Zaraz powiecie, że każdy z nas jest inny, każdy związek jest inny i nie można dawać wszystkim takich samych rad. Oczywiście, macie rację i... jej nie macie. Są pewne uniwersalne wskazówki, które mogą sprawić, aby nasz związek trwał i trwał, i trwał.  Pod warunkiem, że będziecie o nich pamiętać i je stosować*:
​

1. Poznajcie i zaakceptujcie siebie - truizm powiecie, ale pewnie zdziwilibyście się, jak ludzie mało o sobie wiedzą. Mijając się codziennie w domu, a nie rzeczywiście spotykając i rozmawiając. Po latach mąż, czy żona się zmienili, a my opieramy się na nieaktualnych informacjach. Jak ma to nie powodować nieporozumień. A co z akceptacją? Jeśli nie akceptujesz pewnych zachowań swojego przyszłego męża, żony, zastanów się, czy faktycznie będziesz w stanie z nimi żyć w związku przez kolejne 50 lat?
2. Pamiętajcie, że szczęście nosimy w sobie. Ani partner, ani żadna inna osoba, ani Wasze małżeństwo,  nie spowodują, że będziecie szczęśliwi. Przestańcie więc obwiniać, oskarżać i wymagać. To nie pomoże Wam być szczęśliwymi.
3. Dzielcie swoje życie z partnerem, kiedy to tylko możliwe. Spędzajcie wspólnie tyle czasu, ile tylko możecie. Ale musicie także czuć się bezpiecznie, kiedy Waszego partnera nie ma obok Was. 
4. Mówcie małżonkowi o swoich najskrytszych uczuciach. Jeśli będziesz je ukrywać, one i tak będą "działać", tylko partner będzie totalnie zdezorientowany, co się dzieje.
5. Proście o to, czego pragniecie. Cieszcie się tym, co dostaniecie. Nie jest to proste. Lepiej oczekiwać, że partner sam się domyśli, co powinien zrobić. Ale to myślenie życzeniowe - nie sprawdzi się w związku. Pisałyśmy już o tym w poście "Jak ona to robi?" 
6. Doceniajcie swojego partnera i dbajcie o to, by czuł się kochany. Więcej w poście "Jak mądrze doceniać?"
7. Cieszcie się jednością w swoim związku.
   Jeśli chcecie tylko realizować swoje własne cele, przyszłość przed Wami nie jawi się różowo. To niepopularne, co powiem, ale cytując A. Vazquez'a**: "Nie ma szczęśliwego małżeństwa bez obopólnych wyrzeczeń". i nie chodzi o to, aby poświęcić się totalnie i zmienić w męczennicę i cierpieć, wyrzekając się siebie. Chodzi o mniejsze, a czasem większe codzienne ustępstwa obu małżonków. Związek to także praca i wysiłek. Nie wszyscy to jednak wiemy, a nawet jak wiemy, niekoniecznie chcemy praktykować.

* wskazówki pochodzą z książki "Szczęśliwe małżeństwo", J. Carlson, D. Dinkmeyer, GWP, Gdańsk 2008
** "Małżeństwo na nowe czasy", A. Vazquez, Wyd. AA, Kraków, 2007

Ania tuląc Ignasia do snu i gładząc jego jasną czuprynkę, zaczęła myśleć o życiu. Ta chwila bliskości, czułości spowodowała, że przywołała w pamięci różne sytuacje, w których dane było jej się znaleźć. Przypomniała sobie o emocjach, których do tej chwili doświadczyła, tych, które chciałaby zatrzymać w swoim sercu na wszystkie dni i tych, od których za wszelką cenę chciałaby uciec. Ten moment rozrachunku z dotychczasowym życiem z pewnością spowodowany były zatrzymaniem się i zadaniem sobie pytań o przyszłość dziecka. Zastanowiła się, co mogłaby zrobić, by wychować go na mądrego, dobrego i szczęśliwego człowieka. Zdała sobie sprawę, że ten niepokój niewątpliwie spowodowany był świadomością, że świat, w którym przeszło jej żyć i wprowadzać w życie dziecko, staje się coraz bardziej brutalny, skomplikowany, niezrozumiały dla osób wrażliwych i patrzących na innych oraz na siebie w sposób prosty i nieskomplikowany. W tym świecie towarem deficytowym stał się człowiek, człowiek z krwi i kości, człowiek przejrzysty, podchodzący do innych w sposób prosty, nieskomplikowany i niewyrachowany. W relacjach obecnie brakuje, co uświadomiła sobie Ania, tego, co nie powinno być nadzwyczajne, brakuje nam życzliwości, empatii, uśmiechu, zrozumienia. Tego, co  powoduje, że nasze życie nabiera innego kolorytu i innej wibracji. Niestety wielu z nas nie stać na takie gesty wykonane w kierunku innych.

Ania, patrząc z czułością na swojego zasypiającego synka pomyślała, że chciałaby mu życzyć, by w każdej sytuacji, nawet najtrudniejszej, umiał dostrzegać pozytywne strony. Gdybym miała taką moc, ustrzegłabym go przed wyścigiem szczurów, przed pogonią za pieniędzmi, przed pułapką konsumpcjonizmu oraz przed wewnętrznym głosem krytyka, który poniża, wyśmiewa, wyzywa, podcina skrzydła, nie daje prawa do popełniania błędów. Pragnęłaby, aby wchodząc w dorosłość, wiedział kim jest, czego chce i z rozwagą kierował swoim życiem, słuchając głosu serca i głosu rozsądku, by nigdy nie spadało jego poczucie wartości, a postrzegana rzeczywistość nie była zniekształcona, i by nigdy nie zabrakowało mu  pewności siebie. Cudownie by było, gdyby był otoczony dobrymi ludźmi, by miał wokół siebie przyjaciół, z którymi łączyłyby go sile więzi, które budowałby na szczerości, szacunku, bezinteresowności i akceptacji. Życzyłaby mu przyjaźni, dzięki którym uczyłby się siebie i drugiego człowieka. Pragnęłaby, by był otoczony ludźmi, przy których myślałby w sposób pozytywny, którzy nie byliby wampirami emocjonalnymi.
 
Ania wiedziała, że wychowanie dziecka jest sztuką. Dlatego czerpała ze swojego doświadczenia, ale również z wiedzy specjalistów. Czytała wiele książek, które dawały jasne i czytelne wskazówki. Jedną z nich stała się lektura Urszuli Młodnickiej I Agnieszki Waligóry „Jesteś prawdziwym przyjacielem, Pinku!” Jest to książka właśnie o relacjach, które wypełniają nasze życie, które dają poczucie, że nie jesteśmy sami, wzmacniają nas, ale bywają też - jak napisały autorki - bardzo raniące i nieprzyjemne. Celem tej książki jest według autorek przede wszystkim spojrzenie i poznanie siebie w kontekście relacji z innymi. Chciały, by była to próba odpowiedzi na pytania „Co mogę zrobić, aby innym było ze mną lepiej i jak sprawić, aby mnie było dobrze z innymi?”. Jest to książka o wybaczaniu, przepraszaniu, słuchaniu i przyjaźni.
 
Poniżej przedstawiamy kilka niezwykle istotnych prawd, o których należy pamiętać, a które znalazły się w książce „Jesteś prawdziwym przyjacielem, Pinku”.

GOSIA
Od Świąt minął ponad miesiąc, a Gosia wciąż ze łzami w oczach wraca do tamtych dni. Inaczej wyobrażała sobie ten magiczny czas. Miała żal do męża. Znowu postawił na swoim. Dlaczego ona i dzieci muszą cierpieć? Nie potrafiła pojąć, jak mężczyzna, który świata poza nią nie widział, mając to, czego tak bardzo pragnął, przestał to doceniać.

BOGUSIA
Bogusię oglądając wieczorem film, przeszedł dreszcz. Zdrady, zdrady, wszędzie zdrady. Są tematem przewodnim książek, filmów, seriali… A może to ona zaczęła ostatnio częściej myśleć o niewierności mężczyzn i tym samym ukierunkowuje uwagę na ten temat.

MAREK
W Marku zaczęło coś pękać. Coraz bardziej przemęczony, sfrustrowany, dający się wszystkim bez reszty. W zasadzie nigdy nie widział w tym nic dziwnego. Dlaczego teraz przystanął i zastanawia się nad sobą?


GOSIA
Gdy Gosia poznała swojego przyszłego męża, wiedziała, że jest po rozwodzie, że ma córeczkę, którą kocha nad życie.  Nie stanowiło to dla niej problemu. Wręcz przeciwnie, widząc, że jest dobrym ojcem, wiedziała tym samym, że jest dobrym  i odpowiedzialnym człowiekiem. Gdy zaczęli myśleć o wspólnej przyszłości, nie wyobrażała sobie, by mogła zabronić mu kontaktów z córką. Widziała, że jest wolnym mężczyzną, ale ma zobowiązania wobec dziecka.

