Parę dni temu w dniu premiery książki „Przyjaźń. Opowiastki dla dzieci”, dodałyśmy na blogu pochodzący z niej cytat: „Bycie przyjacielem” jest dużo ważniejsze od „posiadania przyjaciół”.* Wywołał on dyskusję. I faktycznie, może on powodować w nas pewnego rodzaju bunt. Przecież będąc osobą asertywną, szanującą siebie, nie możemy być tylko nastawieni na dawanie, na bycie przyjacielem, a niczego nie oczekiwać w zamian. Ale czy na pewno takie przesłanie kryje się za tymi słowami? Czy nie jest tak, że w dzisiejszych czasach, w których ważniejsze dla nas jest by „mieć” niż „być”,  liczy się fakt posiadania przyjaciół, najlepiej licznego ich grona, którymi możemy się pochwalić, z których jesteśmy dumni. Natomiast mniejszą wagę przywiązujemy do tego, czy te osoby SĄ naszymi przyjaciółmi. Czy SĄ  przyjaciółmi… Tylko czy my sami wiemy, kim ten nasz przyjaciel miałby być i jakie cechy posiadać? Czy zastanawiamy się nad tym, na czym polega prawdziwa przyjaźń? Niejeden z nas - osób dorosłych - ma pewnie problem z określeniem cech prawdziwej przyjaźni. Czasami ciężko przyznać się nam nawet przed sobą, że przyjaźń bywa niewygodna, gdy na przykład przyjaciel nie głaszcze nas po główce, tylko pokazuje błędy, które popełnimy albo przepaść, w którą chcemy skoczyć. Robi to, bo się o nas troszczy, ale nie zawsze jest nam to na rękę.
 
Skąd mamy czerpać wiedzę, z jakim przyjacielem będziemy bezpieczni, czym różni się prawdziwa przyjaźń od tej przelotnej, czasami na pokaz, albo fałszywej?  Skoro nie jest to proste, jak w takim razie my – dorośli  mamy nauczyć umiejętnego poszukiwania przyjaciół i bycia przyjacielem nasze dzieci. Otóż nie po raz pierwszy z pomocą przychodzi Leo Bormans - autor kolejnej już wspaniałej lektury. Na przepięknych kolorowych stronach książki „Przyjaźń. Opowiastki dla dzieci” w dziesięciu niezależnych rozdziałach, których głównymi bohaterami są ptaki, pokazuje osobom czytającym jaka powinna być przyjaźń. Gatunki ptaków występujących w danym rozdziale są pod nim opisane, dzięki czemu czytelnik ma okazję poszerzyć swoją wiedzę ornitologiczną. Każdy rozdział zostaje również zwieńczony podsumowaniem i pytaniami skierowanymi do osób czytających, jak i różnorodnymi zadaniami do wykonania.
​
Zarówno młody, jak i dojrzały czytelnik dowie się dzięki lekturze Leo Bormansa, że przyjaźń o jakiej mowa jest w książce jest gwarancją szczęśliwego życia. Czytając, przekonujemy się, że nie jest ważne ilu mamy przyjaciół, ale istotne jest, by ci, których nazywamy przyjaciółmi, byli osobami zasługującymi na to, by ich tak nazywać. Autor także chce nauczyć dzieci, jak się zaprzyjaźnić i jak tę przyjaźń pielęgnować oraz ukazuje jak zachowują się prawdziwi przyjaciele.

