. Wszystko naraz i wszystko po kolei. Pogranicze, a ściślej — krawędź.”* – Tak rozpoczyna się niezwykle potrzebna książka Moniki Kotlarek „Borderline, czyli jedną nogą nad krawędzią”
 
Istnym trzęsieniem ziemi było wyjście na jaw faktu, iż Inga się samookalecza. To było po zerwaniu z Jędrkiem, jej ówczesnym chłopakiem. Miłość, jak każda Ingi, nie trwała długo. Na początku był szał, opowiadała koleżankom, jaki cudowny, wspaniały, niezastąpiony. Widziały na korytarzach, z jaką miłością patrzy mu w oczy. W ogień by za nim wskoczyła. Ale nie trwało to długo. Nagle, jak za sprawą nagłego uderzenia pioruna,  jej postawa zmieniała się. Ten, który był wielbiony, został zmieszany z błotem. Wszem i wobec opowiadała, jaki z niego drań i łajdak. Po krótkim czasie na lekcji wychowania fizycznego zauważyły, że na rękach Ingi są ślady okaleczania się. Gdy ten fakt wyszedł na jaw, zaangażowany został w szkole psycholog, były pogadanki dla wszystkich klas, natomiast Inga została ze swoim problemem sama. Czy coś można było wówczas zrobić, aby poza procedurami, które szkoła wypełniła wzorowo, pomóc konkretnie tej potrzebującej dziewczynie?
 
Postać Ingi zacierała się w pamięci Neli wraz z upływem miesięcy i lat. Dopiero spotkanie przywołało falę wspomnień. Nela przypomniała sobie, jak świętowali pięciolecie matury. Wówczas Inga nie przyszła. Ktoś opowiadał, że wyjechała z Poznania. Podobno wyszła za mąż, ale wkrótce się rozwiodła. Padały złośliwe  komentarze: zakupoholiczka, zgubił ją alkohol, wariatka. Nela dopiero dzisiaj z ust Ingi usłyszała, że podczas dziesięciu lat była w trzech związkach małżeńskich „Chyba za bardzo kochałam” – wyznała.

Wszyscy chcielibyśmy być szczęśliwi w życiu i miłości. Truizm, prawda? Ale gdzieś głęboko taka myśl w nas jest. I wydaje się, że to możliwe. Upewnia nas w tym kultura masowa, filmy kończące się w momencie, gdy wszystko tak naprawdę się zaczyna, czyli po okresie „pierwszej miłości”, reklamy pokazujące idealny świat, romantyczne pary przechadzające się podczas zachodu słońca, chłopak oświadczający się na kolanach w restauracji z białymi obrusami, wspaniałe rodziny śmiejące się przy stole… A my to wszystko przyjmujemy, nawet na nieświadomym poziomie. Marzenia innych stają się naszymi.
 
Będę szczęśliwy, szczęśliwa! – myślimy sobie. Trzeba tylko znaleźć odpowiedniego partnera. No właśnie, czy na pewno? Czasami są to wręcz listy cech, jakie tworzymy, jaki ma być ten „ideał”. Szczególnie kobiety po zakończonym związku mają tendencję do tworzenia takich list, wychodząc z założenia, że widocznie źle wybrały poprzednio i nie popełnią drugi raz tego samego błędu. A związek to przecież relacja dwojga ludzi. Zrzucanie winy tylko na jedno z pewnością nie pomoże w przyszłości. Rozczarowanie będzie jeszcze większe.
 
Niektórzy  z nas twierdzą, że nie mają żadnych spisanych list idealnych cech partnera, ale tak naprawdę mają je w swojej głowie, mniej czy bardziej uświadomione. Bo jak to się dzieje, że dziwnym trafem zawsze wybierają podobny typ kobiety albo mężczyzny? A czasem nie mogą znaleźć odpowiedniego kandydata i kandytatki, ponieważ…


1. Wiele osób czeka  na księcia albo księżniczkę z bajki.  Oczekują, że partner będzie miał określone cechy fizyczne i psychiczne, a gdy ich nie ma, zostaje skreślony przy pierwszym kontakcie. Kobiety na przykład marzą o wysokim brunecie, a panowie o zgrabnej blondynce i poznany niski blondyn albo wysoka brunetka odpadają w przedbiegach. Nie mają nawet szansy na pokazanie, jakimi są ludźmi.
 