BOGUSIA
Bogusia ceniła w mężu jego empatię.  Zawsze wrażliwy na potrzeby wszystkich wokół. Zanim ktokolwiek poprosił o pomoc, już wyciągał pomocną dłoń. Miał złote serce. Ale ostatnio koleżanki zaczęły zwracać uwagę, że powinna być bardziej czujna. „On z dobrego serca wszystkim pomaga, a baby tylko czekają, by znaleźć pretekst i faceta uwieźć… Ty to głupia i naiwna jesteś”- słyszała.

MAREK
Marek rano zawoził dzieci do przedszkola, potem pędził do pracy. Po pracy po dzieci, zakupy, obiad. Taki mieli układ. Żona rozwijała się naukowo. Był z niej dumny i wiedział, że musi mieć spokój. I tak cud, że urodziła w międzyczasie dziewczynki.  Cuda się zdarzają, nie dość, że zaszła w ciążę, pomimo tego, że odkładała to wciąż na później, to na dodatek  zdarzyło się podwójne szczęście - bliźniaczki.


GOSIA, BOGUSIA, MAREK
Gosia, Bogusia i Marek. Trzy osoby, które nie umiały zadbać o własne granice. Widziały innych i ich potrzeby, nie widząc swoich. Zawsze stawiały innych ponad swoje dobro. Gdyby nie przyjaciele, koleżanki, terapeuta, nie wiadomo jak daleko by zaszli.

GOSIA
Gosia nie tylko akceptowała to, że mąż co drugi weekend spędzał z córką, ale zaczęła również akceptować  to, że zaczął w pewnym momencie zaniedbywać ich wspólne dzieci. Oczywiście szalał z radości, gdy urodził się pierwszy, a potem drugi synek, ale później zachowywał się tak, jakby chciał wynagrodzić córce fakt posiadania innych dzieci. Córka stała się dla niego pępkiem świata. Pewnie dlatego, że nie docenia się w życiu tego, co ma się na wyciągniecie ręki. To, co się ma na co dzień,  nie jest dla nas tak cenne jak to, czego nie mamy.  Dlatego pewnie, gdy nastolatka zaproponowała, by wspólnie wyjechali w Święta na Wyspy Kanaryjskie, nie zastanawiał się długo, nie pomyślał o żonie i dzieciach. Po policzku Gosi popłynęły łzy, gdy koleżanki w pracy opowiadały o rodzinnych Świętach… Nie tak wyobrażała sobie tę Wielkanoc.

BOGUSIA
Tego dnia Bogusia miała potwornie stresujący dzień w pracy. Marzyła, by wreszcie wrócić do domu. Chyba stres spowodował, że rozwinęła się jakaś infekcja. Nie weszła po drodze nawet do apteki, tylko co sił biegła do domu. Chciała przytulić się do męża. Wiedziała, że zadba o nią i kupi wszystko, co ona potrzebuje. Przekraczając próg domu, odebrała smsa – „Kochanie, nie czekaj z obiadem”.  „Potem Ci wszystko wyjaśnię”- usłyszała, gdy  zadzwoniła, informując o swoim fatalnym samopoczuciu zarówno fizycznym, jak i psychicznym. Mąż przejął się bardzo, ale wytłumaczył, że musi pomóc żonie przyjaciela, który jest za granicą, a jej po raz n-ty w tym miesiącu coś się znowu zepsuło…

MAREK
W Marku coś zaczynało pękać. Był potwornie przemęczony.  W pracy podczas rozmowy z coachem usłyszał, że musi znaleźć chwilę dla siebie. Gdy powiedział żonie,  że chce dla równowagi psychicznej pomyśleć o sobie i swoich potrzebach i chciałby raz w tygodniu chodzić na basen, poczuł się, jakby prosił o rzecz niemożliwą do zdobycia.  A przecież chciał tak niewiele. Musi coś robić dla siebie, bo zwariuje. Żyje w ciągłym tempie i ze słowami wciąż brzmiącymi w głowie: muszę, muszę, muszę…

Umiejętność postawienia granic, to dla niektórych osób sztuka. Nie stawiają ich, bo nie chcą zrobić przykrości, nie chcą być egoistami, nie chcą stracić sympatii, miłości, szacunku. Wiele osób nie chce przyznać się przed sobą, że pewnych sytuacji nie akceptuje. Przecież nie mogę być zazdrosna, nie mogę nie ufać, nie mogę być zaborcza, nie mogę zabraniać, nie powinienem, nie wypada, nie przystało… A gdzie w tym wszystkim są oni? Ludzie, którzy też mają swoje prawa, potrzeby, uczucia. Zapomnieli o sobie, nie wiedzą nawet, gdzie postawić własne granice, bo są tylko przyzwyczajeni do naginania swojego życia do życia innych ludzi. Dopiero od znajomych, przyjaciół, psychologa usłyszeli słowa brzmiące rożnie, ale mające ten sam sens: „Miłość bliźniego zaczyna się od miłości własnej”. Jeżeli sami nie będziecie siebie szanować, nikt Was nie uszanuje.

* Imiona i okoliczności zostały zmienione tak, aby uniemożliwić identyfikację realnych osób.
​

W poście "Gdy każdy oddech boli" mogliście przeczytać między innymi o tym, co przeżywa człowiek chorujacy na depresję oraz jego bliscy. Dzisiaj natomiast dzięki życzliwości WYDAWNICTWA SENSUS publikujemy jeden z rozdziałów z książki "Depresja, czyli gdy każdy oddech boli", dotyczący mitów krążących wokół depresji. 



MIT: DEPRESJA TO WYBÓR.
Objawia się często słowami: „Nie możesz tyle płakać, naucz się to kontrolować”, „Masz wybór, po prostu zdecyduj, że będziesz szczęśliwy”, „Nie miej depresji. To przecież nie takie trudne”.

FAKT: Depresja nie jest czyimś wyborem. To prawdziwa choroba z prawdziwymi objawami. Chory nie chce mieć depresji, ale też nie może po prostu sobie wybrać, by być szczęśliwym. Nawet jeśli bardzo by tego chciał.

MIT: DEPRESJA MUSI MIEĆ PRZYCZYNĘ.
Objawia się często słowami: „Dlaczego masz depresję?”, „Masz dach nad głową, kochającą rodzinę i świetnych przyjaciół, nie masz powodów do depresji”, „Po prostu dużo się teraz dzieje, jak się uspokoi, to poczujesz się lepiej”.

FAKT: Nie ma jednego konkretnego powodu, dla którego ktoś cierpi na depresję. Mogą ją powodować stresujące wydarzenia w życiu, żałoba, alkohol, uzależnienie od narkotyków, geny, historia rodziny, zaburzona chemia w mózgu. Często to mieszanka przyczyn. Chory może nie wiedzieć dokładnie, co spowodowało jego chorobę, a to wymaga wiele pracy i wparcia, by był w stanie do tego dojść i przepracować.

MIT: INNI MAJĄ GORZEJ, NIE MOŻESZ MIEĆ DEPRESJI.
Objawia się często słowami: „Pomyśl o uchodźcach uciekających z Syrii, oni to mają problemy”, „Ludzie mają cięższe życie niż ty, bądź wdzięczny, poczujesz się lepiej, gdy zrozumiesz, co masz”.

FAKT: Cierpienie innych ludzi wcale nie zmniejsza cierpienia chorego. Depresji nie da się wyłączyć jakimś wyłącznikiem.

MIT: NIE MOŻESZ PRACOWAĆ I MIEĆ DEPRESJĘ.
Objawia się często słowami: „Przecież robisz karierę”, „Jak możesz mieć depresję, skoro codziennie przychodzisz do pracy i rozmawiasz z ludźmi?”.

FAKT: Niektórym chorym depresja uniemożliwia pracę zawodową, ale dużo ludzi pracuje, i to w wielu dziedzinach zawodowych. Szacuje się, że około 1,5% wszystkich pracowników doświadczyło problemów psychicznych związanych z pracą. Czasami chory może potrzebować więcej wsparcia, by utrzymać się w pracy, ale z odpowiednią pomocą osoby takie często robią kariery.

MIT: TO, JAK SIĘ UBIERASZ, ŚWIADCZY O DEPRESJI LUB JEJ BRAKU.
Objawia się często słowami: „Ubierasz się zbyt dobrze, by mieć depresję”, „Masz ciuchy jak z magazynu mody, więc musisz się czuć świetnie”, „Prezentujesz się za dobrze jak na kogoś, kto twierdzi, że ma depresję”.