Według Leo Bormansa przyjaciele:

1. dodają sobie odwagi
   
   
2. dbają o siebie
   
   
3. współpracują ze sobą
   
   
4. pomagają sobie nawzajem
   
   
5. chętnie się razem bawią
   
   
6. traktują przyjaciół swoich przyjaciół jako swoich
   
   
7. są otwarci
   
   
8. czują się bezpiecznie w swoim towarzystwie
   
   
9. chętnie przebywają w swoim towarzystwie
   
   
10. wzajemnie się dopełniają.*
    ​

„Jesteś miłością mojego życia”. Znalazłyście kiedyś tego typu liścik na poduszce, w torebce albo przypięty magnesem do lodówki? A może śnicie o poznaniu kogoś, kto między innymi w taki sposób wyrażałby swoje uczucie? Te z nas, które spotkały na swojej drodze miłość życia i nie są im obce sytuacje, w których doświadczały bycia kochanymi, niewątpliwe pamiętają, jakie emocje towarzyszyły  odnajdywaniu dowodów utwierdzających je w przekonaniu, jak ważnym się jest dla człowieka, którego się kocha.

Lisa - autorka i bohaterka książki „Mózg w żałobie”, o której pisałyśmy w poście „Wywracać świat do góry nogami” - w swojej torebce  znalazła karteczkę od męża o treści: „Tęsknię za Tobą. Wszystko będzie dobrze. Kocham Cię.”* Jej odnalezieniu nie towarzyszyła radość, ale wielki ból i tęsknota, gdyż w tym momencie jej nadawca znajdował się już po drugiej stronie brzegu… Śledząc historię życia dwójki lekarzy, historię ich miłości, ale i walki o życie i nadzieję, można mieć mieszane uczucia. Z jednej strony, współczujemy kobiecie, którą los tak okrutnie doświadczył chorobą i śmiercią najbliższej istoty, wczuwamy się, czytając jej wspomnienia, w dramat, którego jesteśmy świadkami. Z drugiej strony,  odkładając książkę, pojawia się myśl, że pomimo wszystko, pomimo traumy, którą niewątpliwie była utrata najdroższego człowieka, Lisa była wielką szczęściarą… Pomimo że okrutny los odebrał jej męża, dał jej również przywilej przeżycia z nim niezapomnianych lat. Miała szczęście doświadczyć wielkiej miłości, bliskości, przyjaźni. Dane jej było zaznać tego, o czym inni mogą tylko pomarzyć. Jak sama napisała:
​
„Jestem szczęśliwą kobietą. Zawsze będę szczęśliwą kobietą, ponieważ miałam w życiu tego mężczyznę. Dzięki niemu jestem inną osobą. Bill, będę o Tobie pamiętać (…) I będę nadal podążać twoimi śladami, szukając możliwości przeżycia tych wszystkich wspaniałych przygód i okazji do zdobywania nowej wiedzy…”*

Książka „Mózg w żałobie” jest nie tylko świadectwem miłości, walki, ale także stanowi pomoc dla tych wszystkich, którzy nie potrafią odnaleźć się w nowej rzeczywistości po stracie osób najbliższych. Nie jest to książka pesymistyczna pomimo że porusza niezwykle trudny temat. Niesie bowiem nadzieję i pokazuje drogi prowadzące do odnalezienia radości i szczęścia po totalnym trzęsieniu ziemi, które każdego z nas może spotkać. A strata – jak pisze dr Lisa Shulman - bywa „punktem zwrotnym, czasem zastanowienia się nad osobistymi celami, przemyślanego komponowania naszego życia <<po>>”.*

*Fragment i cytaty pochodzą z książki Dr Lisa M. Shulman "Mózg w żałobie", Wyd. Filia, 2019

POWIĄZANE ARTYKUŁY:

Wywracać świat do góry nogami
Wiara we własne możliwości to pewność
​

„Zmiany w kościach uszkodziły kręgosłup Billa na wielu poziomach. Kiepsko to wygląda… nowotwór. Gdy radiolog wymieniał możliwe diagnozy, przerwałam mu: <<Czy Bill wie?>>. Znałam go, nadal czekał na dodatkowe badania. Wiedział. Leżał na wąskiej platformie (…) Popatrzyliśmy sobie w oczy. I w tych pierwszych chwilach narodziła się żałoba.”*

Wyrok, który słyszymy z ust lekarzy, dotyczący osób nam najbliższych, powoduje utratę gruntu pod nogami. Emocje, które w tym momencie nam towarzyszą, eksplodują jak wulkan. To są chwile, w których czujemy się tak bardzo samotni, pomimo że dzielimy je z najdroższą nam osobą, która jest główną postacią dramatu, którego bohaterami jesteśmy również my.