2. Są osoby, które traktują partnerów w sposób przedmiotowy. Partner ma stać się narzędziem do osiągnięcia celu. Często relacja jest traktowana na zasadzie kupna-sprzedaży. Ja mogę ofiarować to i to. A co otrzymam? Skoro jestem atrakcyjna, to muszę mieć partnera na przykład z grubym portfelem, skoro mam dobre wykształcenie, muszę mieć partnerkę, z którą mógłbym się pokazać wśród znajomych.  Czyli coś za coś. 

3. Niektóre osoby chciałyby się ogrzewać w blasku swojego partnera. Czują się niedowartościowane, nie lubią siebie i szukają drugiej połówki, która dodawałaby im blasku. Związek niejako ma je nobilitować. Będą inaczej postrzegane, mając przy swoim boku na przykład przystojnego, szanowanego zawodowo, ustawionego finansowo mężczyznę albo inteligentną, zgrabną i śliczną kobietę. 

4. Niekiedy partner ma stać się lekarstwem na kompleksy i niezaspokojone potrzeby. Część osób szuka partnerów, którzy zaspokajaliby ich neurotyczne potrzeby, czyli szukają toksycznego związku. 

5. Perfekcjonistki oraz osoby, które ze względu na wcześniejsze doświadczenie z płcią przeciwną mają wysoko, wręcz nierealnie postawioną poprzeczkę. Może tak być w sytuacji, gdy rodzice albo byli partnerzy byli wzorami doskonałości i nikt im według danej osby nie dorówna.
  
6. Czasami stygmatyzowany jest potencjalny partner, przyklejana jest mu łatka zanim odkryje karty. Dzieje się tak ze względu na jakąś cechę wspólną, którą ma z człowiekiem, o którym chcą zapomnieć. Na przykład osoba, której nie udało się stworzyć udanego związku z mężczyzną uprawiającym sport, skreśla osoby mające takie zainteresowania. 

7. Barierą jest lęk przed emocjonalną bliskością i zaangażowaniem w stały związek, który racjonalizują, umniejszając partnerowi. Stosują mechanizm obronny „kwaśne winogrona”, dzięki któremu przekonują siebie i innych, że ktoś uważany za wartościowego taki nie jest.`

A co badania mówią o tym, jak dobieramy się w pary? Jakie cechy preferujemy w partnerach?

Spojrzała na zegarek. Wskazówki pokazywały godzinę szesnastą trzydzieści. Do wyjścia zostało jej piętnaście minut. Cieszyła się na to spotkane, choć przywoływało ono lawinę wspomnień. Zarówno tych, do których lubiła wracać, ale i tych bolesnych, rozdzierających serce i wyciskających z oczu łzy. Wychodząc, spojrzała na fotografię mamy stojącą na półce. Jak zwykle uwagę przykuły jej piękne szmaragdowe oczy. Oczy, w których już jako dziecko umiała wyczytać emocje, z których bił spokój, dobro, troska. Nigdy nie zapomni, jak po śmierci taty te najdroższe oczy drastycznie zmieniły się wręcz nie do poznania. Nie zapomni, jak straciły dawny blask. Tak jakby radość i spokój zostały wyparte przez smutek i ból. A potem po latach zrozumiała, że na zawsze „zamieszkał” w nich lęk, lęk związany z chorobą alkoholową matki, która zamieniła nie tylko jej życie w piekło. Danka widziała, że alkohol po śmierci ojca stał się dla mamy sposobem na przetrwanie, traktowała go jak przyjaciela, który sprawiał, że czuła się lepiej. Nie miała wówczas pojęcia, że dzień po dniu wpada w śmiertelną pułapkę, która ją usidliła i zabiła. Dzisiaj Dana wie, że ta pułapka, w którą wpadła jej mama jest „subtelna i podstępna i mami miliony osób każdego dnia”*, skazując ich na bycie wiecznymi więźniami swojego nałogu.