FAKT: Ludzie cierpiący na depresję ubierają się bardzo różnie. Tak jak reszta świata, chorzy czasem chodzą cały dzień w piżamie, czasem w dżinsach, a czasem stroją się na wieczorne wyjście. Choroba nie dyktuje ubioru, który „pasuje” chorym.

MIT: OD RAZU WIADOMO, ŻE KTOŚ MA DEPRESJĘ.
Objawia się często słowami: „Przecież jesteś taką pozytywną osobą, zawsze się uśmiechasz!”, „Jak możesz mieć depresję, kiedy ciągle żartujesz?”, „Nie wyglądasz na chorego, dla mnie wyglądasz w porządku”.

FAKT: Ludzie z depresją wyglądają dokładnie tak, jak wszyscy inni. Nie mają napisu na czole. Nie zachowują się w jakiś dziwaczny sposób. Mogą się śmiać, robić makijaż, jeździć komunikacją miejską, robić zakupy spożywcze. Prezentują się tak, jak wszyscy inni.

MIT: LEKI TO MAGICZNY ŚRODEK… LUB CZYSTE ZŁO.
Objawia się często słowami: „Bierzesz leki, więc już powinno być wszystko w porządku”, „Na pewno się uzależnisz od antydepresantów, przestań je przyjmować”, „Farmakoterapia przecież nie działa”.

FAKT: Leki są narzędziem, które może być użyte do poradzenia sobie z depresją. Niektórym pomagają same leki, innym niekoniecznie. Często dodatkowo niezbędna okazuje się psychoterapia. Niektórzy mogą wybrać terapie alternatywne. Ale to jest ich wybór i nikt nie powinien być na siłę namawiany na odstawienie leków bez konsultacji z lekarzem. Dodatkowo, co ważne, nikt też nie powinien wpędzać chorego w poczucie winy lub doprowadzać do tego, że wstydzi się on przyjmować leki.

MIT: ŚWIEŻE POWIETRZE I ĆWICZENIA LECZĄ DEPRESJĘ.
Objawia się często słowami: „Idź poćwiczyć, idź na spacer, oczyścisz głowę”, „Jak możesz mieć depresję, gdy dni są takie piękne?”.

FAKT: Kontakt z naturą może wspomagać. Ćwiczenia fizyczne także. Jednak to nie są jakieś magiczne lekarstwa. Każdy chory jest indywidualnym przypadkiem i o ile niektórym sport pomaga, o tyle innym już niekoniecznie.

MIT: ISTNIEJE PROSTE ROZWIĄZANIE.
Objawia się często słowami: „To dlatego, że nie jesteś wystarczająco zajęty”, „Pij rano wodę z cytryną”, „Próbowałeś pieczenia ciast?”.

FAKT: O ile pieczenie ciasta może być fajnym sposobem na spędzenie wieczoru, o tyle nie wyleczy depresji. Są rzeczy, które pomagają, jak leki, terapia, czas, ale nie ma magicznego środka na chorobę. Każdy człowiek potrzebuje czegoś innego w swoim procesie zdrowienia.

MIT: ZWIĄZEK (LUB JEGO BRAK) WYLECZY DEPRESJĘ…
Objawia się często słowami: „Znajdź sobie chłopaka, to cię uszczęśliwi.”, „Jesteś zaręczona, powinnaś być szczęśliwa”, „Jesteś singlem, nie masz żony, dzieci i kredytu na głowie, czym się martwisz?”.

FAKT: Partnerzy w związkach mogą być dla siebie ogromnym wsparciem, co może mieć dobry wpływ na leczenie, ale tak samo mogą działać przyjaciele. Poza tym depresja nie wybiera sobie chorych, którzy są tylko singlami lub tylko w związkach.

MIT: NIE MOŻESZ MIEĆ DEPRESJI, JEŚLI JESTEŚ MŁODY… LUB STARY.
Objawia się często słowami: „Jesteś za młody, żeby wiedzieć, czym jest zaburzenie psychiczne”, „Jesteś na to za stary”, „Za moich czasów nie było psychoterapii, gadanie jest dla twojego pokolenia”.

FAKT: Depresja może przydarzyć się każdemu. Około 1,4% 11 – 16-latków cierpi na ciężkie depresje. Tak samo jak około 2% dorosłych 75+.

MIT: JEŚLI MASZ DEPRESJĘ, NIE MOŻESZ MIEĆ PRZYJACIÓŁ.
Objawia się często słowami: „Jak możesz mieć depresję, kiedy masz tylu wspaniałych przyjaciół?”, „Jak możesz mieć depresję, skoro jesteś taki towarzyski i otwarty na innych?”.

FAKT: W depresji może być trudno utrzymać przyjaźnie ze względu na brak energii i siły na spotkania czy problemy z pamięcią, co przekłada się na zapominanie o tym, by odpisać na wiadomość, lub na potrzebę izolacji. Ale to wcale nie oznacza, że depresja i przyjaźnie się wykluczają. Poza tym przyjaciele mogą odegrać dużą i pozytywną rolę w procesie zdrowienia.

MIT: JEŚLI MASZ DEPRESJĘ, TO ZNACZY, ŻE JESTEŚ EGOISTYCZNY, NIEWDZIĘCZNY I SZUKASZ UWAGI.
Objawia się często słowami: „Jesteś po prostu niewdzięczny”, „Przestań być takim egoistą i poczujesz się lepiej”, „Na pewno udajesz, żeby zyskać uwagę”.

FAKT: Osoby z depresją mogą prosić o pomoc, ale to nie oznacza, że szukają uwagi — szukają pomocy i wsparcia. I bywa, że mogą się wydawać niewdzięczni, ale to nie oni, to choroba.

MIT: LUDZIE Z DEPRESJĄ PO PROSTU MUSZĄ BYĆ BARDZIEJ POZYTYWNI.
Objawia się często słowami: „Musisz po prostu myśleć o przyjemnych rzeczach”, „Uśmiechnij się, to ci pomoże”, „Przestań się tym zadręczać i będzie z tobą wszystko w porządku”.

FAKT: Robienie przyjemnych rzeczy czy naklejanie karteczek z pozytywnymi cytatami na lustro może od czasu do czasu poprawić humor, ale siła pozytywnego myślenia (i siła woli) nie wyleczą depresji.

MIT: DEPRESJA MA „OKRES PRZYDATNOŚCI”.
Objawia się często słowami: „Jak ty wciąż możesz mieć depresję, do tej pory powinieneś czuć się lepiej”, „Ciągle jesteś chory, jak możesz wciąż być chory?”.

FAKT: Dla niektórych epizod depresji może trwać kilka miesięcy. Dla innych kilka lat. Depresja ma też to do siebie, że zdarza się, iż epizody nawracają, przez co czas choroby może się wydłużyć.

MIT: DEPRESJA TO NIC POWAŻNEGO.
Objawia się często słowami: „Depresja to nie rak, nie zabije Cię przecież”, „Nie może być tak źle, każdy czasem bywa smutny”.

FAKT: Depresja jest bardzo poważną chorobą. Najwyższy wskaźnik samobójstw dotyczy ludzi zmagających się z depresją. Chorzy zasługują na pomoc i wsparcie.
Ten i kolejne mity nie pomagają i są niebezpieczne, bo traktują depresję jako coś niepoważnego, co można pokonać siłą pozytywnego myślenia i bieganiem, i mogą utrudniać dotarcie do odpowiedniej pomocy.
Jak mówią za granicą: sharing is caring. Podzielmy się tymi informacjami z innymi. Nigdy niewiadomo, kto może tego potrzebować.

MIT: DEPRESJA TO PO PROSTU ZWYKŁE „SMUTECZKI”.
Objawia się często słowami: „Jesteś po prostu smutny”, „Nie przesadzaj, każdy jest czasem smutny”.

FAKT: W niektórych sytuacjach z różnych powodów wszyscy od czasu do czasu czujemy się smutni. Jednak gdy zaczynamy mówić o depresji, sprawa jest dużo poważniejsza niż po prostu bycie przygnębionym.
Ludzie często są smutni z powodu nieprzyjemnej sytuacji lub przykrego wspomnienia, ale to przychodzi i odchodzi. Z kolei depresja to choroba przewlekła spowodowana problemami z przewodzeniem odpowiednich hormonów w mózgu.
Kiedy cierpimy na depresję, nie musimy wcale czuć smutku. Możemy być poirytowani, czuć napięcie, pustkę w środku czy też przytłumienie albo możemy mieć poczucie totalnej beznadziei. Poza tym depresja wpływa także dodatkowo na wiele innych aspektów, jak np. sen, koncentracja, uwaga czy apetyt.

MIT: NA PEWNO MOŻEMY „PO PROSTU NIE MIEĆ DEPRESJI”.
Objawia się często słowami: „Po prostu weź się w garść”, „Jakbyś chciał, to był zdrowy”, „Robisz mi na złość”.