„Wyjechaliśmy ze szpitala w pełnej oszołomienia ciszy (…) Zatrzymaliśmy się w porcie. Poszliśmy do ulubionej ławki na skraju portu Rockport – to przepiękne miejsce. Kiedy tuliłam i całowałam Billa, przystanął przy nas starszy mężczyzna, by zażartować: <<Jeśli ona ci się narzuca, daj mi znać>>. Obserwowaliśmy, jak mężczyzna i jego żona powoli idą do następnej ławki, aby rozpakować obiad na piknik – prosty, piękny moment. W naszych głowach pojawiła się taka sama myśl: Czy czeka nas jeszcze taka przyszłość?”*

Miłość i śmierć - doświadczenia angażujące nas bez reszty, powodujące trzęsienie ziemi w naszym emocjonalnym życiu, zmieniające je w jego podstawach. Gdy ich drogi krzyżują się - gdy śmierć zabiera miłość naszego życia, kogoś, kto nadawał mu sens, był naszą ostoją - stajemy się nagle niepełni. Można powiedzieć, że umieramy wraz z człowiekiem, którego chcielibyśmy zatrzymać z wszystkich naszych sił, pomimo że wiemy, iż koniec zbliża się nieuchronnie.

„Spodziewałam się, że żałoba to nieznośny smutek, ale dałam się zaskoczyć. Była olbrzymią niestabilnością. Utratą orientacji, utratą stabilności, utratą spójnego <<ja>>. Miejscem, w którym życie jest zdeformowane i rozwija się w  surrealistyczny łańcuch zdarzeń. Miejscem, gdzie spodziewamy się smutku, a nadchodzi zmieniona rzeczywistość.”*

Nie każdemu jest dane doświadczyć takiej miłości, jaką przeżyła dr Lisa M. Shulman – autorka książki „Mózg w żałobie”. Na trzystu jej stronach dzieli się z czytelnikami najboleśniejszym doświadczeniem swojego życia. Z perspektywy kochającej żony, ale i neurologa opowiada o walce, jaką stoczyli wraz ze śmiertelnie chorym mężem. Autorka opisuje dramatyczny czas od chwili diagnozy aż do jego śmierci, przeplatając swoje wspomnienia kartkami z dziennika Billa, który podobnie jak i ona, był neurologiem.

„Od wielu lat zajmuję się przekazywaniem pacjentom informacji, które zmieniają ich życie – myślałem, że rozumiem siłę przekazywanych przeze mnie wiadomości, ale wyrażenie <<wywracać świat do góry nogami>> można zrozumieć dopiero, gdy człowiek sam staje w takiej sytuacji – gdy podczas  rezonansu magnetycznego radiolog wchodzi do pomieszczenia i mówi, że potrzebuje więcej zdjęć.”*