Alkoholizm jest nie tylko bardzo groźnym zjawiskiem społecznym, ale przede wszystkim chorobą. Chorobą, o której niewiele wiemy. Często mamy w głowie błędny obraz pijaka jako osoby zdegradowanej fizycznie, psychicznie, moralnie i materialnie i nie zawsze zdajemy sobie sprawę jak wiele osób wpada w szpony tego nałogu. Istotą tej choroby jest uzależnienie od substancji, którą jest alkohol. Oznacza to, że człowiek stopniowo traci wolność i z czasem do normalnego funkcjonowania potrzebuje alkoholu jak tlenu i wody. Alkoholik nie zdaje sobie sprawy, że traci kontrolę nad piciem. „Wszystkie osoby uzależnione okłamują siebie i innych. Robią to, by chronić samych siebie i minimalizować wewnętrzną traumę wywołaną przez ten konflikt.”

„Godzina 3.33 rano. Codziennie budzę się o tej samej porze. Przez chwilę zastanawiam się, czy ma to coś znaczyć. Pewnie nie, to tylko przypadek. Wiem, co się zbliża, i przygotowuję się na to. Te same myśli zaczynają napływać. Próbuję poskładać ze sobą wydarzenia z poprzedniego wieczora, próbuję policzyć, ile wypiłam. Zliczam pięć kieliszków wina, ale potem pamięć mnie zawodzi. Wiem, że wypiłam więcej, ale straciłam rachubę. Zastanawiam się, jak ktoś może tyle wypić. Wiem, że nie mogę dalej tak żyć. Zaczynam martwić się o moje zdrowie, wchodzę na dobrze znaną mi drogę strachu i obwiniania się.”* Tak zaczyna się książka Annie Grace „Obnażony umysł”, w której opowiada o swoje drodze do wolności i szczęścia i zaprasza czytelnika do wyruszenia z nią na wędrówkę, w której odzyska kontrolę i szacunek do samego siebie.
​
Dana po śmierci ojca powoli traciła mamę. Na początku mama oddalała się od niej w sensie psychicznym, aż w końcu odeszła w sensie dosłownym, gdyż alkohol doprowadził ją do zdegradowania organizmu i śmierci. Kobieta wpadła w pułapkę w trudnym dla siebie momencie życia. Uwierzyła, że alkohol przyniesie ulgę po śmierci męża i złagodzi stres. A tak naprawdę odebrał jej wszystko. Każdego dnia okłamywała bliskich, ale i samą siebie, aż w końcu zaczęła chyba wierzyć w te kłamstwa. Dom Dany stał się zdominowany przez nałóg. Destrukcyjny wpływ alkoholu nie tylko odczuwała matka Dany, ale i ona i jej brat i reszta rodziny. Można powiedzieć, że ich życie zostało nasączone alkoholem. Matka robiła wszystko, by się napić, by uzasadnić to, a potem to zatuszować albo usprawiedliwić. A Dana wraz z bratem żyła w ciągłym lęku, wstydzie, kłamstwie, bezradności  i poczuciu winy.  
 