FAKT: Nawet jeśli czasem bardzo trudno jest na pierwszy rzut oka powiedzieć, że ktoś cierpi na depresję, zapamiętajmy, że nie jest to jego wybór i że nie może on rozwiązać wszystkich swoich problemów, jedynie zmieniając nastawienie. Zatem mówiąc komuś, żeby „po prostu przestał” albo „ogarnął się”, bardziej go krzywdzimy, niż pomagamy.
Tak jak każda inna choroba, depresja wymaga odpowiedniego leczenia. Leków, psychoterapii. Jednak to, co bardzo pomaga w procesie zdrowienia, to bycie otoczonym osobami, które chorego wspierają.

MIT: JEDYNIE TRAUMATYCZNE DOŚWIADCZENIA POWODUJĄ DEPRESJĘ.
Objawia się często słowami: „Przecież nic złego Cię w życiu nie spotkało”.

FAKT: Czasem depresja może być wywołana jakimś trudnym wydarzeniem. Może to być np. śmierć kogoś bliskiego, utrata pracy czy rozstanie. Jednak często zewnętrzny świat nie ma na nią wpływu.
Wiele osób cierpiących na depresję nie potrafi nawet znaleźć punktu zapalnego, od którego wszystko się zaczęło. Niestety, może się to zdarzyć każdemu, zawsze, wszędzie, bez konkretnego powodu, ale tak samo u każdego może być leczone z pełnym sukcesem.

MIT: ANTYDEPRESANTY TO JEDYNE ROZWIĄZANIE.
Objawia się często słowami: „Nie idź na terapię, mojej koleżance nie pomogła, tylko leki działają”.

FAKT: Depresja to złożone zaburzenie i u każdego może wyglądać i objawiać się inaczej. Każdy przypadek jest inny, dlatego leki antydepresyjne nie muszą być JEDYNĄ opcją.
Antydepresanty mogą pomóc wielu pacjentom, jednak wielu równie dobrze reaguje na terapię poznawczo-behawioralną, ale według WHO nawet 80% pacjentów najlepiej czuje się, lecząc się lekami i psychoterapią równocześnie. Dodatkowo zdrowe odżywianie, ćwiczenia fizyczne, medytacja i muzykoterapia mogą mieć pozytywny wpływ na chorego.
Niektórzy ludzie odnajdują najlepsze lekarstwo dla siebie niemal od razu, ale niektórzy potrzebują więcej czasu, by znaleźć dla siebie rozwiązanie. Najważniejsze to uzbroić się w cierpliwość i pamiętać, że jest wiele dostępnych opcji leczenia.

MIT: JEŚLI NASI RODZICE MIELI DEPRESJĘ, MY TEŻ ZACHORUJEMY.
Objawia się często słowami: „Ale twoi rodzice/dziadkowie nie mieli depresji, to skąd ty masz ją mieć?”.

FAKT: Starsze badania sugerują, że istnieje silny związek dziedziczenia z zachorowaniem. Jednak współcześnie uważa się, że jeśli nasi rodzice czy dziadkowie cierpieli na depresję, to taka sytuacja zwiększa ryzyko zachorowania o ledwie 10 – 15%. Oczywiście geny i dziedziczenie są bardzo ważne i warto mieć tego świadomość, ale depresja w rodzinie nie gwarantuje rozwinięcia depresji u potomstwa.

MIT: ANTYDEPRESANTY ZMIENIAJĄ OSOBOWOŚĆ.

FAKT: Leki przeciwdepresyjne nie mają za zadanie zmienić naszej osobowości, a jedynie sprawić, byśmy znów czuli się sobą. Nie sprawią, że zaczniemy nagle odczuwać euforię, ale jeśli będziemy je dobrze przyjmować, to pomogą nam lepiej funkcjonować, bez względu na to, czy chodzi o sen, lepsze samopoczucie, czy wewnętrzną siłę do działania.
Jednak jeśli po lekach czujemy się bardzo źle, nie zapomnijmy, że jest szereg różnych substancji aktywnych. Być może na nas akurat podziała coś innego. Skontaktujmy się w tej sprawie z lekarzem i wspólnie znajdźmy najlepsze rozwiązanie.

MIT: JAK ZACZNIEMY BRAĆ ANTYDEPRESANTY, BĘDZIEMY JE BRAĆ DO KOŃCA ŻYCIA.
Objawia się często słowami: „Od leków na depresję można się tylko uzależnić”.

FAKT: Niektórzy chorzy nie chcą przyjmować leków ze względu na strach przed byciem przez nie „uwiązanym”. Dziś leki przeciwdepresyjne nie uzależniają jak alkohol czy nikotyna, jednak niektórzy ludzie mogą źle funkcjonować po ich odstawieniu, przez co mogą się czuć, jakby byli uzależnieni. Ale jest to efekt schodzenia z leków.
Jednakże warto pamiętać, że każdy chory jest inny, dlatego niektórzy muszą brać leki kilka lat, niektórzy kilka miesięcy, a jeszcze inni obejdą się bez nich.

MIT: PRAWDZIWI MĘŻCZYŹNI NIE MAJĄ DEPRESJI.
Objawia się często słowami: „Chłopaki nie płaczą”, „Co z ciebie za facet?”.

FAKT: To bardzo, BARDZO niebezpieczny mit, ponieważ mężczyźni także, mogą zachorować w każdym momencie swojego życia.
Niestety, wielu z nich kurczowo trzyma się przekonania, że depresja to słabość i nie można o tym mówić, przez co dużo rzadziej trafiają do lekarzy. Oznacza to, że depresja bywa groźniejsza w przypadku mężczyzn, bo ci nie szukają pomocy. W wielu przypadkach może się to skończyć samobójstwem.
​
Podsumowując, depresja nie dyskryminuje i może spotkać i nas, bez względu na to, jak silni jesteśmy. Nie ma się czego wstydzić i ukrywać. Jest wiele sposobów wsparcia i leczenia, wystarczy zgłosić się do specjalisty i poprosić o pomoc.

„Nawet jeśli angażujemy się w to, by być najlepszą wersją samych siebie, powinniśmy się nauczyć być dla siebie wyrozumiali. Wyrozumiali i delikatni. Jak wtedy, gdy nakładamy bandaż dziecku. Jak wtedy, gdy odkładamy pisklę do gniazda, z którego wypadło. Powinniśmy być czuli, delikatni i dobrzy. Nie zasługujemy na ani trochę mniej niż dobroć, zwłaszcza gdy jesteśmy obolali, zwłaszcza gdy cierpimy, zwłaszcza gdy czujemy się samotni. Zaburzenie psychiczne może sprawiać ból. Czasem odrzucamy od siebie miłość, bo cierpimy. Bo tylko my wiemy, jak to jest tak cierpieć. Ale są inne sposoby na życie z chorobą.”*
 
Czy to spotkanie miało sens? Kinga uważała, że tak. Długo zastanawiała się, zanim zadzwoniła do Jacka. Ale dla Magdy gotowa była zrobić wszystko i serce jej pękało, widząc, że nie może przyjaciółce pomóc.
 
„Chyba najgorsze w depresji jest… poczucie osamotnienia. Bycie samemu z tym całym bólem. Oczywiście bywa, że chory ma wsparcie w lekarzu, psychologu, przyjaciołach, rodzinie. Ale przecież nikt nie wie, co czuje. Nikt nie wie, jak to boli. Więc koniec końców zostaje sam.”*
 
Poznały się jeszcze w liceum. Magda imponowała jej na każdym polu. Nie tylko była atrakcyjna, ale i inteligentna, wrażliwa, chętna do niesienia pomocy. A życia nie miała usłanego różami. Przez długi czas Kinga nie miała pojęcia o życiu koleżanki. Przed pierwszą wizytą w jej domu dowiedziała się, że Magda mieszka tyko z niepełnosprawną mamą. Ojciec odszedł, gdy jej mama uległa wypadkowi. Wracając z pracy, została potrącona przez samochód i w efekcie znalazła się na wózku. Ich życie uległo totalnej zmianie, czego ojciec Magdy nie potrafił zaakceptować. Przerosła go ta sytuacja i odszedł. Magda nie poddała się. Opiekowała się mamą, nie zaniedbując przy tym nauki. Ale to był tylko początek trudnej drogi, która była przed nią. Mówi się, że nieszczęścia chodzą parami. Ktoś wierzący w to znalazłby potwierdzenie w życiu Magdy. Po dwóch latach od wypadku jej mama zachorowała na raka trzustki i po sześciu miesiącach zmarła. Magdę ta sytuacja przerosła. Zamknęła się w sobie, stała się jakby nieobecna. Wówczas za namową Kingi skorzystała z pomocy terapeuty i stanęła na nogi. Bez problemu dostała się na pedagogikę. Studia łączyła z wolontariatem, zajmując się dziećmi w ośrodku dla niepełnosprawnych. To sprawiało jej wielką radość i satysfakcję.
 