Lisa Shulman nie tylko pokazuje w swojej książce dramat człowieka tracącego życie i tego, który traci najbliższą sercu osobę. Ukazuje ona również emocje człowieka po opadnięciu kurtyny. Autorka prowadzi nas długą drogą prowadzącą od diagnozy, poprzez leczenie, któremu towarzyszy nadzieja, aż do nieuniknionej śmierci. A następnie przeprowadza nas przez kolejne etapy żałoby, ukazując życie w nowym wymiarze, życie, które początkowo przypomina pobojowisko, ale stopniowo, malutkimi kroczkami prowadzi do innej rzeczywistości, w której można na nowo odnaleźć siebie. Na przykładzie własnego doświadczenia chce pomóc wszystkim tym, którzy utracili dobrze im znaną codzienność, w której czuli się bezpiecznie, a którzy po stracie ukochanej osoby nie wiedzą i nie wierzą w to, że jest możliwe normalne funkcjonowanie bez człowieka, który stanowił przez długie lata nieodzowną część ich świata. Pokazuje czytelnikowi z perspektywy neurologa nie tylko jak mózg reaguje po traumatycznej stracie, ale również jak się leczy. Próbuje w sposób zrozumiały dla czytelnika nie będącego lekarzem wytłumaczyć ten proces od strony neurologicznej, po to, by pokazać, jak powrócić do zdrowia po poważnej stracie i długotrwałej traumie emocjonalnej. Czyli wskazuje człowiekowi zrozpaczonemu po stracie bliskiej osoby światełko w tunelu i daje szansę na powrót do normalnego życia. Książka, jak sama o niej napisała Lisa Shulman, „bada punkt styku między doświadczeniem ogromnej straty a poszukiwaniem emocjonalnej odbudowy i uzdrowienia.”*

Niewątpliwie wielkim walorem książki poza jej autentycznością wynikającą z osobistych przeżyć, jest podparcie doświadczeń autorki jej wiedzą medyczną. Nieocenioną wartością, jaką wnosi książka są narzędzia w niej zawarte. Lisa Shulman opisuje trzy zasady leczenia umysłu i mózgu po stracie. Zachęca czytelnika do pisania dziennika, na który przeznaczone są niezapisane kartki „Mózgu w żałobie”. Dzięki temu książka staje się jeszcze bliższa osobie, która nie tylko ją czyta, ale i jest współautorem własnego i niepowtarzalnego jej egzemplarza. Celem książki - jak napisała jej autorka - jest „pomoc w zwiększeniu poczucia pewności siebie i kontroli podczas radzenia sobie z żałobą. Ma ona pomóc w zmaganiu się ze stratą po doświadczeniu utraty znanego życia i przynieść uzdrowienie prowadzące do przetrwania spójnego <<ja>>”.*
 
Książka Lisy Shuman pomimo że porusza niezwykle trudny temat rozstania, niesie nadzieję dla osób cierpiących po odejściu najbliższych. Pokazuje, że nawet śmierć tych, bez których nie wyobrażamy sobie życia, nie zamyka nam drogi do szczęścia. Autorka daje wszystkim szansę na nowe dni, które zależą od tego, czy zechcemy je wykorzystać. Jak pisze: „Gdy przepracujemy żałobę, jesteśmy coraz bardziej świadomi cech naszych bliskich i ich wpływu na nasze życie. (…) Dochodzenie do siebie polega na odnalezieniu nowej równowagi, w której budujemy zaufanie do tego, co nas czeka, i wiarę w naszą zdolność radzenia sobie z przeciwnościami losu, abyśmy mogli stopniowo odzyskać orientację w życiu”.*
 
Ta historia wielkiej miłości, cierpienia, będąca opowieścią o determinacji w walce o ukochaną osobę, ale i walce o odzyskanie siebie z pewnością stanie się kołem ratunkowym dla wielu z nas. Natomiast dla szczęśliwców, którzy jeszcze nie doświadczyli straty, będzie stanowiła pomoc w zrozumieniu siebie i spojrzeniu w innym świetle na świat. Jestem przekonana, że nikt, kto po nią sięgnie, nie pożałuje czasu poświęconego na jej lekturę. Piękna i mądra książka.
​

Kochani, przygotowaliśmy dla Was specjalną ofertę, która obowiązywać będzie do niedzieli 13 października do godziny 23.59.

PIERWSZA SESJA ON LINE (do 30 minut) - 40 złotych 

PAKIET 4 SESJI - 3 PLUS 1 GRATIS (każda sesja do 50 minut) - 297 złotych

Zgłoszenia poprzez formularz kontaktowy: www.psychologiaprzykawie.pl/kontakt.html
lub poprzez stronę porad (w uwagach zaznaczając PROMOCJA). Po otrzymaniu zgłoszenia skontaktujemy się.