„Jeśli tylko uda mi się zobaczyć to, jak nisko upadłam, może uda mi się odzyskać kontrolę. Potem przychodzą ślubowania i składane sobie obietnice, że następnym razem będzie inaczej. Że wszystko naprawię. Obietnice, których nigdy nie dotrzymuję. Leżę tak przez godzinę. Czasem płaczę. Innym razem jestem tak zniesmaczona, że czuję złość. Od jakiegoś czasu wymykam się do kuchni i piję jeszcze trochę. Tyle, by zagłuszyć te myśli, znowu zasnąć i przestać czuć ból.”*

Dzisiaj jadąc na spotkanie z przyjaciółką mamy, Dana dostrzegła bilbord, z których uśmiechali się ludzie trzymający w ręku kufle z piwem. Ten widok wywołał w niej bunt. Dotarło do niej silniej niż kiedykolwiek, że człowiek oswajany jest z alkoholem od dziecka, karmiony jest jego wizerunkiem, który ma pozytywne konotacje i kojarzy się z tym, co dodaje radości, energii, przebojowości i odwagi. Alkohol staje się dla wielu sposobem na poprawę humoru, lekarstwem na pokonanie nieśmiałości, sposobem na zaimponowanie innym. Nie łączy się go z niebezpieczeństwem, zagrożeniem, porażką.

„Telewizja, filmy, reklamy i zgromadzenia społeczne, wszystko to wpływa na nasze poglądy. Od dzieciństwa obserwowaliśmy, z kilkoma wyjątkami, naszych rodziców, przyjaciół i znajomych, cieszących się umiarkowanym,<<odpowiedzialnym>> piciem. Wizje te nauczyły naszą podświadomość, że alkohol to aktywność przyjemna, relaksująca i wyrafinowana. Twoje poglądy na alkohol i pragnienie picia są rezultatem trwającego całe życie uwarunkowywania Twojej nieświadomości. Pragnienie to zapewne jest umacniane przez konkretne neurologiczne zmiany w mózgu.”*

Książka Annie Grace pozwala określić prawdziwą rolę alkoholu w naszym życiu. Znajduje się w niej wiele rzetelnych, naukowych faktów z dziedziny psychologii i neurobiologii. Pozwala czytelnikowi zrozumieć, jak działa mechanizm uzależnienia się od alkoholu i przeanalizować własny cykl picia. Co prawda, moim zdaniem lektura nie zastąpi terapii, ale stwarza ona okazję do zastanowienia się nad sobą i zadania sobie pytania, dlaczego się pije i czy te korzyści są prawdziwe. Autorka "Obnażonego umysłu" proponuje odbycie z nią wędrówki, podczas której jest szansa odzyskania kontroli nad własnym życiem. Annie Grace nie jest ekspertem, który opowiada o emocjach, których nie doświadczył. Ona jest autentyczna dzięki temu, że opowiada o sobie i swoim niełatwym doświadczeniu. Książka powinna trafić nie tylko w ręce osób uzależnionych i ich rodzin. Każdy z nas powinien ją przeczytać, nie tylko po to, by zrozumieć perspektywę i dramat osób pijących, ale by zdać sobie sprawę, jak podstępna jest nasza podświadomość i w jakie pułapki możemy wpadać każdego dnia.

„Kiedy sama odzyskałam wolność i uwolniłam się od alkoholu, odczuwałam euforię! Przyszło do mnie zrozumienie i zapłakałam z radości. Zapewne wciąż wierzysz, że alkohol daje Ci jakieś korzyści. Dlatego sama myśl o piciu mniej czy całkowitym odstawieniu alkoholu może być niekomfortowa. Rozumiem Cię. Przerażające jest myślenie o rzuceniu czegoś, co, jak Ci się wydaje, daje Ci przyjemność albo ulgę. W porządku. Kiedy zrozumiesz koncepcje przedstawione w tej książce, nie będziesz już odczuwał niechęci, ale radość. Nadzieja jest silniejsza od strachu. Staraj się myśleć pozytywnie. Pamiętaj też, to nie Twoje wina. Wpadłeś w śmiertelną pułapkę stworzoną do tego, by Cię usidlić i powoli zabić. Jest ona subtelna i podstępna, mami miliony osób każdego dnia. Pułapka ta jest tak stworzona, by uczynić Cię na wieczność więźniem, przekonując Cię, że pijesz, bo chcesz…”*

*Cytat i fragmenty pochodzą z książki "Obnażony umysł" A. Grace, Wydawnictwo Sensus, 2021
​
​