Kinga nie zapomni radości przyjaciółki, gdy ta poznała Jacka. Oczy błyszczały jej ze szczęścia, była wniebowzięta. Uważała, że w końcu zacznie nowy rozdział swojego życia. Wierzyła, że te wszystkie smutki, tragedie, to już przeszłość. I tak to faktycznie wyglądało. Niestety tylko do czasu…
 
„Depresja może się wydawać czarną nieprzeniknioną nocą. Ciemnością, z której nie da się uciec i w której nie ma możliwości dostrzec ani jednej gwiazdy, a co dopiero wyjść na słońce.”*
 
Wiadomość o ciąży sprawiła, że Magda unosiła się dwa metry nad ziemią. Zawsze kochała dzieci. Pochylała się nad tymi najbardziej potrzebującymi i pokrzywdzonymi przez los. A teraz oczekiwała swojego maleństwa. Kinga pamięta, jak zaprosiła ją na szarlotkę i podzieliła się swoim wielkim szczęściem. Nie trwało ono jednak długo. Poronienie sprawiło, że jej świat się zawalił. Utrata ciąży była momentem przełomowym w życiu Magdy.
 
„Depresja…. To jak fale w oceanie. Czasem się cofają i wtedy widzisz piękny piasek i muszle. Ale wkrótce nadchodzi przypływ, połyka całe to piękno i zabiera je daleko od ciebie. To, co mi pomaga, to myśl, że fale znów się cofną.”*
 
Magda schudła, straciła ochotę na cokolwiek, miała zmienne nastroje, nie mogła spać w nocy, zamknęła się w sobie. Kinga patrzyła z bólem w sercu na przyjaciółkę. Wiedziała, że ta potrzebuje wsparcia osób bliskich, szczególnie Jacka. Natomiast wiadomość o jego decyzji o odejściu ścięła ją z nóg. Jak może? To nieludzkie zostawić kogoś w momencie, gdy ta osoba tego najbardziej potrzebuje? Dlatego postanowiła się z nim spotkać, pomimo iż nigdy wcześniej nie wchodziła z butami w życie drugiego człowieka.
 
„Kiedy cierpisz na depresję, bo to jest cierpienie, odczuwasz pustkę i ciągłe przygnębienie. Poczucie  winy, oczekiwanie kary za coś, co nie jest Twoją winą, ale to nieważne, czy ktoś zawinił, czy nie. Kara należy się Tobie. Czujesz płacz, smutek, wzrok wbity w ziemię, przygarbiona sylwetka, która wyraźnie wskazuje na to, że boli Cię dusza. Nie jej fragment. Cała dusza boli. Dusisz się we własnym ciele, własnym jestestwie.”*
 
Jacek tłumaczył, że dojrzewał do tej decyzji, że to nie impuls, chwila słabości. Twierdził, że dłużej tak nie potrafi żyć. Mówił, że Magda nie chce przyjąć pomocy. Im bardziej on się stara, tym bardziej jest odpychany, a na słowa „Życie przed nami”, „Weź się w garść” żona reaguje płaczem i histerią. Stracił siły i nadzieję. Obawia się, że za chwilę sam będzie potrzebował pomocy…
 
„Depresja potrafi niesamowicie odizolować chorego od wszystkiego i wszystkich. Gdy na nią choruje, trudno mu choćby porozmawiać z przyjaciółmi. Martwi się tym, że ściągnie ich w dół, czuje się niepewny, upokorzony, zawstydzony i nie wie do końca, jak wytłumaczy to, jak się czuje. Próbuje się izolować, bo tak „łatwiej” jest ogarniać wszelkie przyjaźnie, zwłaszcza że czuje, że na nie nie zasługuje.”*
 
Życie z partnerem w depresji to sztuka. W związkach tych jest większy poziom stresu aniżeli w innych, wybucha więcej sytuacji konfliktowych. Osoba z depresją odmawia pomocy, co sprawia, że partner staje się bezradny. Sam w pewnym momencie nie wie, czy na siłę ma przekonywać, pocieszać, czy lepiej się wycofać. Dlatego często partnerzy, z których jeden cierpi na depresję izolują się, a czasami tak, jak postanowił Jacek, odchodzą.
 
„Depresja to prawdziwe cholerstwo. Gdy uderza, życie potrafi być naprawdę strasznie trudne. Nawet najprostsze zadania mogą być przytłaczające, a to, co sprawiało radość - całkowicie traci znaczenie. I mimo iż nie da się magicznie sprawić, by depresja odeszła, to jednak są pewne nawyki, które można zaadaptować, a które pomogą zmniejszyć cierpienie i zredukować objawy (…)Przyjaźń z kimś z depresją może być trudna. To naprawdę cholernie bolesne patrzeć jak ktoś, na kim nam zależy się miota. Desperacko chcemy pomóc, ale nie zawsze wiemy jak. Wiemy, jak ważne jest słuchanie, ale nasz przyjaciel nie zawsze chce mówić albo my nie do końca wiemy, co powiedzieć. Czasem chcemy znaleźć jednak coś bardziej konkretnego, w czym moglibyśmy pomóc (...)”
 
Parę dni temu przeczytałam książkę Moniki Kotlarek "Deprsja, czyli gdy każdy oddech boli". Jest to wyjątkowa lektura. Czytając wstęp, byłam poruszona osobistym wyznaniem. Poczułam, że nie pisze jej tylko specjalista, ale przede wszystkim kobieta, młoda kobieta, która straciła miłość swojego życia. Jak sama napisała: „Pisanie tej książki przypadło na okres mojej żałoby po partnerze, którego zabrał mi tętniak. Nie była to łatwa praca. Trudno jest zagłębiać się w depresyjnych czeluściach, gdy sami tkwimy w czarnej dziurze rozpaczy i wszechogarniającej tęsknoty.”* Pani Monika kieruje tę książkę zarówno do osób dotkniętych depresją, do ich bliskich, ale także do tych, którzy z nimi pracują, oraz do wszystkich, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej o tej chorobie. Można w niej nie tylko zapoznać się z konkretnymi przypadkami, ale dowiedzieć się, jakie są przyczyny depresji, czynniki ryzyka, rodzaje, objawy, leczenie, jak można wspomóc innych i samego siebie, ale również przeczytać o mitach związanych z depresją. A już jutro o mitach przeczytacie na naszym blogu.


*Fragmenty pochodzą z książki M. Kotlarek "Depresja, czyli gdy kazdy oddech boli", Wydawnictwo Sensus 

​​Jestem pewna, że każdy z was był już kiedyś zakochany. Tak na zabój. Tak samo wierzę, że każdy z was poznał uczucie szczęścia, które krąży w żyłach, gdy nasza miłość zostanie odwzajemniona. Każdy przecież zna zniewalająco cudowne, elektryzujące uczucie, przez które aż nie posiadamy się z radości. Mimo to dzisiaj prawie nikt nie wierzy, że miłość trwa wiecznie. Potwierdzają to także statystyki: w Niemczech rozwodzi się co trzecie małżeństwo. Oscar Wilde przewidywał taką sytuację już w 1893 roku, mówiąc, że „należy być zawsze zakochanym i dlatego właśnie nie należy się żenić”*.

Czy to prawda? Czy stały związek zabija miłość?

Badania przeprowadzane w skanerze w zasadzie wykazały, że pod względem neurofizjologicznym romantyczna miłość czasem trwa nawet po kilkudziesięciu latach bycia w związku.

Jak to się dzieje? Jak to w ogóle możliwe, że tak cudowne, przejmujące uczucie, jakim jest miłość, po prostu wygasa?

Oczywiście nie ma prostej odpowiedzi na takie pytania. Ciekawych wyjaśnień dostarczają nam chemiczne procesy zachodzące w naszym mózgu i chemia uczuć. Ja natomiast jestem przekonana, że możemy je wykorzystać w tworzeniu naszego szczęścia. 

Skoncentrujcie się i pomyślcie o swojej ulubionej potrawie. Poczujcie, jak jej uwodzicielski zapach dostaje się do waszego nosa, jak do ust napływa wam ślinka, jak nie możecie się doczekać, aż zaczniecie jeść. Przed wami stoi wielka, pięknie podana porcja – tak piękna, że od razu macie na nią ochotę. Następnie bierzecie pierwszy kęs do ust, konsystencja jest doskonała, i w końcu, nareszcie ulubiony smak eksploduje na waszym języku. Mniam! Orgazm w mózgu!