​Rozmyślasz, roztrząsasz, rozkminiasz, wszystko, co ci się wydarzy, a nawet to, co się nie wydarzy? Zrób sobie prezent i wyrzuć te zwyczaje do kosza.
 
Mam cudowną przyjaciółkę. Jest ciepła, troskliwa, inteligentna, bystra i długo można by jeszcze wymieniać. Ale przy całej masie zalet, ma jedną wadę, którą zamęcza siebie i (wybacz kochana) mnie trochę też. Ciągle rozmyśla. Niby nic złego, ale ona ma zwyczaj rozkładania wszystkiego na czynniki pierwsze. Cokolwiek ktoś powie, natychmiast wrzuca na ruszt analizy i grilluje z każdej możliwej strony. Gdy wyciśnie soki, przerzuca się na kolejną wypowiedź albo wydarzenie. Nie muszę dodawać, że gdybanie i tworzenie czarnych scenariuszy to jej ulubione zajęcie.
Tłumaczę jej, że traci niepotrzebnie energię na rzeczy, które prawdopodobnie nigdy się nie wydarzą, ale ona swoje. Uważa, że nie potrafi zatrzymać gonitwy myśli i wyłączyć to, co eksperci nazywają po angielsku overthinking. Chcę dla niej jak najlepiej, więc robię mały research w tej sprawie. Sprawdzam, skąd jej to się wzięło i jak z tym skończyć. „Taka tendencja bierze się przede wszystkim z lęku przed działaniem i zatrzymaniem się w fazie dokonywania analizy poznawczej. Jest to związane z pewnymi cechami, takimi jak: niskie poczucie własnej wartości, niska lub chwiejna samoocena, zewnątrzsterowność, która powiązana jest z potrzebą zdobywania ciągłej akceptacji otoczenia i życia w taki sposób, jaki „nakazują” i oczekują inni ludzie, perfekcjonizm, nadmierna potrzeba kontroli, brak samodzielności w podejmowaniu decyzji, zależność, patrzenie na świat w sposób pesymistyczny. Ale jest też związana ze sposobem wychowania i oczekiwaniami otoczenia, które nie daje często przyzwolenia na popełnianie błędów, na kreatywność, a wymaga „wbijania się” w pewne sztywne ramy, wyjaśnia psycholożka Katarzyna Krakowska z portalu PsychologiaPrzyKawiepl. Wygląda na to, że... Houston mamy problem!
 
Z postanowieniem uspokojenia głowy mojej przyjaciółki i wiedzą, skąd bierze się u niej natłok myśli rozpoczynam zmasowany atak. Na początek wytaczam ciężką amunicję: zbieram wszystkie możliwe skutki nadmiernego rozmyślania i analizowania. Badanie opublikowane w 2013 roku w Journal of Abnormal Psychology dowiodło, że osoby z taką „manierą” mogą szybko podupaść na zdrowiu psychicznym. Jest to o tyle kłopotliwe, że chory wpada jak chomik w kołowrotek - osłabienie psychiki potęguje rozmyślanie, które z kolei pogłębia problemy psychiczne. Do tego jeszcze osłabia zdolność do podejmowania decyzji i powoduje problemy ze snem, a nawet depresję. Przerażające? Owszem. Ale nie dla mojej przyjaciółki. Jest młoda, zdrowa i mój wykład kwituje prychnięciem. Po chwili niewzruszona ciągnie mnie do kina. Decyduje, do którego pójdziemy i jaki obejrzymy film. Aha, bo chyba zapomniałam wspomnieć, że moja przyjaciółka uwielbia mieć wszystko pod kontrolą.