A teraz wyobraźcie sobie, że za każdym razem, gdy jesteście głodni, ktoś podaje wam tę ulubioną potrawę. Rano, w południe i wieczorem. Jutro, pojutrze, całymi dniami, całymi tygodniami. Nie ma znaczenia, jak bardzo jest pyszna, wcześniej czy później nie będziecie mogli nawet patrzeć na ulubione danie. W waszych oczach przeistoczy się w szarą masę, eksplozja smaków i orgazm zmienią się w okrutną monotonię. Nie ma znaczenia, jak bardzo ją przedtem lubiliście.

To koszmarny efekt przyzwyczajenia lub, mówiąc językiem naukowym, efekt habituacji. Występuje na wszystkich poziomach naszych reakcji na otoczenie i w zasadzie jest strategią naszego mózgu na przeżycie. Pod względem naukowym habituacja to stan, w którym dana jednostka w pewnym momencie przestaje reagować na słabe, niestanowiące zagrożenia bodźce, jeśli jest stale narażona na ich oddziaływanie. Jednym słowem, uczymy się, że nie musimy za każdym razem od nowa zauważać mebli w naszym domu oraz nie podskakujemy, słysząc każdy dźwięk lub widząc jakiś ruch w naszym polu widzenia, i nie reagujemy na niego. Gdyby nasz mózg musiał bez przerwy przetwarzać masę bodźców, które do nas cały czas docierają, wcześniej czy później prawdopodobnie z głośnym hukiem wyleciałby w powietrze.

Dzięki habituacji huk pierwszych fajerwerków wystrzeliwanych w sylwestra napędza nam porządnego strachu, ale kilka godzin później możemy spokojnie zasnąć mimo dudnienia przypominającego wojenne odgłosy. Przyzwyczajamy się do szumu autostrady, do tykającego zegara lub do noszonych ubrań. Nawet osoba nosząca okulary niekiedy ich szuka, chociaż ma je na nosie. Kiedy natomiast bodziec wywołujący reakcję zostanie na odpowiednio długi czas wstrzymany, efekt habituacji znika. Tak zdarza mi się za każdym razem, gdy latem wracam z urlopu. Kiedy w domu znów muszę włożyć długie spodnie i zwłaszcza solidne buty, szalenie mnie to irytuje. Jest to tak bardzo denerwujące, że nieraz zadaję sobie pytanie: czy moje stopy urosły? A po kilku godzinach już nawet nie czuję, że mam na sobie sneakersy.

Ta najprostsza forma uczenia się polega na tym, że komórki nerwowe po prostu nie przekazują dalej informacji o bodźcach, które mózg uzna za nieważne. W tym procesie rolę odgrywają różne mechanizmy molekularne. Po pierwsze, transmitująca komórka nerwowa uwalnia mniej neuroprzekaźników, po drugie, komórka odbierająca informacje zmniejsza liczbę receptorów, wskutek czego łączy się z nią mniej przekaźników, a po trzecie, niewielka liczba neuroprzekaźników szybko się dezaktywuje, w związku z czym łączy się z dostępnymi receptorami tylko na krótki czas. Skutek: cisza w eterze.

Cóż, także nasz układ nagrody prawdopodobnie nie jest zabezpieczony przed mechanizmem habituacji. Ciągła stymulacja układu nagrody również wywołuje efekt przyzwyczajenia. Nawet najbardziej kolorowe fajerwerki z dopaminą kiedyś tracą swoją moc. Magazyny przekaźników przyjemności pustoszeją, receptory sąsiednich komórek nerwowych dają nam znać, że już dziękują, wpływ dopaminy słabnie. Niczym w zimny, zadymiony poranek noworoczny tu i tam słychać ostatni świst zapomnianych rac z dopaminą.

Neuronowe mechanizmy przyzwyczajania powodują, że coś, co jeszcze przed chwilą wywoływało w nas poczucie ogromnego szczęścia, stopniowo zaczyna nas nudzić. Najwspanialsza potrawa podawana każdego dnia ma wciąż taki sam smak, dzieci po pewnym czasie nie mają ochoty bawić się tą samą zabawką, a narkomani wciąż zwiększają dawki narkotyków, żeby uzyskać wcześniejszy efekt. Nawet jeśli w kontekście narkotyków i leków poprawna nazwa tego zjawiska to „tolerancja farmakologiczna”, rezultat jest taki sam: obniżona reakcja organizmu na bodziec zewnętrzny, czyli przyzwyczajenie. (Brrr, przyszła mi teraz na myśl moja zwiększająca się konsumpcja kawy podczas pisania tej książki… ech, no cóż, piszmy dalej…).

W związku z tym może się zdarzyć, że obecność ulubionej zabawki, ulubionej potrawy lub właśnie naszego partnera nie tylko stanie się nam obojętna, ale zacznie nas strasznie denerwować! Kiedy wygasają race z dopaminą, przestają się uwalniać opioidy i uspokajający kwas GABA. Oznacza to, że nie pojawia się uczucie zaspokojenia. Zamiast niego do startu przygotowują się uczucie niezadowolenia i wewnętrznego niepokoju. Pojawia się wrażenie, że czegoś brakuje. I że raczej niczego już nie dostanę. Muszę wyjść, muszę iść dalej, muszę szukać nowej rzeczy, która mnie zaspokoi.

W czasach myśliwych i zbieraczy ten mechanizm pełnił inną funkcję. Nasi przodkowie, napędzani głodem i układem nagrody, przemierzali okolicę, wymyślali narzędzia i konstruowali broń, by wyruszyć na całodzienne polowanie. Aby zdobyć jedzenie, musieli dokonać wielkiego wysiłku, a ostatecznie nagroda była sprawiedliwa i proporcjonalna do zaangażowania. Istnieje teoria, według której w tamtych czasach habituacja pełniła ważną funkcję. Otóż nawet tymczasowy dobrobyt – obfite zbiory lub bardzo udane polowanie – względnie szybko opróżniał magazyny dopaminowe w mózgu i ludzie w krótkim czasie przestawali odczuwać prawdziwą żądzę jedzenia. Pojawiało się natomiast poczucie niepokoju, w związku z czym jedli w zasadzie więcej, niż potrzebowali. Takie jedzenie na zapas w czasach dobrobytu bez wątpienia przygotowywało ich do nadchodzących lat chudych. W trwającym okresie dopaminowego deficytu układ nagrody miał wystarczająco dużo czasu, aby zregenerować się i napełnić magazyny. Gdy po wielu dniach upolowano kolejnego mamuta, apetyt i radość znów osiągnęły właściwy poziom.

Problem w dzisiejszym społeczeństwie dobrobytu w krajach uprzemysłowionych polega jednak na tym, że nie ma okresów biedy/niedoboru. Nie robimy przerw. Jak wynika z przeprowadzonych badań, niektóre osoby średnio co jedenaście minut potrzebują nowego bodźca, co oznacza, że sprawdzają komórkę, oglądają nowy filmik na YouTube, piszą komentarz na Instagramie. Są bowiem przekonane, że inaczej będą się nudzić. Konsumujemy, mamy uczucie przesytu, jesteśmy niezadowoleni i polujemy na coś, co nas zaspokoi.

W kontekście związku oznacza to, że choć w naszych oczach partner/ partnerka jest wspaniały/-a i namiętny/-a, jeśli przebywamy z nim/nią bez przerwy, początkowa fascynacja w pewnym momencie ustępuje (w najlepszym wypadku czułej) normalności.

Z tym się wiąże słabnięcie szalonej chemii zakochania. Znów postrzegamy rzeczy wyraźniej, nagle zauważamy jedną czy drugą wadę partnera. Z czasem może zmniejszać się częstotliwość stosunków seksualnych, produkcja oksytocyny spada i w rezultacie dochodzi do osłabienia uczucia przywiązania. Poza tym z dużym prawdopodobieństwem nie każdego ranka dostaniemy kawę do łóżka. Pfff… 


W jaki sposób możemy zapobiec temu, żeby nasz partner lub nasza partnerka w chwili, gdy nasz związek traci swój urok, nas nie denerwował? Często spotykaną (założę się, że znacie takie pary), najczęściej nieświadomą i dosyć destrukcyjną strategią jest zapewnienie sobie nowych podniecających bodźców przez zdradę partnera/partnerki
lub przez wszczynanie niepotrzebnych awantur. Efektem jest co prawda dreszczyk emocji, który jednak przybiera formę kłótni lub stresu związanego z rozstaniem. Na pewno nic godnego polecenia.

Być może zabrzmi to banalnie, ale to na pewno fundamentalna rzecz: potrzebujemy przerwy! Nie chodzi o zerwanie związku, tylko o przerwę w związku. Jedynie w taki sposób możemy wyeliminować efekt habituacji. Co to oznacza w praktyce? Otóż jedna miłość nie da ci poczucia całkowitego spełnienia, jeden człowiek nie sprawi, że odczujesz szczęście. Każdy z nas potrzebuje zmiany, wyzwań, hobby – i musimy pozwolić na nie także drugiej osobie. Jedynie wtedy, kiedy każdy z nas będzie miał czas i przestrzeń na to, żeby być sobą, układ nagrody otrzyma niezbędne przerwy na wypoczynek, dostanie inne bodźce i znów naładuje akumulatory. Ponadto jedynie osoba zachowująca autonomię jest w stanie pozwolić na niezależność drugiej osobie. Dopiero wtedy ochota na bycie razem ma szansę trwać dłużej.

W związku z tym potwierdza się coś, o czym oczywiście wszyscy wiemy: prawdziwa miłość nie oznacza posiadania kogoś i przywiązania go do siebie na zawsze, lecz na zaoferowaniu mu lub jej prawdziwej mieszanki wolności i bezpiecznej przestrzeni. Nie chodzi tylko na pozwolenie drugiej osobie, żeby realizowała swoje hobby, lecz o jej aktywne wsparcie w procesie samorozwoju. Kiedy z kolei zauważymy, że nasz ukochany/nasza ukochana w nas wierzy i nawet motywuje do szukania wyzwań i do zabierania się do nich, czujemy ogromny wzrost satysfakcji. Poza tym zwiększa się poczucie pewności siebie i przeświadczenie, że rzeczywiście uda się nam osiągnąć wyznaczone cele – stajemy się silniejsi i rozwijamy się. To wspaniałe uczucie, a nasza
radość bezpośrednio przekłada się na relacje w związku. Na przykład ja zawsze przypominam sobie moment, gdy udało mi się samodzielnie poradzić sobie z pewnym zadaniem, a jednocześnie bardzo się cieszyłam, że jestem w tak wspaniałym, spełniającym moje potrzeby związku. Przypominam też sobie o tym, jaką radością i dumą napawały mnie sukcesy Jonasa, jak myślałam: „O Boże, to naprawdę cudowny facet! I to właśnie mój naprawdę cudowny facet! Hurra!”.

Oczywiście dążenia autonomiczne nie powinny prowadzić do oddalenia się od siebie. Istotą jakości związku jest określenie wspólnych celów, rozmawianie o problemach, zwyczajne spędzanie ze sobą czasu – tak wynika z licznych przeprowadzonych badań. Potwierdzają one także, jak bardzo ważny jest sposób, w jaki spędzamy wspólne chwile. Prawdopodobnie nikt nie będzie zaskoczony tą informacją, ale z własnego doświadczenia wiem, że krótkie przypomnienie na pewno nie zaszkodzi. Poziom satysfakcji w związku wzrasta o wiele szybciej, gdy wspólnie bierzemy udział w zajęciach wymagających intensywnego działania, takich jak taniec, jedzenie lub wyjście do teatru, niż gdy na przykład siedzimy razem na kanapie i przeglądamy swoje profile na Instagramie. Choć jest to przyjemne i odprężające zajęcie po ciężkim dniu, na dłuższą metę prowadzi do nudy. A to oczywiście podłe uczucie, ponieważ (prawdopodobnie istnieją wyjątki, ale z reguły jest inaczej) to nie człowiek siedzący obok ciebie na kanapie zrobił się nudny, lecz takie złudzenie daje ci jego ciągła dostępność. Natomiast im bardziej ekscytujące są wspólne działania, tym większe korzyści przynoszą one związkowi, w dodatku na długi czas. Może to być wspólna gra w karty, wspólna wspinaczka po ściance lub wspólne podróże po mapie.

Prawdopodobnie ważną rolę odgrywa tutaj układ nagrody, który najmocniej reaguje na zaskakujące wydarzenia. Piękne, niespodziewane, nawet niebezpieczne przeżycia uwalniają dopaminę i adrenalinę. Czujemy, jak przepływa przez nas wspaniałe, łaskoczące podniecenie i pojawia się pragnienie, by nigdy nie ustawało. Skąd my to znamy? Zgadza się, tak się czuliśmy, gdy byliśmy zakochani. Przeżywanie ekstatycznych uczuć razem z wybrankiem/wybranką naszego serca, dzielenie się nimi i ich podwajanie to szczęście w czystej postaci!

Amerykański psycholog Arthur Aron badał wpływ tego zjawiska na poziom satysfakcji w długoletnich związkach. W swoim eksperymencie zaprosił pary na salę gimnastyczną, gdzie z przywiązanymi do siebie dłońmi i kostkami miały wspólnie przejść przez tor przeszkód, utrzymując między głowami lub ciałami poduszkę oraz starając się jej nie
upuścić. Przed przeprowadzeniem badania i po jego zakończeniu badacz zmierzył poziom satysfakcji ze związku u każdej z badanych par. Wynik: gdy rozwiązano im dłonie i kostki, partnerzy czuli większą bliskość niż przed badaniem. Wspólnie podejmowane wyzwania powodują, że w układach nagrody w głowach partnerów synchronicznie wystrzeliwują fajerwerki, adrenalinowe upojenie przyspiesza pracę obu serc – dzięki temu bardziej się do siebie zbliżamy. Dobry nastrój wzmacnia związek, a nuda nie ma wtedy żadnych szans.

Są pary, u których ten sam rezultat wywołuje kłótnia. Również burzliwe dyskusje uwalniają adrenalinę i zwiększają wzajemne pożądanie (ileż jest scen filmowych, w których mężczyzna i kobieta skaczą sobie do gardła, by zaraz potem wskoczyć do łóżka?!). W żadnym wypadku nie chciałabym zachęcać szczęśliwie żyjących par do sprzeczek, ale być może takie podejście nieco złagodzi kwestię sporów. Kłócenie się jest wyzwaniem, z którym można sobie poradzić, rozwiązując problemy i dochodząc do pojednania. To ważna praca nad związkiem, z którą partnerzy muszą się zmierzyć wspólnie. Jeśli się uda, związek się rozwija.

Partnerstwo przenosi się na nowy poziom i zapewnia niespodzianki oraz możliwości rozwoju dla obojga uczestników. Miłość tryska energią – to doskonały sposób na zwalczanie nudy. W dodatku układ nagrody doceni nasz wysiłek. Efektem jest przeważnie nowy, głębszy poziom miłości.


*O. Wilde, Kobieta bez znaczenia, tłum. B. Beaupré, Warszawa 

**Fragment książki "Zakochany mózg i inne niezwykłe stany" mogłyśmy opublikować za zgodą Wydawnictwa MANDO. Dziękujemy!

​

„Odeszli stąd, aby żyć…” i żyją również w naszych myślach oraz sercu. Szczególnie w pierwszych dniach listopada wspominany osoby, których z nami już nie ma. Czasem byliśmy przygotowani na ich odejście (tak się nam się może wydawało, ale śmierć przychodzi chyba zawsze za wcześnie i nie w porę), czasem odeszli całkiem niespodziewanie.

​Rozpacz i ból

​Z psychologicznego punktu widzenia wspomnienia o tych, co odeszli mogą rozbudzić w nas smutek, żal, złość, gniew, zazdrość, czyli emocje, które nakręcą w nas spiralę destruktywnej frustracji. Szczególnie, gdy chodzi o osoby bardzo nam bliskie, z którą byliśmy związani emocjonalnie. Mama, mąż, ojciec, ukochana babcia, a czasem i własne dziecko. 
​
Wdzięczność za czas​

Ale może być też inny wymiar wspomnień. Wspomnień, wyzwalających w nas wdzięczność za czas, który był dany do przeżycia z tymi, których kochaliśmy, a którzy odeszli.
 
W ten listopadowy czas pamiętajmy o tym, co poza wspomnieniami i fotografiami, z których uśmiechają się do nas, zostawili. Pamiętajmy o wszystkich dobrych chwilach, przywołajmy w pamięci wszystkie szczęśliwe wydarzenia. Zostało nam też po Nich świadectwo Ich życia, Ich mądrość, dobroć, miłość, którymi się z nami dzielili oraz posag w postaci poczucia naszej wartości i wiary w siebie, to wszystko w co nas wyposażyli, a czego nikt nigdy nam nie odbierze. I o tym nie zapominajmy.

Miłość i śmierć

W jednym z postów "Wywracać świat do góry nogami" pisałyśmy o tym, co dzieje się, gdy krzyżują się drogi miłości i śmierci - gdy śmierć zabiera miłość naszego życia, kogoś, kto nadawał mu sens, był naszą ostoją. Gdy umieramy wraz z człowiekiem, którego chcielibyśmy zatrzymać z wszystkich naszych sił, pomimo że wiemy, iż koniec zbliża się nieuchronnie.