Jak się okazuje, to dość typowe dla ludzi, którzy mają zwyczaj robić overthinking. „Potrzeba sprawowania kontroli paradoksalnie związana jest z brakiem poczucia bezpieczeństwa. Zadbanie o nie spowoduje, że „odpuścimy” i przejdziemy z poziomu myślenia do działania”, mówi psycholożka Katarzyna Krakowska, która radzi też wytłumaczyć przyjaciółce, że nie wszystko w naszym życiu da się skontrolować i lepiej ten fakt zaakceptować. Przyjaciółka przyjmuje komentarz ze zrozumieniem i... pozwala mi wybrać wielkość pudełka z popcornem. Staram się cieszyć tym małym sukcesem.

Jeżeli przeżywasz trudne chwile, nie możesz poradzić sobie z natłokiem myśli, targają Tobą emocje - pomożemy CI. O ile chcesz skorzystać  z naszej wiedzy i doświadczenia, zapraszamy na porady on line. Wielu osobom pomogłyśmy, pomożemy i Tobie :) Możemy pomóc Ci inaczej patrzeć na świat... bo przecież wszystko zaczyna się w naszej głowie! ​

Z perspektywy psychologa wiem, że dostaliśmy od naszych rodziców posag. Być może to była miłość, akceptacja, motywowanie do wysiłku, wzmacnianie w czasach potknięć i porażek. A może - nadopiekuńczość, podcinanie skrzydeł, krytyka, brak wiary w nasze możliwości.

Konsekwencje błędów wychowawczych naszych rodziców nie zawsze są brzemieniem, który tylko my – jako już dorośli ludzie niesiemy przez nasze życie. Czasami jak bumerang powracają one do nich w najmniej spodziewanym momencie.

We wczorajszym poście „Terapeutka” nawiązałyśmy do niezwykłego kryminału psychologicznego Bev Thomas o tym samym tytule. Książka przedstawia dramat kobiety, która od swojego dzieciństwa niosła balast, który niewątpliwie wpłynął na jej postawę wychowawczą wobec swojego syna, a ostatecznie doprowadził do dramatu.

*„Samodzielność była tym, czego pragnęłam najbardziej na świecie dla swoich dzieci, ponieważ mi samej było bardzo trudno to osiągnąć.  W czasach mojego dzieciństwa niejasne zasady wychowania dzieci stały się jeszcze bardziej mętne ze względu na otwartą butelkę ginu. Sama musiałam przekopać ścieżkę poprzez chaos. Byłam dobra, pomocna, ale nie miałam pojęcia, kim jestem. Byłam jak mały skałoczep, unoszący się na otwartych morskich wodach, rozpaczliwie szukający skały, do której mógłby przywrzeć…”
​
Pomimo, iż Ruth – główna bohaterka „Terapeutki” - pragnęła samodzielności dla swoich dzieci, nie umiała być matką dającą jednemu z nich płaszczyznę do rozwoju. Nie pozwalała mu być samodzielną jednostką. Ciężko jej było wcielić w życie słowa męża: *„Nasza rola rodziców nie polega na usuwaniu jego lęków i tłumaczeniu mu, że wszystko jest w porządku. Musimy unieść te uczucia wraz z nim, żeby on sam nauczył się sobie z nimi radzić.” Ruth nie potrafiła tego unieść, nie była do tego zdolna. Uważała, że to, co widziała w synu, to była mniejsza, młodsza wersja jej samej. Codziennie wyrywała – jak mówiła - chwasty *„odrzucając je na bok, tylko po to, aby kolejnego dnia znaleźć grunt porośnięty nowymi.”
 
Nie zawsze tragedia, jak to miało miejsce w przypadku Ruth, otwiera oczy rodziców, czasami potrafią ocknąć się i zrozumieć, iż tylko zgoda na popełnienie błędów, zgoda na samodzielne rozwinięcie skrzydeł przez dziecko, może dać mu prawdziwą wolność i szczęście. 

*Cytaty pochodzą z książki Bev Thomas "Terapeutka", Wyd. Filia, 2019