​,,Czas leczy rany"​

Mówimy, że „czas leczy rany” i dlatego potrzebna jest nam żałoba. Nie chodzi w niej o to, aby zapomnieć i zaprzeczyć swoim uczuciom. W różnych kulturach i religiach żałoba trwa rok – nie bez przyczyny. Przez ten rok mamy czas, aby nauczyć się żyć bez utraconej osoby. Przeżyć po kolei wszystkie pory roku, różne rocznice, urodziny, wydarzenia – bez Niej, bez Niego i dla większości opuszczonych „rana” po stracie zacznie się goić, będzie mniejsza, mniej dokuczliwa. Co nie znaczy, że zniknie zupełnie. Dziękujmy za dobry czas, jaki mogliśmy przeżyć, z tymi, których teraz z nami już nie ma.

„Zmiany w kościach uszkodziły kręgosłup Billa na wielu poziomach. Kiepsko to wygląda… nowotwór. Gdy radiolog wymieniał możliwe diagnozy, przerwałam mu: <<Czy Bill wie?>>. Znałam go, nadal czekał na dodatkowe badania. Wiedział. Leżał na wąskiej platformie (…) Popatrzyliśmy sobie w oczy. I w tych pierwszych chwilach narodziła się żałoba.”*

Wyrok, który słyszymy z ust lekarzy, dotyczący osób nam najbliższych, powoduje utratę gruntu pod nogami. Emocje, które w tym momencie nam towarzyszą, eksplodują jak wulkan. To są chwile, w których czujemy się tak bardzo samotni, pomimo że dzielimy je z najdroższą nam osobą, która jest główną postacią dramatu, którego bohaterami jesteśmy również my.

„Wyjechaliśmy ze szpitala w pełnej oszołomienia ciszy (…) Zatrzymaliśmy się w porcie. Poszliśmy do ulubionej ławki na skraju portu Rockport – to przepiękne miejsce. Kiedy tuliłam i całowałam Billa, przystanął przy nas starszy mężczyzna, by zażartować: <<Jeśli ona ci się narzuca, daj mi znać>>. Obserwowaliśmy, jak mężczyzna i jego żona powoli idą do następnej ławki, aby rozpakować obiad na piknik – prosty, piękny moment. W naszych głowach pojawiła się taka sama myśl: Czy czeka nas jeszcze taka przyszłość?”*

Miłość i śmierć - doświadczenia angażujące nas bez reszty, powodujące trzęsienie ziemi w naszym emocjonalnym życiu, zmieniające je w jego podstawach. Gdy ich drogi krzyżują się - gdy śmierć zabiera miłość naszego życia, kogoś, kto nadawał mu sens, był naszą ostoją - stajemy się nagle niepełni. Można powiedzieć, że umieramy wraz z człowiekiem, którego chcielibyśmy zatrzymać z wszystkich naszych sił, pomimo że wiemy, iż koniec zbliża się nieuchronnie.

„Spodziewałam się, że żałoba to nieznośny smutek, ale dałam się zaskoczyć. Była olbrzymią niestabilnością. Utratą orientacji, utratą stabilności, utratą spójnego <<ja>>. Miejscem, w którym życie jest zdeformowane i rozwija się w  surrealistyczny łańcuch zdarzeń. Miejscem, gdzie spodziewamy się smutku, a nadchodzi zmieniona rzeczywistość.”*

Nie każdemu jest dane doświadczyć takiej miłości, jaką przeżyła dr Lisa M. Shulman – autorka książki „Mózg w żałobie”. Na trzystu jej stronach dzieli się z czytelnikami najboleśniejszym doświadczeniem swojego życia. Z perspektywy kochającej żony, ale i neurologa opowiada o walce, jaką stoczyli wraz ze śmiertelnie chorym mężem. Autorka opisuje dramatyczny czas od chwili diagnozy aż do jego śmierci, przeplatając swoje wspomnienia kartkami z dziennika Billa, który podobnie jak i ona, był neurologiem.

​„Od wielu lat zajmuję się przekazywaniem pacjentom informacji, które zmieniają ich życie – myślałem, że rozumiem siłę przekazywanych przeze mnie wiadomości, ale wyrażenie <<wywracać świat do góry nogami>> można zrozumieć dopiero, gdy człowiek sam staje w takiej sytuacji – gdy podczas  rezonansu magnetycznego radiolog wchodzi do pomieszczenia i mówi, że potrzebuje więcej zdjęć.”*

Lisa Shulman nie tylko pokazuje w swojej książce dramat człowieka tracącego życie i tego, który traci najbliższą sercu osobę. Ukazuje ona również emocje człowieka po opadnięciu kurtyny. Autorka prowadzi nas długą drogą prowadzącą od diagnozy, poprzez leczenie, któremu towarzyszy nadzieja, aż do nieuniknionej śmierci. A następnie przeprowadza nas przez kolejne etapy żałoby, ukazując życie w nowym wymiarze, życie, które początkowo przypomina pobojowisko, ale stopniowo, malutkimi kroczkami prowadzi do innej rzeczywistości, w której można na nowo odnaleźć siebie. Na przykładzie własnego doświadczenia chce pomóc wszystkim tym, którzy utracili dobrze im znaną codzienność, w której czuli się bezpiecznie, a którzy po stracie ukochanej osoby nie wiedzą i nie wierzą w to, że jest możliwe normalne funkcjonowanie bez człowieka, który stanowił przez długie lata nieodzowną część ich świata. Pokazuje czytelnikowi z perspektywy neurologa nie tylko jak mózg reaguje po traumatycznej stracie, ale również jak się leczy. Próbuje w sposób zrozumiały dla czytelnika nie będącego lekarzem wytłumaczyć ten proces od strony neurologicznej, po to, by pokazać, jak powrócić do zdrowia po poważnej stracie i długotrwałej traumie emocjonalnej. Czyli wskazuje człowiekowi zrozpaczonemu po stracie bliskiej osoby światełko w tunelu i daje szansę na powrót do normalnego życia. Książka, jak sama o niej napisała Lisa Shulman, „bada punkt styku między doświadczeniem ogromnej straty a poszukiwaniem emocjonalnej odbudowy i uzdrowienia.”*

Niewątpliwie wielkim walorem książki poza jej autentycznością wynikającą z osobistych przeżyć, jest podparcie doświadczeń autorki jej wiedzą medyczną. Nieocenioną wartością, jaką wnosi książka są narzędzia w niej zawarte. Lisa Shulman opisuje trzy zasady leczenia umysłu i mózgu po stracie. Zachęca czytelnika do pisania dziennika, na który przeznaczone są niezapisane kartki „Mózgu w żałobie”. Dzięki temu książka staje się jeszcze bliższa osobie, która nie tylko ją czyta, ale i jest współautorem własnego i niepowtarzalnego jej egzemplarza. Celem książki - jak napisała jej autorka - jest „pomoc w zwiększeniu poczucia pewności siebie i kontroli podczas radzenia sobie z żałobą. Ma ona pomóc w zmaganiu się ze stratą po doświadczeniu utraty znanego życia i przynieść uzdrowienie prowadzące do przetrwania spójnego <<ja>>”.*
 
Książka Lisy Shuman pomimo że porusza niezwykle trudny temat rozstania, niesie nadzieję dla osób cierpiących po odejściu najbliższych. Pokazuje, że nawet śmierć tych, bez których nie wyobrażamy sobie życia, nie zamyka nam drogi do szczęścia. Autorka daje wszystkim szansę na nowe dni, które zależą od tego, czy zechcemy je wykorzystać. Jak pisze: „Gdy przepracujemy żałobę, jesteśmy coraz bardziej świadomi cech naszych bliskich i ich wpływu na nasze życie. (…) Dochodzenie do siebie polega na odnalezieniu nowej równowagi, w której budujemy zaufanie do tego, co nas czeka, i wiarę w naszą zdolność radzenia sobie z przeciwnościami losu, abyśmy mogli stopniowo odzyskać orientację w życiu”.*
 
Ta historia wielkiej miłości, cierpienia, będąca opowieścią o determinacji w walce o ukochaną osobę, ale i walce o odzyskanie siebie z pewnością stanie się kołem ratunkowym dla wielu z nas. Natomiast dla szczęśliwców, którzy jeszcze nie doświadczyli straty, będzie stanowiła pomoc w zrozumieniu siebie i spojrzeniu w innym świetle na świat. Jestem przekonana, że nikt, kto po nią sięgnie, nie pożałuje czasu poświęconego na jej lekturę. Piękna i mądra książka.
​

*Fragment i cytaty pochodzą z książki Dr Lisa M. Shulman "Mózg w żałobie", Wyd. Filia, 2019